Với việc thế giới đang khẩn trương mua và tiêm vaccine COVID-19 cho dân, sự chú ý giờ đây tập trung vào một vấn đề liên quan: “hộ chiếu vaccine”.
“Hộ chiếu vaccine” là gì? Theo kênh CNBC thì đây còn được biết như một loại thẻ y tế số, chứa các thông tin về việc tiêm chủng của một cá nhân, trong trường hợp này là tiêm ngừa COVID-19. Thẻ y tế số này được lưu trữ trong điện thoại hay trong ví điện tử, dữ liệu được thể hiện qua mã QR, có thể cho thấy kết quả xét nghiệm COVID-19 của một cá nhân.
Thẻ chứng nhận y tế không phải chưa có tiền lệ. Từ hàng thập niên trước, mọi người đã phải trưng thẻ vàng khám sức khỏe như bằng chứng cho thấy mình đã được tiêm vaccine ngừa các loại bệnh dịch như dịch tả, sốt vàng da, rubella… khi đi qua một số nước quy định. Điểm khác là lần này thẻ giấy được số hóa.
“Hộ chiếu vaccine” Israel cấp cho người đã được tiêm đủ hai liều vaccine COVID-19 của hãng Pfizer. Ảnh: Ilia Yefimovich/DPA/PA Images
| “Tôi nghĩ có những băn khoăn thật sự về tính thực tiễn và đạo đức mà các nước sẽ phải tính tới. Nếu việc tiếp cận vaccine là bất hợp lý thì tính không công bằng và bất công có thể sẽ còn được tô đậm thêm nếu chúng ta tiếp tục có các quyết định về việc người dân có thể và không thể làm gì, có thể hay không thể đi đâu dựa vào chuyện được tiêm ngừa, trong khi bản thân chuyện tiêm ngừa không phải mọi người đều tiếp cận được” - TS Mike Ryan, Giám đốc Chương trình Khẩn cấp của WHO, nói về sự bất cập của việc áp dụng “hộ chiếu vaccine”. |
Nhiều nước tính toán áp dụng
Theo hãng tin AFP thì Trung Quốc (TQ) đang là nước dẫn đầu thế giới trong việc thực hiện kế hoạch cấp và sử dụng “hộ chiếu vaccine” khi ngày 8-3 đã đưa vào thực hiện chương trình chứng nhận sức khỏe cho người di chuyển.
“Hộ chiếu vaccine” ở TQ tồn tại ở dạng chứng nhận kỹ thuật số và dạng giấy, thể hiện tình trạng tiêm vaccine và các kết quả xét nghiệm virus của chủ nhân. Theo Bộ Ngoại giao TQ, chương trình này “nhằm thúc đẩy khôi phục kinh tế toàn cầu và tạo điều kiện cho chuyện đi lại xuyên biên giới”.
Ngoài TQ, nhiều nước trong đó có Mỹ, Anh, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang cân nhắc áp dụng. Tại Mỹ, kênh tài chính CNBC cho biết ngành công nghiệp vận tải đang thúc giục Nhà Trắng áp dụng hình thức “hộ chiếu vaccine”. Người phát ngôn của Thủ tướng Anh Boris Johnson cho biết Anh sẽ bàn chuyện tham gia vào chương trình này với EU. EU đang tính toán áp dụng “thẻ xanh” về vaccine, cho phép công dân đi lại giữa các nước thành viên cũng như ra ngoài khu vực.
Dự kiến Ủy ban châu Âu (EC) sẽ công bố dự luật về việc này vào ngày 17-3, theo trang tin Euronews. Ngày 7-3, EC cho biết sẽ cộng tác với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong việc mở rộng hệ thống sang các nước ngoài khối EU. Theo thông tin từ tạp chí Time Out thì sớm nhất đến tháng 6, chương trình “hộ chiếu vaccine” này mới thực sự được thực hiện hoàn chỉnh ở EU.
| Các nước dùng “hộ chiếu vaccine” Chương trình chứng nhận của TQ có sử dụng mã QR (một cách giúp nhận dạng và truy xuất thông tin) cho phép người khác thu thập thông tin y tế của người dùng, theo Tân Hoa Xã ngày 8-3. Hiện các ứng dụng điện thoại thông minh của TQ yêu cầu người dùng có “mã QR y tế” để có thể sử dụng các phương tiện giao thông nội địa và đến nhiều địa điểm công cộng ở TQ. Tuy nhiên, hệ thống này dẫn tới lo ngại quyền riêng tư bị vi phạm, cũng như lo ngại đây có thể là một hình thức tăng giám sát của chính phủ. Kênh Channel News Asia cho biết từ ngày 16-3, hãng hàng không Singapore Airlines (SIA) sẽ thử nghiệm cho phép hành khách sử dụng ứng dụng điện thoại để xác minh kết quả xét nghiệm COVID-19 và tình trạng tiêm chủng của mình khi sử dụng dịch vụ của hãng. Người dân sẽ tải ứng dụng về điện thoại, tạo một bản nhận diện số với hình ảnh và thông tin cá nhân, sau đó sẽ xét nghiệm COVID-19 tại một trong bảy cơ sở y tế ở Singapore. Khi đến sân bay, người dân sẽ trình thông tin, kết quả xét nghiệm cho nhân viên hãng bay trước khi lên máy bay. Theo hãng SIA thì người dùng “kiểm soát hoàn toàn” chuyện chia sẻ thông tin cá nhân tới đâu, chứ không phải bắt buộc chia sẻ toàn bộ. |
WHO cảnh báo
Nhiều ý kiến cho rằng “hộ chiếu vaccine” có thể giúp khôi phục kinh tế. Ngành công nghiệp hàng không, vốn bị thiệt hại nặng trong năm qua, là một trong những thành phần tích cực nhất trong việc kêu gọi các chính phủ ra luật ủng hộ “hộ chiếu vaccine”.
Trong khi đó, theo CNBC, nhiều chuyên gia y tế và tổ chức tự do dân sự lo ngại sâu sắc và đang đề nghị các nhà hoạch định chính sách phản đối ý tưởng này.
Họp báo ngày 8-3, TS Michael Ryan, Giám đốc Chương trình Khẩn cấp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cảnh báo không nên đưa “hộ chiếu vaccine” vào sử dụng trong việc đi lại quốc tế vì có rất nhiều lo ngại.
Bên cạnh lo ngại về hiệu quả miễn dịch, WHO băn khoăn về vấn đề đạo đức khi vaccine hiện không hiện diện khắp toàn cầu, tính công bằng khi dùng biện pháp này không đảm bảo khi nơi này người dân được tiêm dễ dàng, nơi khác vẫn chưa có. Ông Ryan cảnh báo rằng biện pháp này có thể có tác động không mong muốn lên chính sách quốc gia và việc đi lại trên thế giới. Thực ra WHO đã thẳng thừng bác bỏ ý tưởng sử dụng “hộ chiếu miễn dịch” từ tháng 4 năm ngoái, thời điểm chưa có vaccine. Lý do WHO đưa ra lúc đó là không có bằng chứng nào cho thấy người đã nhiễm và khỏi COVID-19 không có nguy cơ nhiễm lại.
Trao đổi với CNBC, TS Deepti Gurdasani, nhà nghiên cứu bệnh dịch tại ĐH Queen Mary London, lo ngại điều này có thể vô tình làm hại người sử dụng “hộ chiếu vaccine” khi thời điểm này “chúng ta biết quá ít về tính hiệu quả của vaccine trong ngăn chặn truyền nhiễm” hay có hiệu quả ngừa nhiễm với các biến thể ở một số nước hay không.
Theo TS Sharona Hoffman, giáo sư luân lý học sinh vật tại Trường Y, ĐH Case Western Reserve (Mỹ), người dân các nước nghèo có thể phải đến năm 2023 hoặc hơn mới được tiêm vaccine. Với thực tế này, “một chính sách ngăn họ đi lại hay được sử dụng các dịch vụ khác vì điều này (chưa được tiêm vaccine COVID-19) có thể là sự phân biệt và làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng về kinh tế - xã hội” - theo TS Sharona Hoffman.
CNBC cho biết hiện WHO đang làm việc với Hiệp hội Vận tải hàng không thế giới (IATA - đại diện cho 290 hãng hàng không khắp thế giới) và với Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế để phát triển các tiêu chuẩn cho “hộ chiếu vaccine”. IATA cho biết sẽ chính thức bật đèn xanh áp dụng chương trình “hộ chiếu vaccine” từ cuối tháng này. WHO cho biết quan điểm của mình về thẻ này sẽ tùy vào các dữ liệu cập nhật của các loại vaccine hiện tại và tương lai.
