Báo cáo phân tích của công ty chứng khoán Bảo Việt (BVSC) đánh giá ngành hàng không Việt Nam hồi phục chậm, triển vọng hồi phục chưa rõ ràng. Báo cáo này cũng tổng hợp lại những tác động lớn do dịch Covid-19 gây ra với các hãng hàng không trong nước. Cụ thể như sau:

Lượng hành khách vận chuyển sụt giảm mạnh

Lệnh hạn chế bay, giãn cách xã hội đã khiến toàn bộ các đường bay quốc tế và nhiều đường bay nội địa phải đóng cửa. Ngành du lịch đóng băng, nhu cầu vận tải hành khách suy giảm khiến thị trường hàng không gặp nhiều khó khăn. Sau khi ghi nhận mức giảm mạnh nhất lần lượt là 86,5% và 87,7% trong tháng 4 và tháng 5 do dịch bệnh bùng phát, tuy đã dần hồi phục trong các tháng sau đó nhờ các chính sách kích cầu trong mùa du lịch, nhưng phần lớn là khách nội địa do các chuyến bay quốc tế (chiếm khoảng 60% tổng lượng hành khách luân chuyển của các hãng máy bay trong năm 2019) vẫn chưa được mở lại. Tính chung cả năm 2020, lượng hành khách vận chuyển chỉ đạt 34,8 triệu khách (giảm 61,3 % so với năm ngoái), trong đó khách quốc tế đạt hơn 3 triệu hành khách ( giảm 78,87% so với năm ngoái), khách nội địa đạt 31,7 triệu ( giảm 24,93% so với cùng kỳ năm ngoái)

Từ kinh nghiệm thí điểm các đường bay quốc tế trong tháng 9/2020 và nhanh chóng đóng lại do quy trình chưa hoàn thiện, BVSC cho rằng chính phủ sẽ thận trọng hơn khi nối lại các đường bay quốc tế trong năm nay, dù cho vaccine đang trong quá trình được phân phối rộng rãi tới nhiều quốc gia. Kể cả khi các chuyến bay quốc tế được nối lại, khách du lịch quốc tế cũng chưa thể tăng nhanh được ngay trong năm nay, do du khách cần thời gian để xác nhận hiệu quả của vaccine, cũng như lo lắng về khả năng các quốc gia có thể đóng cửa một lần nữa nếu như dịch bệnh bùng phát trở lại vì một lý do nào đó. Với những lý do đó, BVSC cho rằng các chuyến bay quốc tế có thể được nối lại thí điểm bắt đầu từ cuối Q3/2021, và tăng dần trong Q4 với tốc độ chậm. Tính chung cả năm 2021, BVSC dự báo lượng khách quốc tế đến Việt Nam đạt 1,8 triệu hành khách (giảm 39% so với năm ngoái).

Trái với khách quốc tế, khách nội địa là động lực chính trong năm 2020, giúp tổng lượng khách vận chuyển bằng đường hàng không có sự hồi phục mạnh mẽ trở lại. Nguyên nhân đến từ: (1) Chính phủ đã kiểm soát tốt dịch bệnh, không để có ca lây nhiễm trong cộng đồng; (2) Chi phí di chuyển bằng đường hàng không giảm khi các hãng hàng không cạnh tranh khai thác tuyến nội địa do không vận hành được các tuyến quốc tế; (3) Không còn nhu cầu từ khách du lịch quốc tế khiến giá cả các dịch vụ du lịch giảm mạnh, thúc đẩy nhu cầu du lịch của người dân; (3) Không thể du lịch nước ngoài nên người dân dồn về các địa điểm trong nước.

Trong năm 2021, BVSC cho rằng khách nội địa vẫn là động lực tăng trưởng chính nhờ (1) các đường bay quốc tế vẫn chưa được nối lại; (2) nhu cầu du lịch, thăm người tham gia tăng sau thời gian giãn cách xã hội; (3) các chính sách ưu đãi của các cơ sở lưu trú, giải trí, vận tải giúp tăng nhu cầu du lịch. BVSC ước tính lượng khách nội địa vận chuyển năm 2021 đạt 34,7 triệu (tăng 9,39% ), bằng 82,1% so với năm 2019. 

Các hãng hàng không cắt giảm mạnh sản lượng

Nhu cầu đi lại thấp ảnh hưởng nghiệm trọng đến năng lực khai thác của các hãng hàng không. Trong năm 2020, chỉ duy nhất Bamboo Airways là hãng hàng không duy nhất có tốc độ tăng trưởng chuyến bay dương (tăng 40,8% so với năm ngoái), chủ yếu do hãng này chỉ mới gia nhập thị trường vào tháng 1/2019 và nâng dần công suất nên có nền so sánh thấp trong năm 2019. 

Trong khi đó, nếu không tính Pacific thuộc Vietnam Airlines có một vài thay đổi trong năm vừa rồi, thì VJC có số chuyến bay khai thác giảm mạnh nhất là 43,1%, theo BVSC đến từ các nguyên nhân (1) số đường bay quốc tế chiếm hơn 60% tổng số đường bay khai thác và (2) khách hàng của VJC phần nhiều là khách du lịch có thu nhập trung bình, thấp; dịch bệnh ảnh hưởng đến thu nhập cũng như nhu cầu đi lại do lệnh giãn cách và tâm lý lo sợ của mọi người. Trong khi đó khách hàng của Vietnam Airlines có thể có mức thu nhập cao và ổn định hơn, việc đi lại trong thời gian này chủ yếu là cho mục đích công việc và du lịch nên nhu cầu tăng nhanh trở lại khi các lệnh hạn chế được gỡ bỏ.

Trong năm 2020, VNA đã mở mới 22 đường bay nội địa, Bamboo mở mới 12 đường bay, trong khi Vietjet chỉ mở thêm 8 đường bay. Dựa trên cơ sở khai thác ổn định trong cuối Q4/2020, với bối cảnh dịch bệnh thời điểm đó được kiểm soát, BVSC ước tính lượng chuyến bay khai thác trong năm 2021 của VNA Group, VJC và Bamboo lần lượt là 123 nghìn chuyến (tăng 11,13% so với năm trước), 84 nghìn chuyến ( tăng 8,42%) và 32,4 nghìn chuyến (tăng 13,9%). 

Tổng quy mô đội bay của các hãng hàng không giảm nhẹ do tình trạng dư cung và nhu cầu thấp

Theo quan sát của BVSC trong giai đoạn từ T6-T9/2020, thời điểm thấp điểm vào tháng 8/2020, nhiều hãng chỉ khai thác hơn 40% đội bay. Việc nguồn cung dư thừa trong khi nhu cầu còn thấp khiến nhiều máy bay không được khai thác, gây phát sinh thêm chi phí cố định cho hãng bay. Trong năm 2020, Vietnam Airlines đã giảm 5 chiếc trong đội tàu bay xuống còn 95 chiếc, trong khi Vietjet Air chỉ tăng thêm 1 tàu bay, lên 72 chiếc. Theo dõi lộ trình nhận máy bay của các hãng trong năm 2021, BVSC quan sát thấy có khả năng Vietnam Airlines sẽ nhận thêm 3 máy bay, Vietjet nhận 4 chiếc, Bamboo nhận 3 chiếc (trong đó đã nhận 2 chiếc vào 2 tháng đầu năm nay). 

BVSC nhận định trong điều kiện thị trường quốc tế chưa mở cửa và tình hình kiểm soát dịch bệnh được kiểm soát, các hãng sẽ chỉ khai thác được tối đa trung bình khoảng 85% đội bay của mình.

Cạnh tranh tiếp tục gia tăng

 Trong năm 2020, hãng hàng không Viettravel đã được chấp thuận hoạt động từ tháng 1/2021, với ba máy bay thân hẹp cho thị trường nội địa, sẽ lấy một phần khách hàng của các hãng hàng không hiện có. Bên cạnh đó, Bamboo cũng liên tục gia tăng đội bay thông qua hình thức thuê ướt. Tính đến hết năm 2020, Bamboo đã nâng thị phần lên 17,8% từ mức 5,9% trong năm 2019 (biểu đổ trên). 

Với cạnh tranh ngày càng gia tăng, BVSC nhận thấy áp lực rất lớn đối với các hãng hàng không sau này. Có thể thấy rõ ràng nhất là áp lực giảm giá vé đã xuất hiện từ trước đây, sụt giảm nhanh chóng từ đầu năm 2020 nhằm kích thích nhu cầu đi lại, đồng thời tránh mất hành khách vào các đối thủ khác. BVSC cho rằng xu hướng này sẽ tiếp tục trong năm 2021, làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp vận tải trong ngành, với mức giá trung bình so với năm 2019 trung bình vào khoảng 64,5%.

Thảo Nguyên