Thời gian gần đây, thông tin về thương vụ mua bán lan đột biến giữa vườn lan var Đất Mỏ (thị xã Đông Triều, Quảng Ninh) với 4 cá nhân trị giá gần 300 tỷ đồng tiếp tục gây sốt trên các trang mạng xã hội.

Theo lý giải của người có liên quan, đây không phải số tiền giao dịch mua 1 cây lan mà là thỏa thuận trong vòng 1 năm, nhà vườn nuôi cấy và chăm sóc thành công giống Ngọc Sơn Cước thì mới được thanh toán tiền. Hiện tại, cả hai bên chưa chuyển tiền.

Mặc dù phía Công an tỉnh Quảng Ninh khẳng định, hai bên mua bán mới chỉ dừng lại ở việc thỏa thuận chưa có hoạt động chuyển tiền nhưng thương vụ này khiến không ít người phải choáng váng vì giá trị của nó quá lớn.

Tán gia bại sản vì cầm cố nhà nuôi chó cảnh Nhật

Dù chưa thể khẳng định, đây là giao dịch thật hay chỉ là chiêu trò thổi giá, nâng giá trị của vườn lan nhưng sự thực, "cơn sóng" lan var âm ỉ suốt thời gian qua khiến không ít người liên tưởng tới "bong bóng chó Nhật" xảy ra tại Việt Nam hồi những năm cuối thập niên 1980 đầu thập niên 1990.

Trước thời kỳ đó, ở Việt Nam, người dân chủ yếu là nuôi chó ta, giống chó nhỏ con, vừa là người bạn, là động vật trông nhà, đồng thời cũng là món ăn "khoái khẩu" của không ít người. Những giống chó cỡ lớn như chó Bec-giê, chó nhập ngoại khá ít, và chỉ có những gia đình giàu có, quyền quý, có tiền có của mua về nuôi chơi, thể hiện sự giàu có và đẳng cấp của mình.

Thế nhưng, cuối những năm 80, đầu những năm 90, trong nước sốt lên phong trào nuôi chó Nhật. Nguyên cớ là bởi, tại Trung Quốc, nhất là Bắc Kinh có "mốt" nuôi chó Nhật - loại chó nhỏ con, lông dài, mướt, trông không khác gì mấy tấm thảm lau chân lông. Nhà giàu Trung Quốc thể hiện đẳng cấp qua việc nuôi chó cảnh, đặc biệt là chó Nhật. Giá mỗi con chó Nhật được đánh giá là đẹp ở Trung Quốc lên tới hàng chục nghìn USD.

Do nhu cầu lớn, cộng thêm giá thành cao, thu lời lớn nên các thương lái Trung Quốc chạy đôn đáo gom hàng ở khắp nơi, sang tận một số thành phố lớn ở Việt Nam như Hà Nội, Hải Phòng… để tìm mua. Sau này là thu gom qua một số đầu nậu người Việt.

Trước tình hình này, tại Việt Nam bắt đầu bùng nổ cơn sốt nuôi chó Nhật. Người người nuôi chó Nhật, nhà nhà nuôi chó Nhật. Gần như tất cả người nuôi chó đều để kinh doanh chứ không phải phục vụ nhu cầu chăm sóc thú cưng, coi đây là một nguồn thu béo bở, một cơ hội lớn để đổi đời. Có nhà dẹp bỏ phòng khách lấy chỗ nuôi chó.

Nhiều gia đình đã cầm cố để "đầu tư" nuôi chó giống. Chó đực thì nuôi để đem đi phối giống lấy tiền. Còn chó cái thì chờ đẻ để sinh lời. Tiền nuôi chó là tiền tích lũy, đi vay mượn người thân, quỹ tín dụng, bán cả tài sản, nhà cửa, đất đai để đầu tư kinh doanh với hy vọng làm giàu chỉ trong thời gian ngắn.

Và một tình cảnh trớ trêu nhưng vô cùng thực tế trong giai đoạn này là, để cho chó Nhật mắn đẻ, sức khỏe tốt, trong khi người phải ăn cơm nguội, chó lại sống quý tộc, vương giả, được cho ăn phở, ăn trứng vịt lộn.

Theo thông tin từ Báo Hà Nội Mới số ra ngày 15/7/1990 đăng tin, chỉ tính riêng huyện Từ Liêm có 700 gia đình nuôi chó, trong đó một nửa là gia đình các văn nghệ sỹ ở khu văn công Mai Dịch. Tính đến cuối năm 1992: "Ước tính cả thành phố có khoảng 4 vạn chó cảnh".

Giá bán của những con chó cảnh cũng "không thể tin nổi". Trong khi nhà phố cổ 30m2 như phố Hàng Bông hồi đó là khoảng 30 cây vàng thì chó Nhật đẹp hồi đó cũng lên đến 10 "vé" (1.000 USD), tính theo thị giá tương đương 3 cây vàng. Cá biệt có những con chó được "giao dịch" với giá tới 20 "vé" hoặc cao hơn nữa.

Những con có giá cao thường phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn như lông trắng toàn thân, trán dô và có lông dài trùm kín mắt, tai to và cụp, mõm sáng màu, ngắn và hếch, chân vòng kiềng, đuôi xù. Những con có lông vá màu thì chỗ vá phải cân xứng.

Ôm mộng đổi đời nhờ nuôi chó cảnh Nhật (hình minh họa)

Tuy nhiên, giấc mộng đổi đời của không ít người "ngắn chẳng tày gang". Từ cuối năm 1993, thị trường Trung Quốc không còn ưa chuộng chó Nhật. "Bong bóng chó Nhật" bắt đầu nổ tung.

Từ 20 triệu, giá chó cảnh Nhậ đã rớt xuống 7 triệu, 5 triệu rồi 1 triệu. Trước không chủ nào dám cho chó ra ngoài đường sợ bị bắt trộm thì lúc ấy nhiều nhà thả rông, cũng chả thèm tắm nên lông bê bết bẩn thỉu.

Tới cuối năm 1994 giá chó Nhật đã giảm xuống rất nhanh và đến đầu năm 1995 thì giá bán đã dừng lại ở mức cho, tặng hoặc được "giao dịch" theo mức giá của nhà hàng thịt chó.

Lúc này, những gia đình nuôi chó Nhật, ít thì tiếp tục nuôi làm chó giữ nhà, còn nếu gia đình nào nuôi nhiều, đặc biệt là các hộ đi vay tiền nuôi chó bỗng chốc rơi vào cảnh "tán gia bại sản", nợ nần chồng chất.

Đến "thần quyển" chục tỷ cũng bị bỏ rơi, đánh đập đến chết

Không chỉ ở Việt Nam, "bóng bóng" nuôi chó cũng xảy ra tại Trung Quốc tại thời điểm này. Tuy nhiên, thay vì đổ xô nuôi chó Nhật thì người dân ở đây lại ồ ạt nuôi chó Ngao Tây Tạng.

Chó Ngao Tây Tạng nặng từ 55 đến 90 kg, tương đương với trọng lượng của người trưởng thành. Bộ lông của chúng rất dày, có màu từ đen sẫm đến vàng đồng, thích hợp để chống chọi với cái rét trên cao nguyên Thanh Tạng.

Trong truyền thuyết, Ngao Tây Tạng được coi là "thần quyển". Giống chó này cũng được huấn luyện để phục vụ quân đội triều nhà Nguyên vì sự bền bỉ, dẻo dai cùng trí nhớ tốt.

Trước đó, chỉ có các đền chùa hay địa chủ mới có đủ nguồn lực tài chính để huấn luyện chó ngao. Thế nhưng, từ những năm 1990, cơn sốt chó ngao Tây Tạng đã càn quét khắp Trung Quốc.

"Thần quyển" một thời cũng bị bỏ bỏ rơi (Hình minh họa)

Đến năm 2004 là giao đoạn nóng nhất khi giá cho một con "thần khuyển" Tây Tạng lên tới 1,9 triệu USD (hơn 44 tỷ đồng theo tỷ giá hiện nay). Từ mức đỉnh điểm gần 2 triệu USD, đến năm 2013, giá chó Ngao Tây Tạng đã giảm xuống chỉ còn chưa tới 1.500 USD (35 triệu đồng).

Cùng thời điểm này, làn sóng kinh doanh đông trùng hạ thảo nổi lên. Các chủ nuôi chó chạy theo xu hướng mới, vứt bỏ đàn chó Ngao, dẫn đến tình trạng bùng nổ số lượng chó hoang khắp vùng cao nguyên Thanh Tạng.

Đàn chó hoang tội nghiệp, đói khát tấn công con người và gia súc khiến cho chúng trở thành những con vật bị ghẻ lạnh, căm ghét, thậm chí bị đánh đập đến chết.

Vì đâu nên nỗi?

Việc giá chó cảnh Nhật bỗng lao dốc thảm hại dù cách đó không lâu nó vẫn đang trên đà leo thang là một điều đã dự báo trước. Bởi lẽ, người dân ồ ạt đầu tư tiền vào nuôi chó nhưng thực tế không hề tìm hiểu kỹ, cũng không có những thông tin căn bản từ thị trường Trung Quốc. Chính sự thiếu kiến thức, sự non nớt, ngộ nhận của các hộ kinh doanh khi chập chững bước vào nền kinh tế thị trường là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến việc "bong bóng" nổ ra.

Người nuôi chó cứ nuôi, giá cả, thị trường, sức tiêu thụ ra sao họ không hề quan tâm đến. Thậm chí, giá cả như thế nào cũng là do các đầu mối đẩy lên, các người kinh doanh đưa ra với nhau, chứ không hề có khách hàng cuối cùng trong các thương vụ này.

Cũng có chuyên gia kinh tế cho rằng nguyên nhân là do nguồn tiêu thụ sụt giảm bởi thú chơi chó Nhật hoàn toàn theo mốt, không mang tính ổn định và lâu dài. Vì lẽ đó, chỉ trong một thời gian ngắn, khi hết mốt thì giá cả chó Nhật lại trở về với giá trị thực của chính nó.

Ngoài ra, một số nguồn thông tin trước đây cho rằng, trong cơn sốt ảo, có những hành vi gian dối, trục lợi như nhuộm màu lông cho những chú chó không hoàn hảo đã gây mất lòng tin đối với khách hàng, và họ đã từ chối mua chó dẫn đến sự sụt giảm của thị trường.

Dù thực tế, chưa có một khẳng định cụ thể nào về sự thất bại nhanh chóng của cơn sốt nuôi chó Nhật trong quá khứ nhưng nó là bài học cảnh tỉnh sâu sắc cho những người đang có ý định kinh doanh theo kiểu chộp giật, phong trào mà không tìm hiểu kỹ nhu cầu thực của thị trường, thổi giá sản phẩm nhằm tạo tiếng tăm mà không màng đến đạo đức, uy tín trong kinh doanh.