Tổng thống Mỹ đi đâu cũng có một phụ tá quân sự mang theo một chiếc cặp đen nặng nề. Chiếc cặp này phải luôn cận kề, đề phòng tổng thống cần ra quyết định giải phóng sức mạnh của kho vũ khí hạt nhân Mỹ khi ông đang ở bên ngoài Nhà Trắng.

Mọi tổng thống Mỹ kể từ Harry S. Truman, nhà lãnh đạo duy nhất của một quốc gia có vũ khí hạt nhân cho phép sử dụng vũ lực hạt nhân chống lại kẻ thù, đều có quyền tuyệt đối với việc sử dụng vũ khí hạt nhân, và chiếc cặp đen bí ẩn này là đã trở thành một phần quan trọng của quyền lực tổng thống trong nhiều thập kỷ.

Chiếc cặp có tên gọi chính thức là cặp khẩn cấp của tổng thống, nhưng nó thường được gọi bằng tên thân mật là "quả bóng hạt nhân" hoặc đơn giản là "quả bóng".

Theo Stephen Schwartz, một thành viên cấp cao không thường trú tại Bulletin of the Atomic Scientists - một tổ chức phi lợi nhuận liên quan đến các vấn đề khoa học và an ninh toàn cầu - và cũng là một chuyên gia về cặp khẩn cấp, cho biết "quả bóng" có hai lý do để tồn tại.

Một, chiếc cặp "là đại diện vật lý của quyền lực tổng thống" để ra lệnh sử dụng vũ khí hạt nhân. Thứ hai, nó tồn tại bởi vì "chúng ta sợ rằng một cuộc tấn công hạt nhân bất ngờ có thể khiến chúng ta mất cảnh giác và đề phòng bất kỳ hình thức trả đũa nào."

Theo Schwartz, tư duy chiến lược đằng sau sự hiện diện của "quả bóng" là "nếu bạn có khả năng để tổng thống hành động nhanh chóng, bạn có thể ngăn chặn điều đó và từ đó ngăn chặn điều đó không bao giờ xảy ra."

Ra đời từ thời Chiến tranh Lạnh, do lo ngại rằng Liên Xô có thể tung ra một cuộc tấn công bất ngờ có thể làm tê liệt các năng lực hạt nhân quan trọng của Mỹ trong khi tổng thống không thể tung ra một đòn trả đũa ngay lập tức, đo là lý do "quả bóng hạt nhân" đã xuất hiện từ thời chính quyền tổng thống Eisenhower.

"Quả bóng" được phát minh bởi Đại úy Edward "Ned" Beach, một sĩ quan tàu ngầm, người từng là phụ tá hải quân cho Dwight Eisenhower trong nhiệm kỳ tổng thống của ông, theo một báo cáo từ năm 1991 của Newsweek.

Hành trang này đã được trao từ vị tổng thống này sang tổng thống khác, và mọi đời tổng thống sắp tới đều đã được thông báo tóm tắt về trách nhiệm hạt nhân của họ và "quả bóng hạt nhân" trước hoặc khi nhậm chức.

Màn trao "quả bóng hạt nhân" đầu tiên diễn ra giữa Dwight Eisenhower và John F. Kennedy. Một ngày trước khi Kennedy nhậm chức, tướng Andrew Goodpaster, một liên lạc viên quốc phòng của tổng thống, và Eisenhower đã gặp tổng thống đắc cử và "cho ông Kennedy xem 'cái túi' và cuốn sách tài liệu khẩn cấp trong đó", một bản ghi nhớ từ ngày 25/1/1961 viết .

Bản ghi nhớ nói rằng vị tướng "cũng nói với anh ta về tài liệu bổ sung... có trong chiếc túi đựng cho phép sử dụng vũ khí nguyên tử trong trường hợp khẩn cấp."

Không rõ chính xác biệt danh "quả bóng" xuất phát từ đâu, nhưng một trong những lần xuất hiện đầu tiên trước công chúng của thuật ngữ này là trong một bài báo tháng 11/1965 của phóng viên Bob Horton của Associated Press (AP) về cái chết của Kennedy hai năm trước đó và việc chuyển giao quyền chỉ huy hạt nhân của tổng thống.

Horton viết rằng khi Kennedy hấp hối tại một bệnh viện ở Dallas, Texas sau khi bị bắn, Ira Gearhart, một sĩ quan cảnh sát của Quân đội Mỹ, đã "ngồi ngoài hành lang một cách kín đáo bảo vệ một chiếc cặp da màu nâu mà người ta đặt cho biệt danh là 'quả bóng'."

Khi Kennedy qua đời, người đàn ông "nhặt chiếc cặp hồ sơ và sải bước qua bàn cấp cứu vào một dãy phòng phẫu thuật, nơi, đằng sau những bức tranh được vẽ, là Phó Tổng thống Lyndon B.Johnson", Horton viết, giải thích rằng "vài bước chân đó cũng chính là bước chuyển giao quyền lực thực sự đầu tiên, nếu không phải là chính thức."

Về lý do tại sao ai đó đặt biệt danh cho chiếc cặp khẩn cấp của tổng thống là "quả bóng", một báo cáo của AP năm 2005 về chiếc cặp nói rằng biệt danh "quả bóng" hay "football" xuất hiện để phản ứng với kế hoạch chiến tranh hạt nhân đầu tiên, còn có tên là Kế hoạch Hoạt động Tích hợp Đơn (Single Integrated Operational Plan-SIOP), có tên mã là "dropkick".

Tạp chí Smithsonian đã báo cáo điều tương tự vào năm 2014, giải thích về khái niệm này là một "quả bóng" được yêu cầu để thực hiện một "dropkick" (khái niệm trong thể thao là cú sút vào quả bóng đang bật nảy). Lời giải thích này được cho là của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Robert McNamara.

William Burr, một nhà phân tích của Cơ quan Lưu trữ An ninh Quốc gia tại Đại học George Washington, đã viết vào năm 2018 rằng điều này "có thể đúng như vậy, nhưng không có bằng chứng nào ủng hộ tuyên bố này." Ông lập luận rằng không có bằng chứng về một kế hoạch chiến tranh của Mỹ có tên mã là "dropkick".

Burr giải thích thêm rằng tài liệu tham khảo duy nhất về "dropkick" mà ông có thể tìm thấy là trong bộ phim năm 1964 có tên Dr. Strangelove. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng có những kế hoạch thực sự được đặt tên mã là "dropshot" và "offtackle", sau này cũng trở thành một thuật ngữ bóng đá.

Nhưng, bất kể biệt danh đó xuất phát từ đâu, nó cũng đã được định hình và người ta vẫn tiếp tục gọi chiếc cặp là "quả bóng" tới tận ngày nay.

Warren "Bill" Gulley, cựu giám đốc Văn phòng Quân sự Nhà Trắng chuyên giám sát "quả bóng hạt nhân", đã viết trong cuốn sách Breaking Cover phát hành năm 1980 của mình rằng "có bốn thứ bên trong quả bóng".

Những thứ này bao gồm "Một cuốn sách bìa đen liệt kê các tùy chọn tấn công trả đũa, một danh sách các hầm trú ẩn an toàn mà tổng thống có thể sử dụng, một thư mục với 8 hoặc 10 trang được ghim lại với nhau đưa ra mô tả về các quy trình cho Hệ thống Liên lạc Khẩn cấp và một tấm thẻ 7,3x12cm với mã xác thực của tổng thống".

Chiếc cặp cũng bị nghi ngờ là chứa các công cụ liên lạc vì thứ trông giống như một chiếc ăng-ten có thể nhìn thấy trong một số bức ảnh chụp "quả bóng".

Cuốn sách đen (Black Book) trong chiếc cặp cũng giải thích các kế hoạch chiến tranh hạt nhân của Mỹ, trước đây được gọi là SIOP nhưng sau đó được đổi tên và chứa một bộ sưu tập các phương án tấn công phủ đầu hoặc trả đũa đã được phê duyệt trước mà tổng thống có thể lựa chọn trong trường hợp khẩn cấp.

Theo AP, một bản tóm tắt đơn giản về các kế hoạch chiến tranh hạt nhân và các phương án tấn công đã được thêm vào chiếc cặp dưới thời chính quyền Jimmy Carter theo yêu cầu của vị tổng thống này.

Bản tóm tắt đơn giản đã được mô tả là hơi giống tranh hoạt hình, trong khi một cựu trợ lý quân sự từng mang "quả bóng" cho biết nó hơi giống "thực đơn bữa sáng". Cũng theo AP, các tùy chọn được mô tả là "Hiếm, Trung bình hoặc Tốt". Không rõ điều này vẫn còn được giữ tới ngày nay không.

Còn tấm thẻ kỹ thuật số có mã xác thực, còn được gọi là "bánh quy" (biscuit), và nó là một phần quan trọng của quy trình mà một tổng thống sẽ thực hiện để ra lệnh tấn công hạt nhân.

Nếu tổng thống quyết định sử dụng vũ khí hạt nhân, "quả bóng" sẽ được mở ra, sau đó tổng thống sẽ chọn để đưa ra các phương án tấn công. Lúc này, tổng thống có thể chọn tham khảo ý kiến ​​của các cố vấn cấp cao và các nhà lãnh đạo quân sự trước khi tiến hành. Nhưng đó không phải là một yêu cầu bắt buộc và ông ấy có thể tự quyết định một mình.

Bằng cách sử dụng "bánh quy", tổng thống sẽ xác nhận danh tính bản thân là Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang cho một quan chức quân sự trong Trung tâm Chỉ huy Quân sự Quốc gia tại Lầu Năm Góc, người sau đó sẽ nhận và truyền lệnh tấn công khi đã biết rõ rằng lệnh tấn công hạt nhân là do tổng tư lệnh đưa ra.

Chỉ trong vòng vài phút, vũ khí hạt nhân trên máy bay ném bom chiến lược hoặc được vận chuyển bằng tên lửa phóng từ đất liền hoặc từ tàu ngầm sẽ được kích hoạt.

Mặc dù nó có thể đã từng được cất bên trong "quả bóng", các đời tổng thống sau đó đã bắt đầu mang "bánh quy" trên người của mình. Và thói quen mới này đôi khi đã dẫn đến nhiều tình huống oái oăm hay sự cố đáng báo động.

Cựu tổng thống Carter từng vô tình để quên "bánh quy" của mình trong một bộ đồ mà ông gửi đến tiệm giặt khô. FBI thì từng lấy lại được chiếc thẻ của Ronald Reagan sau khi các nhân viên thu gom quần áo của ông tại bệnh viện sau một nỗ lực nhằm cứu sống vị cựu tổng thống này. Còn Bill Clinton được cho là đã đánh mất tấm thẻ của chính mình, thậm chí nó đã mất tích hàng tháng trời mà không ai biết.

Giống như "bánh quy", "quả bóng" cũng không ít lần rơi vào tình trạng thất lạc.

Trong nhiệm kỳ tổng thống của Gerald Ford, "quả bóng" đã bị bỏ nhầm trên chiếc Không lực Một. Trong khi các đời tổng thống Reagan, George HW Bush, và Clinton đều không ít lần nhận thấy mình bị tách biệt hoàn toàn khỏi người phụ tá mang theo chiếc cặp, vào lúc này hay lúc khác.

Chuyên gia Schwartz nói rằng rất may không có sự cố nào trong số những sự cố này đã "gây khó khăn nghiêm trọng cho quyền chỉ huy và kiểm soát của tổng thống". Nhưng chúng cũng chỉ ra một thực tế là cho dù bạn có một người chuyên phụ trách tất cả những việc này, điều đó cũng sẽ khiến mọi thứ hoạt động hiệu quả và đảm bảo rằng không có gì sai sót.

Và trong thời gian Donald Trump làm tổng thống, đã có ít nhất hai sự cố liên quan đến "quả bóng hạt nhân."

Sự cố đầu tiên xảy ra khi ông Trump đến thăm Bắc Kinh vào tháng 11/2017, chiếc cặp là nguyên nhân gây ra một cuộc tranh cãi giữa các quan chức Mỹ và an ninh phía Trung Quốc.

Các quan chức an ninh Trung Quốc đã cố gắng ngăn cản phụ tá quân sự mang chiếc cặp theo chân tổng thống Mỹ và chủ tịch Trung Quốc bước vào Đại lễ đường Nhân dân, gây ra một loạt các sự kiện. Cuối cùng, nó đã dẫn đến sự xung đột giữa Cơ quan Mật vụ và các nhân viên an ninh Trung Quốc, theo Axios đưa tin. thời gian. Bắc Kinh sau đó đã xin lỗi về cuộc "trao đổi khó chịu" này.

Một sự cố khác liên quan đến "quả bóng" xảy ra gần cuối nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump. Vào ngày 6/1/2021, khi một đám đông bạo lực gồm những người ủng hộ ông đã xông vào Điện Capitol, nơi có một "quả bóng hạt nhân" dự phòng của Phó Tổng thống Mike Pence .

Việc có một "quả bóng hạt nhân" dự phòng thuộc về Phó Tổng thống bắt đầu dưới thời Eisenhower, người luôn lo lắng về sức khỏe của bản thân sau khi ông phát hiện mình bị đau tim. Theo thời gian, nó đã dần trở thành thông lệ tiêu chuẩn.

Trong cuộc bạo động ở Capitol, một số thành viên trong đám đông đã lớn tiếng với Mike Pence bởi trước đó ông Trump từng chỉ trích ông Pence vì không thúc đẩy để lật ngược cuộc bầu cử. Những người này đã tiếp cận trong khoảng cách 30 mét với ông Pence và "quả bóng".

Ông Trump sau đó đã bị Hạ viện Mỹ luận tội vì đã kích động cuộc bạo loạn tại Điện Capitol, và điều này cũng đặt ra câu hỏi về sự nguy hiểm của việc trao cho một tổng thống tiềm năng quyền duy nhất để ra lệnh sử dụng vũ khí hạt nhân. Ngay cả khi phải đối mặt với vòng luận tội lần thứ hai trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Trump vẫn duy trì quyền kiểm soát "quả bóng" và thẩm quyền sử dụng vũ khí hạt nhân.

Tình hình rắc rối đã khiến Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi gọi điện cho Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, để nói về các lựa chọn hạn chế quyền lực tổng thống này đối với ông Trump, người mà bà gọi là "một tổng thống không ổn định."

Cảnh tượng này gợi nhớ đến tình huống cựu tổng thống Richard Nixon, người bị trầm cảm và nghiện rượu nặng khi bị luận tội, đã làm dấy lên lo ngại trong các thành viên Nội các của chính ông và một số thành viên Quốc hội rằng vị tổng thống này có thể ra lệnh tấn công hạt nhân và giết chết hàng triệu người.

Tuy nhiên, giống như những gì đã làm với Nixon, nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump đã trôi qua mà không xảy ra thảm họa hạt nhân nào. Vào trưa ngày 20/1/2021, "quả bóng hạt nhân" đã bắt đầu theo sau Tổng thống Joe Biden.

Mặc dù có một số câu hỏi trước đó về việc chuyển giao sẽ diễn ra như thế nào khi ông Trump quyết định không tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm, việc chuyển giao chiếc cặp và quyền chỉ huy cùng kiểm soát hạt nhân của tân tổng thống đã diễn ra liền mạch vào ngày hôm đó.

Ông Biden hiện có quyền kiểm soát "quả bóng" và cơ quan chỉ huy hạt nhân, nhưng một số người trong Quốc hội đang thúc đẩy việc thay đổi hiện trạng cho phép ông đơn phương ra lệnh tấn công hạt nhân ngay lập tức.

Chỉ vài ngày sau khi Biden nhậm chức, Thượng nghị sĩ Massachusetts là Elizabeth Warren và cựu Bộ trưởng Quốc phòng William Perry đã viết trong một bài báo do USA Today đăng tải rằng "không tổng thống nào nên có quyền đơn phương sử dụng vũ khí hạt nhân."

Sau đó, hơn một tháng trong nhiệm kỳ tổng thống của Biden, hàng chục đảng viên Đảng Dân chủ Hạ viện do các Dân biểu California dẫn đầu - Ted Lieu và Jimmy Panetta - đã gửi cho ông một lá thư yêu cầu ông xem xét thay đổi chính sách hạt nhân của nước Mỹ, đặc biệt là cơ quan tấn công hạt nhân duy nhất của tổng thống.

Cuộc tranh luận về thẩm quyền ra lệnh sử dụng vũ khí hạt nhân của tổng thống Mỹ đã diễn ra nhiều lần. Không rõ ông Biden sẽ đưa ra những quyết định gì về chính sách hạt nhân, nhưng ít nhất trong thời điểm hiện tại, tổng thống đi đến đâu thì "quả bóng hạt nhân" sẽ đi theo sau tới đó.

Bảo Nam