Ởcác thế hệ, mỗi hình thức đầu tư đều đem lại nhiều kết quả, trải nghiệm và bài học thú vị. Một hình thức đầu tư đã tồn tại từ lâu trên thế giới và Việt Nam là mua vàng tích lũy. Song, với mỗi thế hệ, trải nghiệm và lựa chọn lại khác nhau. 

Gen Y - thế hệ Millennials (sinh từ 1986-1991) trải qua giai đoạn rối ren, đặc biệt cuộc suy thoái kinh tế năm 2008 đã định hình tư duy bi quan và hình thành tâm lý trở ngại khiến nhóm người này ít tiếp cận với đầu tư. Ở thế hệ này, họ sẽ chọn những phương án an toàn để tích sản, chính vì vậy, vàng vẫn được coi là "báu vật" cho đầu tư dài hạn.

Trong khi đó, lớn lên ở thời đại số với tình hình kinh tế - xã hội năng động khiến Gen Z (sinh từ năm 1997-2012) có ý thức về đầu tư hơn và thường chọn những kênh đầu tư được cho là "bắt trend" hơn.

Người hứng thú, kẻ thờ ơ

Bùi Trung Sỹ (sinh năm 1997, Hà Nội) đã ra trường được hơn 2 năm. Sỹ cho biết đang vừa học vừa thực hành cách đầu tư sinh lời trong gần một năm trở lại đây qua hình thức mua chứng khoán. Khi được hỏi liệu có hứng thú với đầu tư vàng, Sỹ chỉ lắc đầu. 

Theo Sỹ, vàng là một kênh đầu tư "chậm chạp". Hầu hết người lớn xung quanh Sỹ đều khuyên hãy nên mua vàng khi biết Sỹ đang đầu tư chứng khoán. Song, điều này không làm Sỹ cảm thấy khó chịu. "Miễn sao tài khoản của tôi lại sinh lời thêm mỗi tháng", Sỹ nói. 

Sỹ thừa nhận chứng khoán là kênh đầu tư rủi ro và nhiều thời điểm cũng phải gồng lỗ, rơi vàng trạng thái "mua đỉnh, bán đáy". Song, chỉ cần chờ đợi chứng khoán tăng trở lại hoặc giải ngân thêm tiền mỗi khi lương về vào các cổ phiếu khác, tài khoản sẽ sớm quay lại số dương. Sỹ không coi các phiên giảm điểm là mình đang lỗ, việc lại lỗ được Sỹ nhìn nhận và đánh giá sau mỗi 1-3 tháng.

Nhẩm tính thử, Sỹ nhận ra cũng là số tiền đó, nếu mua vàng và so sánh với giá vàng bán ra hiện tại, tỉ suất sinh lời của chứng khoán vẫn nhỉnh hơn nhiều. Điều đặc biệt là Sỹ có một "hệ sinh thái" những người chơi chứng khoán ở cùng công ty. Sau ngày làm việc, buổi tối họ sẽ cùng bàn luận về chứng khoán dù không thường xuyên. Sỹ cũng tham gia một số nhóm phân tích trên Zalo, họ cùng cập nhật các thông tin sống động trên thị trường và lựa chọn các mã. Điều này khiến Sỹ cảm thấy thú vị.

Ngược lại, Nguyễn Thị Quỳnh Anh (sinh năm 1998, Bắc Ninh) lại ưa thích việc tích mỗi tháng một chỉ vàng từ cả năm nay sau khi đi làm. Việc mua vàng cũng được bố mẹ Quỳnh Anh ủng hộ bởi đây là cách họ từng làm để tích lũy tài sản hàng chục năm nay. "Tôi sống với bố mẹ nên không áp lực nhiều về tiền bạc, mỗi tháng tiền lương đều đủ để mua một chỉ vàng nhẫn. Có những tháng như Tết được thưởng hoặc nhiều tháng sau khi tích mua vàng rồi chi tiêu mà tiền vẫn dư, tôi gom lại và cũng sẽ mua thêm được", Quỳnh Anh nói. Số lượng vàng nhẫn Quỳnh Anh sở hữu hiện có giá hàng chục triệu đồng, và theo như lời Quỳnh Anh, chúng nhất định sẽ tăng dần theo thời gian.  

Với Quỳnh Anh, hai kênh đầu tư được cho là hợp thời gần đây là chứng khoán và tiền số "quá rủi ro". Quỳnh Anh thừa nhận có thời điểm cảm thấy tụt hậu khi không bắt kịp được thị trường. Song, cô thực sự không hiểu gì nên không dám mạo hiểm. Mức sinh thời của vàng hiện tại, đặc biệt trong những phiên thị giá vàng tăng phi mã khiến Quỳnh Anh càng tin tưởng vào lựa chọn đầu tư của mình. 

Đầu tư vàng đơn điệu vì không có nhiều lựa chọn

Xét về khía cạnh đầu tư, trong những giai đoạn thị trường biến động, các kênh trú ẩn an toàn, như đầu tư vào vàng và trái phiếu, là những kênh được nhà đầu tư thường nghĩ đến. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng vàng không phải một kênh đầu tư phù hợp cho dài hạn. Cứ mỗi chu kỳ 10 năm, thị trường thường sẽ có 1-2 năm biến động, tạo cơ hội cho vàng. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư xem vàng như một kênh dài hạn thì họ đã bỏ qua cơ hội trong 8 năm còn lại.

Thực tế, dù không phải là kênh đầu tư "bắt trend" với giới trẻ, vàng vẫn là kênh đầu tư an toàn với số đông mọi người. Chỉ trong 3 tháng đầu năm, doanh thu của các cửa hàng vàng trong những ngày vía Thần tài hay khi xảy ra căng thẳng chính trị giữa Nga - Ukraine cao kỷ lục. Các cửa hàng vàng ghi nhận lượng người đến mua vàng đông. Nhiều người thậm chí xếp hàng từ sáng sớm.

Vậy tại sao nhiều bạn trẻ lại không thích mua vàng? Dưới góc nhìn cá nhân, các bạn trẻ cho rằng bên cạnh việc sinh lời thấp, vàng không hấp dẫn bởi giá thành. Nhiều người có thể dùng vàng làm nữ trang song giá đắt so với thu nhập trung bình của người trẻ, khó có thể thay đổi thường xuyên. Trong khi đó, giới trẻ ngày nay thường kết hợp phụ kiện với từng loại quần áo, từng sự kiện chứ không cố định nữ trang như trước đây. "Do vậy, nếu chỉ mua cất đi và không tối ưu lợi nhuận, hầu hết mọi người sẽ không chọn đầu tư vàng", Sỹ nói.

Dưới góc nhìn chuyên gia, TS Võ Đình Trí, Giảng viên Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM, Trường Kinh doanh IPAG tại Paris và thành viên Hội Khoa học và Chuyên gia Việt Nam (AVSE) cho rằng, việc đầu tư vàng với cá nhân, đặc biệt là với giới trẻ ở Việt Nam hiện khá đơn điệu vì không có nhiều lựa chọn. 

TS chỉ ra đầu tư vào vàng không đơn giản là mua vàng chỉ, vàng miếng rồi cất. Trên thế giới, việc đầu tư vàng vẫn thu hút một bộ phận giới trẻ thông qua nhiều hình thức khác nhau. Ngoài dạng vật chất truyền thống, có thể đầu tư vàng qua hai loại quỹ đầu tư vàng phổ biến nhất là quỹ tương hỗ (mutual fund) và ETF. Các quỹ ETF ngày càng được các nhà đầu tư nhỏ lẻ lựa chọn hơn. "Các quỹ đầu tư vàng có thể đầu tư toàn bộ vào vàng vật chất, vào các công ty khai khoáng vàng, các công ty kinh doanh vàng, hay là hỗn hợp giữa các hình thức" - TS Võ Đình Trí cho hay.

So với vàng vật chất, sự khác biệt lớn nhất ở đây là nhà đầu tư chỉ có xác nhận quyền sở hữu trên giấy tờ. Do đó, giá trị của khoản đầu tư có thể có sự khác biệt so với giá trị của vàng vật chất ở cùng một thời điểm.

Ví dụ, một người đầu tư vào cổ phiếu của công ty khai thác vàng, hay một ETF vàng nhưng chỉ có một phần đầu tư vào vàng vật chất, thì sự tăng giảm giá vàng rất khác so với sự tăng giảm của giá cổ phiếu liên quan đến vàng hay ETF vàng.

Bên cạnh đầu tư theo hướng mua và nắm giữ vàng, cả vật chất và trên giấy, thì còn có những người tìm kiếm cơ hội sinh lời từ việc mua bán vàng. Đối với vàng vật chất, mục tiêu của những người này là mua lúc giá thấp và bán lúc giá cao, và có kỳ vọng việc này được lặp đi lặp lại nhiều lần.

"Còn đối với vàng trên giấy, những người mua đi bán lại cũng có kỳ vọng như vậy. Hơn thế nữa, họ còn có thể sử dụng đến các công cụ tài chính phái sinh dùng vàng là tài sản cơ sở như các sản phẩm phái sinh", TS Võ Đình Trí cho hay.