Ngày 9-4, Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thông tin, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa công bố quyết định đưa “Lễ Giỗ bà Thứ phi Hoàng Phi Yến Huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Đây là di sản văn hóa phi vật thể đầu tiên của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu được công nhận và đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Miếu bà Phi Yến, huyện Côn Đảo. Ảnh:CTV
Theo Ban quản lý di tích huyện Côn Đảo, năm 1783, sau khi thua quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh mang theo vợ, con và khoảng 100 gia đình thuộc hạ chạy ra đảo Côn Sơn.
Cùng với những người dân chài đang sinh sống ở Côn Sơn, Nguyễn Ánh đã lập nên 3 làng là: An Hải, An Hội và Cỏ Ống.
Để đánh lại quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh dự định gửi con cả là hoàng tử Cải đi theo cố đạo Bá Đa Lộc sang Pháp cầu viện. Bà Phi Yến (tên tục là Lê Thị Răm, Thứ phi của Nguyễn Ánh) ngỏ lời khuyên Nguyễn Ánh. Nguyễn Ánh không những không nghe còn nghi bà thông đồng với quân Tây Sơn nên đã giam bà vào một hang đá trên đảo Côn Lôn nhỏ.
Khi quân Tây Sơn đánh ra đảo, Nguyễn Ánh bỏ chạy ra biển. Hoàng tử Cải, con bà Phi Yến lúc đó mới 4 tuổi đòi mẹ đi cùng. Trong cơn tức giận và nghĩ rằng bụng dạ Cải rồi cũng như mẹ nên Nguyễn Ánh đã ném con xuống biển. Xác hoàng tử Cải trôi vào bãi biển Cỏ Ống. Dân làng đã chôn cất hoàng tử.
Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến được tổ chức trang trọng hàng năm tại huyện Côn Đảo-Ảnh: Mạnh Cường
Phần bà Phi Yến, sau khi được dân làng giải cứu và biết tin con trai mình đã mất, bà vô cùng đau xót. Vào tháng 10 âm lịch năm 1785, làng An Hải tổ chức hội làm chay tế lễ trong làng. Họ đến rước bà Phi Yến đến tham dự cho thêm phần long trọng. Đêm hôm ấy, bà bị kẻ xấu xúc phạm nên đã tự tử để được vẹn toàn danh tiết. Dân làng đã lo việc tống táng và lập miếu thờ bà- người phụ nữ “Trung Trinh Tiết Liệt”.
Đến năm 1958, chính quyền chế độ cũ đã xây dựng lại miếu thờ Bà Phi Yến đặt tên là "An Sơn Miếu". Từ đó đến nay, qua nhiều lần trùng tu và tôn tạo ngôi miếu được khang trang. Để tưởng nhớ bà, vào ngày 17 - 18 tháng 10 âm lịch hàng năm, người dân Côn Đảo long trọng tổ chức lễ giỗ Bà. Đây đã trở thành lễ hội văn hóa truyền thống lớn trong năm, được Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Côn Đảo tổ chức trang trọng.
Năm 2007, UBND tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu xếp hạng Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến thuộc di tích lịch sử - văn hóa An Sơn Miếu là di tích cấp tỉnh.