Vào ngày 2/4, Lithuania trở thành quốc gia EU đầu tiên tuyên bố từ bỏ hoàn toàn khí đốt của Nga . Thông báo này được đưa ra sau khi Điện Kremlin công bố quy định thanh toán mới cho các quốc gia "không thân thiện".

Theo quy định mới, các nhà nhập khẩu từ EU sẽ phải mở tài khoản thanh toán bằng đồng rúp tại Gazprombank và các khoản thanh toán sẽ được thanh toán qua ngân hàng này.

Ngay sau đó, Ba Lan cũng có quyết định tương tự Lithuania, Warsaw cho biết sẽ ngừng mua khí đốt từ Nga sau năm 2022.

Tuy nhiên, Slovakia và Cộng hòa Séc, hai quốc gia châu Âu không giáp biển, dường như chưa sẵn sàng thực hiện các biện pháp quyết liệt như vậy. Bộ trưởng Bộ Kinh tế Slovakia Richard Sulik cho biết nước này không thể từ bỏ khí đốt của Nga và sẽ chấp nhận thanh toán bằng đồng rúp trong trường hợp cần thiết. Khoảng 85% nhu cầu khí đốt của Slovakia nhập từ Nga và ngay cả khi đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt, nước này cũng sẽ phải mất vài năm nữa mới có thể ngừng mua khí đốt của Nga.

"Chúng tôi không thể bị cắt khí đốt", Bộ trưởng Slovakia nói.

Trong khi đó, Đức cũng tuyên bố sẽ dần loại bỏ sự phụ thuộc vào khí đốt Nga bằng một kế hoạch được lên bài bản. Tuy nhiên, Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng kinh tế Đức Robert Habeck cho rằng, điều này cần thực hiện từ từ vì nó có thể tiềm ẩn nguy cơ gây chia rẽ sâu sắc trong nền kinh tế - xã hội Đức.

EU có thể dùng nguồn dự trữ

EU hiện tiêu thụ tổng cộng 400 tỷ m3 khí mỗi năm, trong đó, khoảng 150 tỷ m3 (tương đương khoảng 40-45%) do Nga cung cấp. Tuy nhiên, theo RT, đây là sự phụ thuộc lẫn nhau. Năm 2021, Nga xuất khẩu 200 tỷ m3 khí đốt, trong đó 75% xuất sang EU.

Theo giới chuyên gia, nếu nguồn cung cấp khí đốt bị dừng ngay lập tức, các nước Tây Âu sẽ phải đối mặt với những hậu quả rất khắc nghiệt vào cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu. Điều này là do thời điểm đầu tháng 4 này, một mùa sưởi ấm vừa kết thúc và bất kỳ nhu cầu hiện tại nào cũng có thể được đáp ứng bằng các kho dự trữ đã có sẵn trong kho.

Marcel Salikhov, Chủ tịch Viện Năng lượng và Tài chính Nga Marcel Salikhov nói với RT rằng lượng tiêu thụ khí đốt dao động mạnh tùy theo mùa.

Nga rất khó định hình lại hệ thống đường ống dẫn khí đốt từ Âu sang Á. Ảnh: Getty

"Trong mùa sưởi ấm, mùa thu và mùa đông, lượng tiêu thụ khí đốt tăng mạnh ở khắp nước Nga và EU. Nhưng hiện nay nhu cầu về khí đốt đang giảm. Và nếu chúng ta hình dung một cách giả định rằng, nguồn cung cấp khí đốt bị ngừng ngay lập tức, thì EU sẽ có thể tồn tại đến cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu do việc tự sản xuất và nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG). Nhưng vấn đề là khí đốt sẽ không được bơm vào các cơ sở lưu trữ trong thời gian này, và vấn đề sẽ nảy sinh là [EU] phải làm gì vào đầu mùa sưởi tiếp theo. Mặc dù EU sẽ có một thời gian để tìm kiếm các giải pháp thay thế một cách kỹ lưỡng", ông Salikhov nói.

Ông này cho rằng, theo kế hoạch hiện tại, tất cả các nước EU không thể đảm bảo đủ điều kiện sưởi ấm vào mùa đông mà không có khí đốt của Nga.

Nhưng các quốc gia cá biệt, như Ba Lan, có thể đủ khả năng để từ bỏ sự phụ thuộc vào khí đốt Nga. Vào năm 2022, đường ống dẫn khí Baltic Pipe từ Na Uy sẽ đi vào hoạt động và về lý thuyết, nó sẽ có thể cung cấp 10 tỷ m3 khí đốt thay Nga hiện nay. Mặc dù Na Uy khó có thể lấp đầy đường ống với 100% công suất, nhưng Ba Lan có thể thu hẹp thâm hụt bằng cách mua LNG trên thị trường thế giới, vì nước này đã có một cảng tiếp nhận LNG ở Swinoujscie.

Kịch bản bất lợi

Igor Yushkov, chuyên gia hàng đầu của Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia Nga, nói với RT rằng nếu EU ngừng nhập khí đốt của Nga, "chắc chắn sẽ có một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu".

Ông nói về một trong những kịch bản bất lợi nhất nếu Nga sẽ cắt giảm sản lượng.

"Điều gì sẽ xảy ra nếu Nga không thể cung cấp khí đốt qua đường ống cho châu Âu và cắt giảm lượng lớn? Rốt cuộc, [Nga] không thể chuyển hướng khí này đến bất kỳ đâu và cũng không thể định hình lại các đường ống dẫn khí. Nếu khối lượng khổng lồ này chỉ đơn giản là rời khỏi thị trường, lượng khí đốt còn lại sẽ trở nên khan hiếm hơn và đắt hơn. Về vấn đề này, nếu một bên tiêu dùng khối lượng lớn như Ba Lan từ chối mua khí đốt của [Nga] thì việc giảm sản lượng 10 tỷ m3 mỗi năm, sẽ ảnh hưởng đến thị trường giao ngay trong mọi trường hợp. Và hãy tưởng tượng nếu toàn bộ 150 tỷ m3 biến mất khỏi thị trường... Đó sẽ là một cuộc khủng hoảng toàn cầu", ông Yushkov nói.

Theo chuyên gia này, nếu từ bỏ khí đốt của, EU có thể phải đối mặt với các vấn đề cung cấp năng lượng, vì đơn giản là sẽ không có gì để sản xuất điện. Tình hình có thể tồi tệ hơn nữa nếu, để đáp trả lệnh cấm vận khí đốt, Nga ngừng xuất khẩu than sang các nước EU, chiếm 70% nhu cầu sử dụng. Trong trường hợp đó, ngành năng lượng EU sẽ buộc phải quay về thời "thủ công".

"Có thể không còn bất kỳ giao dịch nào trên thị trường giao ngay. Việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính sẽ bị đình chỉ và bị lãng quên trong một thời gian rất rất dài. Tất cả năng suất điện hạt nhân có thể có (ví dụ, các nhà máy điện hạt nhân của Đức) sẽ được khôi phục. Điện sẽ được cung cấp theo giờ. Sẽ là vô cùng khó khăn để chuẩn bị cho mùa nóng tới. Cần phải tiết kiệm gas, cấm sử dụng máy điều hòa không khí và cung cấp điện theo giờ. Các căn hộ sẽ không được sưởi ấm đến 22°C, mà chỉ có thể là 10-15°C....", chuyên gia Nga nói.

"Nhưng cũng giống nhau thôi, [những thay thế] đó sẽ không đủ để thay thế khối lượng mà Nga cung cấp. Đặc biệt là nếu Nga cũng đột ngột ngừng cung cấp than. Không có khí đốt dư thừa trên thị trường thế giới, vì vậy không có gì để thay thế nguồn cung cấp của Nga. Ví dụ, sản lượng đang suy giảm ở Biển Bắc vì nhiên liệu đã cạn kiệt, cộng với việc không ai đầu tư vào đó trong nhiều năm. Do đó, tình hình rất khó khăn cho người châu Âu", ông Yushkov bổ sung thêm.

Trên thực tế, vào tháng 2/2022, nhà sản xuất khí đốt lớn nhất của Na Uy, Equinox, đã thông báo rằng họ sẽ không thể cung cấp thêm nhiên liệu cho EU nếu khối ngừng nhập khẩu từ Nga.

Trong lĩnh vực công nghiệp, năng lượng sẽ trở nên khan hiếm và hàng hóa được sản xuất ra sẽ "rất, rất đắt" và không có tính cạnh tranh so với các đối tác châu Á và Mỹ.

Theo các chuyên gia, bất chấp thực tế là EU đang cố gắng đẩy nhanh quá trình thay thế khí đốt của Nga thì những kế hoạch này cũng khó thực hiện tương lai gần.

Suren Kazaryan, chuyên gia tư vấn cấp cao của công ty tư vấn Big4 nói rằng, nếu EU từ chối mua khí đốt của Nga, chắc chắn khối này sẽ phụ thuộc nhiều vào LNG của Mỹ và nguồn dự trữ năng lượng chiến lược của họ. "Do đó, EU sẽ đã thay thế một đường ống dẫn giá rẻ liền kề bằng các tàu chở dầu đắt tiền từ bên kia trái đất".

Đối với các ngành công nghiệp châu Âu sử dụng khí đốt làm nguyên liệu chính, đơn giản là không có giải pháp thay thế khí đốt ngay bây giờ. "Việc thay đổi dây chuyền sản xuất và đưa mọi thứ vào đường ống sử dụng LNG không phải là chuyện của một hoặc hai năm. Thiết bị mới, điều kiện bảo quản và quy trình sản xuất là cần thiết, tất cả đều rất khó và tốn nhiều tài nguyên".

Hai vấn đề đối với Nga

Lệnh trừng phạt nhằm vào khí đốt của Nga sẽ luôn tác động đến nền kinh tế nhập khẩu. Vấn đề chính là Nga không có đủ cơ sở hạ tầng phát triển để bù đắp cho những thiệt hại bằng cách chuyển hướng cung cấp sang các thị trường khác..

Chuyên gia Salikhov nói rằng Nga sẽ khó đối phó với tình huống này hơn là bị EU từ chối dầu.

"EU rất phụ thuộc vào khí đốt của Nga, nhưng điều này cũng có nghĩa là Nga rất phụ thuộc vào thị trường châu Âu. Có rất ít lựa chọn thay thế theo quan điểm hiện tại, đơn giản vì toàn bộ hệ thống đường ống dẫn khí đốt của Nga đều hướng đến châu Âu và không thể định hướng lại dòng chảy sang các thị trường quan trọng khác trong hệ thống vận chuyển khí đốt hiện tại. Có Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nước này đã tiêu thụ rất nhiều khí đốt của Nga, và họ sẽ không nhất thiết phải chuẩn bị để tăng thêm lượng mua", ông nói.

Chuyên gia Nga giải thích thêm, các nước châu Á có thể sẵn sàng mua nhiều hơn, nhưng câu hỏi đặt ra là bằng cách nào. Bởi đường ống dẫn khí đốt duy nhất đến phía Đông hiện nay là Sức mạnh Siberia đến Trung Quốc, chưa được kết nối thống nhất với hệ thống cung cấp khí đốt Nga vì vậy không thể chuyển khí đốt sản xuất ở Yamal sang Trung Quốc. Điều này có nghĩa là Nga cần nhanh chóng đàm phán với Trung Quốc về Sức mạnh Siberia-2. Mặc dù khái niệm về điều này đã tồn tại, nhưng nó vẫn đang ở giai đoạn thiết kế và chưa có thỏa thuận cụ thể nào đạt được.

Ngoài ra, nhu cầu về khí đốt của Trung Quốc và Ấn Độ đều đang tăng thì về mặt kỹ thuật, rất khó để tăng nguồn cung cho các nước này.

Có những vấn đề tương tự với các nhà máy LNG. Hiện chỉ có hai công ty lớn ở Nga - NOVATEK trên bán đảo Yamal và Gazprom trên đảo Sakhalin. Theo ông Salikhov, hai công ty đã hoạt động hết công suất và không thể tăng xuất khẩu từ các cơ sở này.

Cả hai nhà máy này đều được xây dựng bằng công nghệ nước ngoài, dường như sẽ không còn được cung cấp cho Nga. Ví dụ, Linde AG, một công ty của Đức, đã ngừng thực hiện các dự án mới ở Nga và có ý định tuân thủ các lệnh trừng phạt của EU đối với Moscow.

Yushkov thừa nhận rằng Nga không có công nghệ cũng như thiết bị để xây dựng các nhà máy LNG công suất lớn.

"Shell được xây dựng ở Sakhalin, và Yamal LNG được xây dựng dựa trên công nghệ của Mỹ. Nhà máy LNG-2 mới ở Bắc Cực đang được xây dựng dựa trên công nghệ Linde của Đức. Nhiệm vụ chính của Nga là phát triển công nghệ này một cách nhanh chóng. Nga vẫn có thể xây dựng các nhà máy LNG công suất trung bình mặc dù có khó khăn, và sau đó dễ dàng mở rộng quy mô các nhà máy LNG công suất trung bình để sản xuất sản lượng lớn. Sau đó, Nga sẽ tiếp tục xuất khẩu LNG từ các nhà máy này để linh hoạt trong việc lựa chọn thị trường bán hàng", ông Yushkov mô tả các cơ hội tiềm năng.

Nhưng trong bất kỳ tình huống nào trong số này, Nga chắc chắn sẽ phải chịu những tổn thất vật chất rõ ràng vì việc định hướng lại các dòng chảy sẽ mất nhiều thời gian. Chuyên gia Salikhov dự đoán, ngay cả khi việc xây dựng Sức mạnh Siberia-2 bắt đầu từ hôm nay, thì cũng sẽ mất khoảng 5 năm để hoàn thành.

"Các nhà máy LNG cũng mất 5 năm để xây dựng. Đúng, giá khí đốt sẽ tăng, nhưng nếu không xuất khẩu thì bạn có thể làm gì khác?", Salikhov đặt câu hỏi.

Ông này nhấn mạnh: "Dù sao thì Nga cũng sẽ mất tiền, và [EU] sẽ mất điện và hệ thống sưởi. Điều này có thể không tương đương, nhưng Nga phải thừa nhận rằng khí đốt hiện đang mang lại cho Nga rất nhiều tiền. Gazprom đã bán lượng khí đốt trị giá 9,5 tỷ USD chỉ trong tháng 1, " Yushkov nói.

https://soha.vn/rt-khoa-het-van-khi-dot-eu-thi-chua-lanh-ngay-nhung-nga-se-danh-mat-rat-rat-nhieu-tien-20220410155846804.htm

An An