Nhà thơ kiện nhạc sĩ, nhà sản xuất phim
Ngày 25/4, TAND Tp.HCM đã đưa ra phán quyết vụ tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ giữa nguyên đơn là nhà thơ Trương Minh Nhật và bị đơn là Công ty Lý Hải Production, ông Đoàn Đông Đức (tức nhạc sĩ Quách Beem).
Theo đơn khởi kiện, ông Trương Minh Nhật cho rằng ông là tác giả, đồng thời là chủ sở hữu của bài thơ Gánh mẹ. Tuy nhiên khi bộ phim Lật mặt 4 - Nhà có khách do Công ty Lý Hải Production (Công ty Lý Hải) sản xuất được công chiếu, ông Nhật phát hiện bài thơ Gánh mẹ của ông được sử dụng làm nhạc phim trong bộ phim này với thông tin người sáng tác là Quách Beem mà ông không hề hay biết.
Theo ông Nhật, Công ty Lý Hải sử dụng bài thơ Gánh mẹ của ông trong phim Lật mặt 4 mà không xin phép, không trả tiền cũng như không nêu tên ông là tác giả là sử dụng trái phép, xâm phạm đến quyền nhân thân và quyền tài sản của ông.
Nhà thơ Trương Minh Nhật tại TAND Tp.HCM vào chiều 25/4.
Từ đó, ông Nhật khởi kiện Công ty TNHH Lý Hải và ông Đoàn Đông Đức, yêu cầu công ty đảm bảo quyền nhân thân của ông với bài thơ Gánh mẹ; bồi thường thiệt hại là 825 triệu đồng; thỏa thuận với ông và thực hiện nghĩa vụ trả tiền cho việc sử dụng bài thơ Gánh mẹ trong phim Lật mặt 4 sau ngày khởi kiện; xin lỗi, cải chính công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Đối với ông Đoàn Đông Đức, ông Nhật yêu cầu phải tạm ngưng việc khai thác bài thơ Gánh mẹ của ông trên mọi phương tiện, nền tảng; bồi thường thiệt hại 550 triệu đồng; buộc ông Đức phải đảm bảo quyền nhân thân của ông với bài thơ Gánh mẹ, khắc phục, sửa chữa thông tin sai lệch trong hồ sơ đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả.
Phần lời bài hát gần như lấy từ bài thơ
Tại phiên tòa, sau phần nêu ý kiến của đại diện VKSND Tp.HCM và nghị án, HĐXX đã đưa ra nhận định. Theo đó, bên cạnh việc vào tài liệu, chứng cứ các bên liên quan đã xuất trình, dựa vào diễn biến phiên tòa thì HĐXX đã tiến hành giám định bài thơ Gánh mẹ (tác phẩm văn học) và bài hát Gánh mẹ (tác phẩm nghệ thuật). Kết quả cho thấy nội dung, ý nghĩa của lời bài hát gần như trùng khớp với bài thơ. Tuy có sai lệch đôi chút nhưng không thay đổi tổng thể thông điệp của 2 tác phẩm.
Do đó, HĐXX nhận thấy, có căn cứ để chứng minh bài hát Gánh mẹ mà Công ty Lý Hải sử dụng trong phim Lật mặt 4 có phần lời lấy từ bài thơ Gánh mẹ của ông Trương Minh Nhật.
Từ đó, HĐXX chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Nhật là buộc Công ty TNHH Lý Hải và ông Đoàn Đông Đức dừng khai thác tác phẩm bài hát Gánh mẹ, đảm bảo quyền nhân thân của ông với bài thơ Gánh mẹ.
Cảnh trong phim Lật mặt 4 - Nhà có khách do Công ty TNHH Lý Hải Production sản xuất có sử dụng ca khúc Gánh mẹ mà phần lời lấy từ bài thơ của ông Trương Minh Nhật.
Nhưng đối với yêu cầu đòi bồi thường 825 triệu đồng, HĐXX cho rằng ông Nhật không đưa ra được căn cứ chứng minh nên không chấp nhận. Tuy nhiên, xét trên hợp đồng khai thác bài hát Gánh mẹ giữa Công ty Lý Hải và ông Đoàn Đông Đức là 15 triệu đồng, HĐXX yêu cầu phía Công ty Lý Hải thanh toán cho ông Nhật số tiền 7,5 triệu đồng là 1/2 giá trị hợp đồng.
Về phía bị đơn là ông Đoàn Đông Đức (nhạc sĩ Quách Beem), HĐXX đồng ý yêu cầu của ông Nhật là buộc ông Đức phải đảm bảo quyền nhân thân của ông Nhật với bài thơ Gánh mẹ, khắc phục, sửa chữa thông tin sai lệch trong hồ sơ đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả. Còn các yêu cầu khác như xin lỗi công khai trên phương tiện thông tin đại chúng, trả tiền khai thác tác phẩm sau ngày khởi kiện,…của ông Nhật thì HĐXX bác bỏ.
Tranh cãi chủ thể tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ
Luật sư Phan Vũ Tuấn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho ông Nhật, cho rằng bài thơ được sáng tác vào năm 2014. Xuất phát từ lòng kính yêu mẹ, ông Nhật ghi nháp 2 câu thơ rồi ngày 13/6/2014 đăng toàn bộ bài thơ lên Facebook và được nhiều người chia sẻ. Quyền tác giả được phát sinh từ khi tác phẩm được sáng tạo.
Luật sư Tuấn cũng cho rằng, ông Nhật đã chứng minh được hoàn cảnh sáng tác bài thơ này và ông Đức chưa bao giờ thừa nhận lời bài hát này là của ông. Ông Đức đã lấy lời thơ của ông Nhật để làm bài hát Gánh mẹ, sau đó gặp ông Nhật để làm bài Gánh mẹ 2, lời thơ do ông Nhật chấp bút.
Tháng 9/2019, ông Nhật phát hiện bài thơ Gánh mẹ được phổ nhạc, sau đó ông Nhật yêu cầu ông Đức đến gặp mình. Tại đây, ông Đức đã xin lỗi ông Nhật vì sử dụng bài thơ mà chưa xin phép. Ông Nhật yêu cầu đính chính thông tin mình mới là tác giả của bài thơ. Nhưng sau buổi gặp mặt, phía ông Đức cắt liên lạc.
HĐXX nhận định, ông Đoàn Đông Đức có trách nhiệm sửa chữa, đính chính thông tin về quyền nhân thân của ông Trương Minh Nhật đối với lời thơ được sử dụng trong ca khúc Gánh mẹ mà ông Đức đã đăng ký quyền tác giả.
Tại các phiên xét xử trước đó, ông Đoàn Đông Đức vắng mặt và đã có lời khai không đồng ý với yêu cầu của nguyên đơn. Phía Công ty Lý Hải cũng khẳng định không đồng ý với yêu cầu của nguyên đơn.
Theo trình bày của đại diện Công ty Lý Hải, trong phim Lật mặt 4 không sử dụng bài thơ mà chỉ sử dụng tác phẩm âm nhạc của ông Đoàn Đông Đức và khi sử dụng đã ký hợp đồng dịch vụ với ông Đức.
Luật sư Nguyễn Hồng Thái, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Công ty Lý Hải trình bày, phía nguyên đơn không có bằng chứng phim Lật mặt 4 sử dụng bài thơ Gánh mẹ, mà chỉ sử dụng âm nhạc của ông Đoàn Đông Đức.
Khi Công ty Lý Hải ký hợp đồng sử dụng ca khúc với Quách Beam thì không có bất kỳ tranh chấp quyền tác giả nào liên quan đến ca khúc này. Trong khi ngày 26/3/2019 ông Đức đăng ký bản quyền tại Cục Sở hữu trí tuệ và đến ngày 24/4/2019 thì được cấp giấy chứng nhận.
Hợp đồng nhạc phim có liên quan bên thứ 3
Trước lập luận của phía bị đơn, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ông Trương Minh Nhật đã đưa ra phản hồi. Lý giải cho chủ thể bị khởi kiện trong vụ án này, tại sao lại có công ty TNHH Lý Hải Production, luật sư Tuấn cho biết, doanh nghiệp này đã và đang trực tiếp khai thác, sử dụng bài thơ Gánh Mẹ làm nhạc phim trong bộ phim Lật Mặt 4 - Nhà có khách mà hoàn toàn không được sự cho phép của nhà thơ Trương Minh Nhật.
“Tôi xin nhấn mạnh, đối tượng mà chúng tôi nói đến ở đây là bài thơ Gánh Mẹ chứ không phải bài hát Gánh mẹ. Đây là hai đối tượng hoàn toàn khác nhau. Hành vi sử dụng tác phẩm mà không xin phép tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả là hành vi xâm phạm quyền tác giả được quy định tại Khoản 8 Điều 28 luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 được sửa đổi, bổ sung năm 2009”, luật sư Tuấn chia sẻ.
Còn tại Khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ quy định, quyền tác giả phát sinh kể từ thời điểm tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt đã đăng ký hay chưa đăng ký.
“Tức là, quyền tác giả nói chung và quyền tác giả của ông Nhật đối với bài thơ Gánh mẹ do ông sáng tác nói riêng là quyền được phát sinh một cách tự động, không bắt buộc phải có giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả”, luật sư Tuấn phân tích.
Từ đó, người đại diện pháp lý cho nhà thơ Trương Minh Nhật cũng khẳng định, có đầy đủ cơ sở pháp ký yêu cầu Công ty Lý Hải chịu trách nhiệm về hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
“Bởi lẽ, hợp đồng giữa công ty của Lý Hải và nhạc sĩ Quách Beem không mặc nhiên loại trừ trách nhiệm của Công ty TNHH Lý Hải Production đối với bên thứ ba, cụ thể là nhà thơ Trương Minh Nhật khi thông qua việc sử dụng bài hát Gánh mẹ làm nhạc phim vì đã đồng thời sử dụng bài thơ Gánh mẹ mà hoàn toàn chưa được sự cho phép trước đó”, luật sư Tuấn phân tích.
Video: Nhà thơ Trương Minh Nhật bày tỏ vui mừng sau khi TAND Tp.HCM đưa ra phán quyết đối với vụ tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ giữa ông và bị đơn là Công ty Lý Hải Production, ông Đoàn Đông Đức (tức nhạc sĩ Quách Beem).