Vài tháng gần đây, Jack Ma gọi điện nhiều lần cho các lãnh đạo hàng đầu của Alibaba, trong đó có Chủ tịch kiêm CEO Daniel Zhang, thúc giục họ chia tách công ty. Ông cho biết việc này sẽ giúp Alibaba linh hoạt và cạnh tranh hơn khi thị trường Trung Quốc ngày càng đông đúc.

Đầu tuần này, Jack Ma bất ngờ ghé thăm một trường học ở Hàng Châu – nơi đặt trụ sở Alibaba. Đây là chuyến trở lại Trung Quốc đầu tiên của ông trong gần một năm. Jack Ma xuất hiện chỉ một ngày trước khi Alibaba công bố kế hoạch tách làm 6 công ty con.

Nguồn tin của WSJ cho biết theo lịch trình ban đầu, Jack Ma tuần này sẽ tới Nhật Bản. Hiện chưa rõ điều gì khiến ông đột ngột thay đổi kế hoạch. Chuyến trở về nhà của tỷ phú cũng làm dấy lên đồn đoán ông đã đạt thỏa thuận nào đó với chính phủ Trung Quốc.

Tỷ phú công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc gần như ở ẩn vài năm qua, sau khi đế chế ông gây dựng bị giới chức kiểm soát chặt. Tháng 4/2021, Alibaba bị phạt 2,8 tỷ USD vì vi phạm luật chống độc quyền. Công ty con hoạt động trong mảng fintech – Ant Group – cũng bị hoãn IPO được kỳ vọng lớn nhất thế giới năm 2020. Sau đó, họ còn phải cải tổ hoạt động kinh doanh theo yêu cầu của giới chức.

Nguồn tin của WSJ cho biết trước khi Jack Ma trở về, giới chức Trung Quốc đã tìm cách liên lạc với ông vài tháng qua, thông qua các quan chức đã về hưu và các doanh nhân khác. Thông điệp họ gửi đến Jack Ma là đã đến lúc quay về và cống hiến cho sự phát triển của Trung Quốc.

Giới chức thực hiện việc này từ sau Đại hội 20 tại Trung Quốc. Trong đó, tân Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã trấn an các doanh nhân khi cho biết Bắc Kinh sẽ hỗ trợ lĩnh vực tư nhân.

Quỹ từ thiện của Jack Ma - Jack Ma Foundation - cho biết tỷ phú không còn liên quan đến hoạt động của Alibaba. Vài năm qua, ông đến nhiều quốc gia trên thế giới, tập trung phát triển nông nghiệp bằng công nghệ mới.

Người phát ngôn của Alibaba cũng khẳng định việc tái cấu trúc Alibaba do Zhang chỉ đạo. Vai trò của ông tại cả Alibaba Group và công ty mới phụ trách điện toán đám mây "cho thấy sự tin tưởng vào khả năng lãnh đạo của ông trong việc dẫn dắt tương lai Alibaba".

Jack Ma vẫn duy trì ảnh hưởng khi là thành viên Alibaba Partnership – bộ phận hoạch định chiến lược thành lập năm 2010, gồm các lãnh đạo cấp cao của Alibaba. Bộ phận này có quyền đề cử thành viên HĐQT.

Dù Jack Ma ở ẩn, mọi động thái của ông vẫn gây chú ý. Ông vẫn có ảnh hưởng lên môi trường kinh doanh tại Trung Quốc. "Bắc Kinh có vẻ muốn chứng minh rằng những doanh nhân xuất sắc như Jack Ma được chào đón ở Trung Quốc", Eswar Prasad – Giáo sư tại Đại học Cornell cho biết.

Giới chức Trung Quốc từng không hài lòng với việc quyền lực của các đại gia công nghệ nước này ngày một lớn. Sau đó, họ thực hiện chiến dịch siết kiểm soát kéo dài 2 năm và gần đây mới bắt đầu nới lỏng.

Dù hiện chưa rõ điều gì đã khiến Jack Ma quay về Trung Quốc, các nhà đầu tư và giới phân tích cho rằng có lẽ ông đã đạt thỏa thuận nào đó với Bắc Kinh.

"Ông ấy là một người giỏi đàm phán", Jing Qian – đồng sáng lập kiêm giám đốc Trung tâm Phân tích Trung Quốc tại Viện chính sách xã hội châu Á nhận định. Ông cho rằng Jack Ma có thể giúp Bắc Kinh tăng quyền lực trong ngành công nghệ toàn cầu. "Chúng ta đã quên mất một điều rằng Jack là người có khả năng huy động nguồn lực để đột phá và đánh bại các đối thủ nước ngoài", ông nói.

Các lãnh đạo của Alibaba cho biết việc tái cấu trúc sẽ giúp công ty linh hoạt hơn và dễ tiếp cận vốn hơn. Nó cũng phù hợp với mong muốn của Trung Quốc về việc phá vỡ thế độc quyền để tăng cạnh tranh trên thị trường.

Từ năm 2021, Zhang đã giảm dần quyền lực tại các mảng kinh doanh, mở đường cho việc tách riêng. Quyết định chính thức được đưa ra sau khi ông thảo luận với Jack Ma, nguồn tin của WSJ cho biết.

Chia tách Alibaba là công việc khó khăn. Một trong những thách thức là làm thế nào sắp xếp vị trí cho các lãnh đạo và nhân viên kỳ cựu vào các công ty khác nhau. Nhiều lãnh đạo cấp tập đoàn sẽ rời đi hoặc chuyển sang công ty con.

Việc này cần đến Jack Ma – người vẫn nhận được sự ngưỡng mộ và trung thành từ các nhân viên cấp cao. Ông đã gọi cho nhiều người, trong đó có Jane Fang Jiang – phó giám đốc phụ trách nhân sự tại Alibaba – để bàn về việc này. Quyết định chính thức sẽ được đưa ra trong thời gian tới.

Hà Thu (theo WSJ)