Loretta Liu tốt nghiệp một trong những đại học hàng đầu của Trung Quốc vào năm 2018. Cô thuê một căn hộ ở Thâm Quyến và được tuyển dụng làm nhân viên thiết kế đồ họa tại nhiều doanh nghiệp có tiếng tăm. Thời điểm đó, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên ở Trung Quốc tăng cao kỷ lục.

Tuy nhiên, năm ngoái, cô nghỉ việc. Hiện Liu là thợ tỉa lông việc tại một cửa hàng thú cưng với mức lương chỉ bằng 1/5 so với trước đây. Cô đứng làm việc hàng giờ mỗi ngày và mặc đồng phục thay cho những bộ trang phục công sở đã từng được lựa chọn cẩn thận.

Tuy vậy, Liu rất vui vì sự thay đổi này. "Tôi đã quá mệt mỏi với cuộc sống như vậy. Tôi thấy rằng mình chẳng nhận được gì từ công việc," Liu nói với New York Times về công việc trước đây của mình.

Cô cho biết công việc cũ hạn chế sự tự do sáng tạo của bản thân. Hơn nữa, cô thường xuyên phải làm thêm giờ, khiến sức khỏe tinh thần và thể chất ngày càng sa sút. "Vì vậy, tôi nghĩ, không cần phải tiếp tục nữa", Liu nói.

Đánh đổi liều lĩnh

Liu không phải là người trẻ duy nhất sẵn sàng từ bỏ công việc văn phòng danh giá, áp lực cao để làm công việc lao động chân tay. Hiện tượng này đang ngày càng thu hút sự chú ý ở Trung Quốc.

Khó có thể đo lường quy mô của xu hướng này. Tuy nhiên, nhiều bài đăng được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội cho thấy một nhân viên công nghệ trở thành nhân viên thu ngân của cửa hàng tạp hóa, hay một nhân viên kế toán chuyển sang bán xúc xích trên đường phố, hoặc một nhà quản lý nội dung trở thành người giao đồ ăn.

Trên mạng xã hội Xiaohongshu, hashtag "Lần đầu trải nghiệm lao động chân tay của tôi" thu hút hơn 28 triệu lượt xem.

Những người trẻ này mô tả niềm vui sướng khi không phải tăng ca và môi trường làm việc ít cạnh tranh hơn. Họ cũng thừa nhận rằng đã phải hy sinh để có được sự đánh đổi này. Liu cho biết cô đã tiết kiệm được khoảng 15.000 USD (khoảng hơn 100.000 nhân dân tệ) trước khi nghỉ việc và hiện phải cắt giảm chi tiêu đáng kể. Tuy nhiên, cô cũng như nhiều người trẻ khác cảm thấy sự hy sinh đó xứng đáng để thoát khỏi tình trạng kiệt quệ tinh thần do công việc cũ gây ra.

Liu cho biết cô thích sự mệt mỏi về thể chất khi phải làm việc với những chú chó hơn là sự tổn hại về tinh thần lúc thực hiện nhiệm vụ thiết kế không mong muốn.

Nhiều thanh niên chia sẻ rằng họ đang tìm kiếm công việc chân tay nhưng mức độ nhẹ nhàng, không phải công việc nặng nhọc như thợ xây dựng hay công nhân nhà máy.

Đại dịch Covid-19 đã khiến mọi người trên khắp thế giới đánh giá lại giá trị công việc của họ, làn sóng "đại nghỉ việc" ở Mỹ là một trong những ví dụ điển hình.

Ở Trung Quốc, các động lực thôi thúc những người trẻ tuổi chuyển hướng công việc đặc biệt mạnh mẽ. Thời gian làm việc kéo dài và nhà quản lý độc đoán là các nguyên nhân phổ biến. Nền kinh tế đang chậm lại, làm lu mờ triển vọng đi lên của một thế hệ chỉ biết đến sự tăng trưởng bùng nổ.

Đặc biệt, trong 3 năm hạn chế bởi chính sách "zero Covid", nhiều người phải trải qua các đợt phong tỏa kéo dài và sa thải, khiến họ nhận ra rằng công việc đã mang lại cho họ rất ít quyền kiểm soát đối với tương lai.

"Về mặt cảm xúc, có lẽ mọi người không thể chịu đựng được nữa, vì trong đại dịch, chúng tôi đã chứng kiến nhiều điều bất công và kỳ lạ, chẳng hạn như bị phong tỏa", Liu nói.

Áp lực cạnh tranh

Xu hướng thay đổi công việc đã làm sống lại một cuộc tranh luận về sự vô ích của cuộc sống cạnh tranh áp lực. Hai năm trước, một lời kêu gọi tương tự hãy nghỉ việc và tận hưởng cuộc sống, được đặt tên là "nằm yên", lan truyền rộng rãi trên mạng.

Nhiều người chỉ trích cho rằng người trẻ đang lãng phí tiền của cha mẹ cũng như tù bỏ đức tính cần cù từng giúp xây dựng Trung Quốc thành một siêu cường.

Thêm vào đó, sự cạnh tranh cho các công việc văn phòng ngày càng khốc liệt hơn. Một số lượng kỷ lục sinh viên dự kiến sẽ tốt nghiệp đại học trong năm nay, trong bối cảnh các công ty cắt giảm tuyển dụng.

Mùa hè năm 2022, tỷ lệ thất nghiệp ở những người từ 16 đến 24 tuổi là gần 20%, trong đó người tốt nghiệp đại học chiếm tỷ lệ cao hơn, theo một thống kê chính thức.

Vì vậy, thay vì cố gắng hơn nữa để cạnh tranh, một số người trẻ tìm hướng đi mới. 

"Mục đích của việc học tập và tích lũy kiến thức không phải để có được một công việc ấn tượng, mà là để có đủ bản lĩnh chấp nhận nhiều khả năng hơn", theo một diễn đàn trực tuyến gồm 39.000 thành viên ở Trung Quốc. Diễn đàn này thảo luận về những chủ đề như cách xây dựng quầy bán hàng rong trên phố hoặc mô tả trải nghiệm làm nhân viên phục vụ bàn.

Năm 2022, khi Eunice Wang, 25 tuổi, hoàn thành bằng thạc sĩ, cô nhận được mời làm công việc tư vấn ở Bắc Kinh. Lúc đó, cô thấy tự hào khi vượt qua nhiều đối thủ cạnh tranh và đặt nhiều kỳ vọng vào sự nghiệp tương lai.

Tuy nhiên, chẳng mấy chốc, Wang vào vòng luẩn quẩn: Cô bắt đầu lo lắng vì khối lượng công việc nặng nề, nhưng lại quá bận rộn để giải tỏa căng thẳng. Cô cũng đã không gặp bố mẹ mình trong gần một năm vì lệnh hạn chế đi lại do dịch Covid-19.

Kết quả là cô nghỉ việc vào mùa thu năm ngoái. Hiện cô làm việc tại một quán cà phê ở quê nhà Thẩm Dương với mức lương chỉ bằng 1/5 so với trước đây. Cô sống cùng bố mẹ và kiếm thêm tiền nhờ vẽ tranh minh họa tự do.

Wang thừa nhận rằng cô thật may mắn khi có thể đưa ra lựa chọn như vậy. Gia đình Wang thuộc tầng lớp trung lưu khá giả nên cô ít phải lo nghĩ về tiền bạc. Cô cho biết sẽ trở lại công việc văn phòng nếu một ngày nào đó cha mẹ cần hỗ trợ tài chính.

Còn hiện tại, Wang coi trọng cơ hội được thách thức những quan niệm về sự thành công trước đây của mình.

"Mọi người đều nghĩ rằng chinh phục một dự án hoặc giành được khách hàng là một điều tuyệt vời, và tôi đã từng buộc mình phải tin như vậy", cô nói về công việc trước đây của mình.

Phản ứng trái chiều

Số lượng người trẻ Trung Quốc sẵn sàng đánh đổi sự nghiệp có thể chỉ là thiểu số. Trên các diễn đàn trực tuyến, số đặt câu hỏi có nên nghỉ việc hay không nhiều hơn số người hành động.

Cùng với đó, một số người từng rời bỏ công việc với mức thu nhập cao thừa nhận không biết sẽ gắn bó với nghề lao động chân tay mới này được bao lâu. Một số khác cho biết họ đang chi tiêu vượt quá mức thu nhập.

Xu hướng chuyển đổi công việc ở giới trẻ Trung Quốc đang nhận nhiều chỉ trích và ý kiến trái chiều. Không ít người cho rằng những người nghỉ việc chỉ đang đóng vở kịch sống nghèo đói, hoặc nhẫn tâm cướp công việc chân tay từ những người ít học hơn họ.

Ngược lại, đài truyền hình trung ương của Trung Quốc gần đây lại cho rằng việc nhiều người trẻ tuổi có học thức không muốn đảm nhận công việc lao động chân tay là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp cao.

Người dùng mạng xã hội đã phản ứng dữ dội, chỉ ra rằng xã hội từ lâu đề cao giáo dục hơn tất cả những thứ khác và đặc biệt là kể từ khi cuộc cải cách kinh tế của Trung Quốc bắt đầu, lao động chân tay không được coi trọng.

Nie Riming, một nhà nghiên cứu tại Viện Tài chính và Luật Thượng Hải, cho biết vấn đề không phải là những người trẻ nghĩ rằng họ quá giỏi để làm công việc chân tay, mà do công việc đó không mang lại cho họ cuộc sống tốt hơn.

Khi những công việc chân tay được trả lương cao hơn và nhận được sự tôn trọng nhất định, những người trẻ tuổi sẽ sẵn sàng chấp nhận công việc đó mà  không kén chọn.

 "Nếu xã hội không đa dạng, sinh viên sẽ không có những lựa chọn đa dạng", ông nói.

Khoảng nghỉ cần thiết

Nhiều thanh niên Trung Quốc hết lời ca ngợi công việc chân tay mới của họ, mặc dù ban đầu họ không thiết tha hay mong đợi gì ở chúng.

Khi Yolanda Jiang, 24 tuổi, nghỉ việc vào mùa hè năm ngoái do áp lực lớn từ công việc thiết kế kiến trúc đòi hỏi cô làm việc 30 ngày liên tục. Cô hy vọng sẽ tìm được một công việc văn phòng khác nhẹ nhàng hơn.

Tuy nhiên, cô vẫn không tìm được công việc nào ưng ý sau 3 tháng và số tiền tiết kiệm đang dần cạn kiệt. Cô tạm chấp nhận công việc bảo vệ trong khu dân cư của một trường đại học.

Ban đầu, cô ấy cảm thấy xấu hổ khi nói với gia đình hoặc bạn bè về công việc mới này, nhưng càng ngày cô càng thấy yêu thích nó. Ca làm việc của cô kéo dài 12 giờ, mặc dù dài nhưng rất nhàn nhã.

Ngoài ra, cô còn được cung cấp chỗ ở miễn phí. Cô nhận được mức lương khoảng 870 USD/tháng, còn cao hơn khoảng 20% so với mức lương trước đây.

Tuy nhiên, Jiang cho biết mục tiêu cuối cùng của cô vẫn là trở lại văn phòng để tìm kiếm nhiều thử thách trí tuệ hơn. Trong quá trình làm công việc bảo vệ, cô tham gia khóa học tiếng Anh với mong muốn tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp tốt hơn trong tương lai.

Người trẻ Trung Quốc bỏ việc văn phòng để lao động chân tay

"Tôi không nằm im. Tôi coi đây là thời gian để nghỉ ngơi, chuyển đổi, học hỏi, sạc pin và suy nghĩ về hướng đi của cuộc đời mình", Jiang nói.