Giống hàng triệu thanh niên Trung Quốc khác, Bryzon Zhang nghĩ rằng mình đã bỏ lỡ cơ hội. Đối với thế hệ phụ huynh, đầu tư bất động sản là con đường an toàn dẫn đến sự giàu có. Nhưng giờ đây, khi giá nhà lao dốc, dân số sụt giảm và nhiều căn hộ chưa hoàn thiện, không bán được, giấc mơ đó đã “tan thành mây khói”.

Zhang, đồng sáng lập một startup dược phẩm tại Thâm Quyến, cho biết: “Nếu bạn vẫn coi việc đầu tư vào bất động sản như một phương tiện để trở nên giàu có, thì bạn đã lầm.”

Zhang và những người cùng tuổi anh không hề từ bỏ việc làm giàu. Họ nhận thấy một công việc trả lương cao chỉ có thể giúp họ đạt đến một cột mốc nào đó, trong khi đầu tư đúng mới mang lại sự thay đổi lớn.

Dữ liệu chính thức cho thấy tiết kiệm hộ gia đình ở Trung Quốc đã tăng lên mức kỷ lục. Trong khi đó, hơn 90% người dân nước này có trình độ đại học từ 22-32 tuổi cho biết đầu tư là một phần quan trọng trong kế hoạch của họ, theo cuộc khảo sát hồi tháng 2 với 3.000 người của Invesco.

Nhà đầu tư Trung Quốc bị hạn chế mua cổ phiếu nước ngoài, trong khi tiền số bị cấm và trái phiếu thì có lợi suất thấp. Lợi nhuận từ các sản phẩm quản lý tài sản mà các ngân hàng phát hành cũng sụt giảm, còn TTCK trong nước thì ảm đạm. Vậy, họ đầu tư tiền tiết kiệm vào đâu?

Trong nhiều năm, các công ty tài chính hàng đầu của Mỹ và châu Âu đã coi người tiêu dùng Trung Quốc là cơ hội lớn. Những người trẻ đã giúp cả ngành bán lẻ nước này “thay da đổi thịt”, là nhóm người chi tiêu nhiều nhất cho các mặt hàng gồm mỹ phẩm và du lịch. Họ có khả năng tăng chi tiêu gấp 4 lần lên 16 nghìn tỷ NDT (2,3 nghìn tỷ USD) vào năm 2035, theo ước tính của China Renaissance.

Tìm cách đầu tư nhưng “chưa đâu vào đâu”

Tuy nhiên, hầu như ai ở Trung Quốc cũng có bạn bè hay người thân đang khổ sở vì lỗ chứng khoán. Từ năm 2006 đến 2007, Shanghai Composite đã tăng tới 425% sau đó giảm hơn 2/3 vào năm tiếp theo. Xu hướng này lặp lại vào năm 2015, dù quy mô nhỏ hơn một chút nhưng 5 nghìn tỷ USD vốn hoá cũng bị xoá sạch.

Frank Dong, 42 tuổi, kỹ sư điện ở Bắc Kinh, là một trong số đó. Anh bước chân vào TTCK vào đúng thời điểm bong bóng năm 2015 đạt đỉnh. 4 năm sau, anh nghĩ rằng mình sẽ có cơ hội khác trên thị trường. Thay vì mua bất động sản ở Thâm Quyến, anh đổ tiền vào một quỹ tương hỗ nhưng tỷ suất sinh lời giảm 30%. Trong khi đó, căn hộ mà anh định mua tăng giá khoảng 20%.

Dong chia sẻ: “Trải nghiệm này khiến tôi khá mệt mỏi. Tôi muốn đầu tư nhưng những gì tôi chứng kiến trên TTCK lại không hề suôn sẻ.”

Nếu Dong thấy kiệt sức, thì Frank Lee, 25 tuổi, ở Bắc Kinh lại muốn chạy trốn. Anh cho biết 3 năm trồi sụt do ảnh hưởng của Covid-19 và các lĩnh vực đều bị siết chặt quy định, giá trị của các doanh nghiệp từng “hot” nhất đã lao dốc.

Lee - từng du học ở Mỹ và hiện là nhà sáng lập một công ty tư vấn đầu tư, cho biết: “TTCK Trung Quốc có tính đầu cơ còn hơn cả tiền số.”

Tiền số đã bị cấm ở Trung Quốc nhưng nhà đầu tư vẫn tìm mọi cách để lách luật, chẳng hạn như mua lại từ bạn bè hay sử dụng bằng lái xe nước ngoài để mở tài khoản.

Dù khoảng 1/3 số tiền số mà Lee nắm giữ mắc kẹt trên FTX, anh vẫn chia sẻ mình tin rằng con đường tốt nhất để làm giàu là thông qua đầu tư các loại tài sản thay thế như tiền số, đầu tư mạo hiểm hay mua cổ phần trong các công ty vừa và nhỏ. Chẳng hạn, gần đây, Lee đã đổ tiền vào một trạm hoán đổi pin xe điện.

Các nhà quản lý tài sản thành “ngôi sao”

Tâm lý cảnh giác khi đầu tư cổ phiếu có thể là điều có lợi cho ngành đầu tư toàn cầu. Quay lại năm 2018, các nhà giao dịch nhỏ lẻ chiếm 82% tổng khối lượng giao dịch, nhưng đến năm 2022 tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 60%.

Thay vào đó, sự quan tâm đã đổ dồn về phía các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp. Kể từ năm 2015, số lượng quỹ trên thị trường đã tăng gấp 5 lần. Hiện tại, nước này có 13.000 quỹ tương hỗ khác nhau, cao hơn rất nhiều so với danh mục có thể đầu tư gồm khoảng 5.000 công ty niêm yết tại đại lục.

Trong bối cảnh đó, các nhà quản lý quỹ đôi khi được tung hô, hoặc cũng có thể trở thành kẻ phản diện. Khi thị trường thuận lợi, nhóm người hâm mộ đã dành những lời “có cánh” cho họ trên mạng xã hội. Còn khi mọi thứ không như mong muốn, họ không ngại xúc phạm.

Trong thời kỳ đại dịch, các nhà đầu tư Trung Quốc đổ xô xem livestream của các nhà quản lý tương hỗ, chia sẻ về quan điểm của họ với thị trường. Hiện tại, xu hướng này vẫn diễn ra. Theo Huanju Tech, nền tảng cung cấp dịch vụ marketing cho các định chế tài chính, năm 2022, gần 60% người xem là dưới 39 tuổi.

Jiahui Wang, 29 tuổi, lấy biệt danh là “Chị Hui”, là một nhân vật quan trọng trong ngành này. Cô là người dân chương trình của China Asset Management, đã thực hiện hơn 100 buổi livestream với 45 triệu lượt xem và 1,1 triệu lượt thích trong năm qua. Cô cho biết trên Xiaohongshu, nội dung liên quan đến bất động sản được ưa chuộng vì có nhiều người dùng lớn tuổi hơn. Còn ở Bilibili, các video về mặt trái của đầu bất động sản lại thu hút người xem hơn.

Có thể thấy, các nhà đầu tư trẻ ở Trung Quốc muốn có sự lựa chọn. Trong khi thế hệ cũ chủ yếu mua các sản phẩm đầu tư do ngân hàng giới thiệu, thì giới trẻ lại gần như không bao giờ mua theo cách truyền thống mà họ tiếp cận thông qua các nền tảng mạng xã hội, theo Wang.

Chấp nhận rủi ro

Wang cho hay, nhà đầu tư trẻ dường như cũng rất muốn tối đa hoá lợi nhuận và họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Điều này không làm Wei Li, một tay viết tự do ở Côn Minh, ngạc nhiên. Anh trích dẫn một câu nói nổi tiếng: “Người tiền tiền có thể đầu cơ, nhưng người chẳng có tiền thì phải đầu cơ.”

Và đó là những gì Li đang làm. Năm 2020, lo sợ thị trường sụp đổ, anh quyết định tháo chạy khỏi bất động sản và bán tài sản đầu tư. Li rút lãi, khoảng 20%, và đổ vào một loạt tài sản: cổ phiếu, tiền mặt và đồ sưu tầm - món đồ không có nhiều thanh khoản nhưng… Li thích. Giống nhiều nhà đầu tư cá nhân khác, Li cũng bỏ tiền vào trái phiếu chuyển đổi.

Anh cho biết: “Những cơ hội lớn nhất cho thế hệ chúng tôi nằm ở công nghệ, văn hoá và gải trí. Bất động sản là một tài sản cố định và chu trình đó đã kết thúc, chúng ta không thể làm giàu như cách các bậc phụ huynh đã làm.”

Quan điểm đầu tư thay đổi

Thế hệ Y Trung Quốc có cùng quan điểm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về việc nhà là để ở, không phải để đầu cơ.

Lexi Huang, 27 tuổi, chia sẻ: “Đối với tôi, mua nhà là nhu cầu không thể thay đổi. Tôi chỉ là không muốn trả tiền thuê nhà và giúp chủ nhà trả nợ thế chấp”.

Danh mục đầu tư chứng khoán của Lexi hiện đang thua lỗ. Cô cân nhắc đầu tư vào vàng hoặc chỉ giữ tiền trogn ngân hàng. Lexi nói: “Tôi nghĩ tốt hơn là nên giữ tiền mặt và đợi thị trường ổn định.”

Theo phân tích của China Finance 40 Forum, phần lớn khoản tiết kiệm hộ gia đình tăng là do tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn tăng thêm 3,8 nghìn tỷ NDT (547 tỷ USD), dù lãi suất không thay đổi.

Hao Hong, nhà kinh tế trưởng tại Grow Investment Group, cho hay: “Trung Quốc thực sự đang thiếu đi các lựa chọn đầu tư tốt. Mọi người không tin tưởng vào TTCK vì xu hướng đầu cơ và thị trường quản lý tài sản cũng rơi vào khủng hoảng hồi năm ngoái.”

Quay lại Thâm Quyến, Zhang cho biết anh vẫn không ngừng tìm kiếm các cơ hội mới, đặc biệt là các startup công nghệ cao. Anh nói: “Tôi nghĩ là nếu nắm bắt được cơ hội lớn trong đời, chúng ta có thể xoay chuyển số phận.”

Tham khảo Bloomberg