Quy hoạch điện VIII - cơ sở pháp lý để thực hiện các dự án nguồn, lưới điện được Bộ Công Thương trình Chính phủ từ cuối năm 2021, nhưng đến nay chưa được thông qua sau nhiều lần chỉnh sửa.

Tại cuộc gặp Thủ tướng sáng 21/4, nhiều nhà đầu tư nước ngoài tỏ ra sốt ruột khi bản quy hoạch này vẫn chưa được thông qua. Theo họ, việc chậm thông qua Quy hoạch điện VIII, cơ chế mua bán điện trực tiếp từ nhà máy sản xuất đến hộ tiêu thụ công nghiệp (DDPA) đã ảnh hưởng tới quyết định mở rộng đầu tư của nhiều doanh nghiệp.

Ông Greb Testerman, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (Amcham), cho hay các thành viên Amcham quan ngại về sự thiếu ổn định trong chính sách phát triển điện và muốn Việt Nam đẩy nhanh quá trình cấp phép các dự án năng lượng sạch.

Theo Chủ tịch Amcham, Chính phủ cần đẩy nhanh việc hoàn thiện và triển khai Quy hoạch phát triển điện VIII, cơ chế DDPA để khuyến khích các nhà sản xuất năng lượng tái tạo, đặc biệt là nhà máy trong khu công nghiệp được phép tham gia hơp đồng mua bán điện trực tiếp.

"Rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang chờ đợi Quy hoạch điện VIII được thông qua. Điều này sẽ tác động tích cực vào tính cạnh tranh ngành năng lượng Việt Nam", ông Greb Testerman nói.

Ở khía cạnh này, theo Chủ tịch Hiêp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) Gabor Fluit, năng lượng sạch và tái tạo là chất xúc tác cho đầu tư, tăng trưởng kinh tế, đồng thời các doanh nghiệp châu Âu phụ thuộc rất nhiều vào nguồn năng lượng này. Tuy nhiên, một số dự án đã phải ngừng mở rộng do chưa đáp ứng được yêu cầu này.

Nút thắt này chỉ có thể gỡ khi chính sách về mua bán điện trực tiếp được thông qua. Tức là cần có cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp để khuyến khích các nhà sản xuất năng lượng tái tạo, đặc biệt là các nhà máy trong khu công nghiệp được phép tham gia hơp đồng mua bán điện trực tiếp. "Chúng tôi đề nghị tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà máy có nhu cầu dùng năng lượng tái tạo để đáp ứng các yêu cầu tuân thủ từ EU", Chủ tịch EuroCham kiến nghị.

Trong khi đó, Giám đốc điều hành khu vực ASEAN (Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN - USABC) Michael Michalak mong muốn các thủ tục xét duyệt dự án điện được đơn giản, rút ngắn hơn. "Cần ưu tiên phê duyệt sớm những dự án đã hoàn thành các thủ tục cần thiết và sớm ban hành Quy hoạch điện VIII", ông nói.

Lý do, theo ông, Việt Nam đang thu hút được ngày càng nhiều nhà đầu tư chất lượng cao và nhiều trong số họ đã cam kết thực hiện lộ trình trung hoà carbon nên cần được tiếp cận năng lượng tái tạo sớm.

Phát biểu trước các nhà đầu tư, Thủ tướng cho biết vừa qua, các cơ quan đã khảo sát, lắng nghe ý kiến các doanh nghiệp để giảm, giãn, miễn thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất. Vài ngày tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ có giải pháp về khoanh nợ, giảm, giãn và gia hạn nợ cho doanh nghiệp.

"Khó khăn đến đâu, ở đâu thì tháo gỡ ở đó, vướng mắc cấp nào thì cấp đó giải quyết. Không nói không, không nói khó, không nói có mà không làm", Thủ tướng nói.

Ông yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương trao đổi, có giải pháp cụ thể với những vướng mắc của các nhà đầu tư nước ngoài với tinh thần thẳng thắn, đồng hành và "lợi ích hài hoà, rủi ro chia sẻ".

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch & Đầu tư, quy mô đầu tư nước ngoài quý I đạt hơn 5,4 tỷ USD, giảm gần 39% so với cùng kỳ năm ngoái và chỉ bằng một nửa mức đầu tư cùng thời điểm năm 2019 - trước khi xảy ra dịch Covid-19.

Số lượng dự án tăng 13,5%, gần 1.460 dự án nhưng phần lớn là quy mô vừa và nhỏ. Đến ngày 20/4, vốn FDI đăng ký mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần, phần vốn góp đạt gần 8,9 tỷ USD. Vốn thực hiện của dự án đầu tư nước ngoài gần 5,9 tỷ USD, xấp xỉ cùng kỳ 2022.

Tỷ trọng đầu tư vào sản xuất - lĩnh vực các doanh nghiệp FDI rót vốn nhiều nhất vào Việt Nam cũng giảm, cho thấy các doanh nghiệp đang đối mặt khó khăn lớn do khủng hoảng kinh tế toàn cầu.

Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, khu vực đầu tư nước ngoài được xác định vai trò quan trọng, và mỗi doanh nghiệp ngoại được coi là "một đối tác chiến lược toàn diện" của Việt Nam.

Trước khó khăn các nhà đầu tư ngoại, Bộ trưởng Dũng đề nghị các cấp ngành kết nối đối tác mới, mở rộng thị trường để khắc phục đứt gãy chuỗi cung ứng; đa dạng hóa đối tác và giảm chi phí đầu vào cho doanh nghiệp. Các gói chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu đầu tư mới cũng cần được bộ ngành gấp rút nghiên cứu trong bối cảnh thuế toàn cầu được áp dụng từ 2024.

Về dài hạn, Bộ trưởng Dũng cho rằng, kiến tạo môi trường đầu tư kinh doanh công bằng, minh bạch; tăng kết nối với doanh nghiệp FDI để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, gia tăng giá trị sản xuất nội địa hay liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo trong và ngoài nước... là những ưu tiên hàng đầu trong thu hút vốn ngoại.

"Chính sách thu hút đầu tư nước ngoài cần cân đối, hợp lý giữa các vùng miền, đảm bảo đúng quy hoạch và cải thiện vị thế Việt Nam trong chuỗi sản xuất toàn cầu", ông nói.

Với các doanh nghiệp, lãnh đạo Bộ Kế hoạch & Đầu tư khuyến nghị doanh nghiệp nước ngoài và trong nước cần tăng liên kết để cùng nhau tận dụng cơ hội, lợi thế mỗi bên. Việc này sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Anh Minh