TAND TPHCM xét xử sơ thẩm và tuyên phạt Tống Thị Bạch Lan (SN 1974, ngụ Quận 7) mức án tử hình về tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy". Đây là lần thứ 3, bị cáo Lan phạm tội liên quan đến cái chết trắng, bị cả xã hội lên án vì hậu quả khủng khiếp mà ma túy gây ra. Lực lượng chức năng nói chung, lực lượng công an nói riêng phải rất vất vả, thậm chí phải hy sinh, đổ máu khi trấn áp loại tội phạm này.

Lần phạm tội liên quan đến ma túy thứ hai của bị cáo Lan, những người biết đến vụ án này không khỏi hoài nghi. Theo đó, mặc dù cấp sơ thẩm kết án Lan 15 năm tù về tội mua bán trái phép chất ma túy, bị cáo kháng cáo. TAND cấp cao tại TPHCM sau khi tiếp nhận hồ sơ kháng cáo đã cho bị cáo đi giám định tâm thần. Điều lạ lùng, sau 2 năm hành vi mua bán ma túy của bị cáo thực hiện bị bắt quả tang, Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa lại giám định tại thời điểm mua bán ma túy, đương sự bị... tâm thần?! Chính nhờ kết luận này, vụ án được TAND cấp cao tại TPHCM ra quyết định tạm đình chỉ, bị cáo Lan phải đi trị bệnh bắt buộc.

Trớ trêu và hy hữu, trong thời gian điều trị bệnh bắt buộc, "bệnh nhân" đã trốn trại và trở lại con đường phạm pháp với mức độ nghiêm trọng hơn. Chỉ sau hơn 5 ngày trốn viện, Lan bị lực lượng công an bắt quả tang khi tham gia đường dây vận chuyển ma túy từ Camphuchia về Việt Nam, với tang vật 10 bánh heroin. Câu hỏi đặt ra, bị cáo Lan có bị tâm thần hay không? Trách nhiệm của TAND cấp cao tại TPHCM cũng như Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa trong quyết định giám định tâm thần đối với bị cáo Lan? Làm sao một bệnh nhân tâm thần lại ma mãnh và có thể trở về buôn ma túy với số lượng "khủng" như vậy là những câu hỏi cần có lời đáp.

Trong vụ án này, khi "bệnh nhân tâm thần" trốn khỏi trại và xách số lượng heroin chấn động trong chuyên án của Bộ Công an triệt phá, trả lời báo chí lúc bấy giờ, TS.BS Nguyễn Thành Quang, Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp (Viện pháp y tâm thần T.Ư Biên Hòa), cho biết bệnh nhân Tống Bị Bạch Lan được đưa vào viện điều trị ngày 17/8/2020 theo quyết định của Tòa án cấp cao tại TPHCM. Ngày 22/5 thì viện phát hiện bệnh nhân bỏ trốn. Bệnh nhân Lan điều trị tại Khoa điều trị bắt buộc nữ do bác sĩ B.D.B phụ trách.

Tống Thị Bạch Lan tại tòa

Sau một thời gian dài điều trị, bệnh nhân Lan được cho áp dụng liệu pháp trị liệu gọi là "liệu pháp lao động", cho ra ngoài lao động trong khuôn viên viện như nhổ cỏ, tưới cây, quét sân, đổ rác. "Do đây là bệnh nhân điều trị bắt buộc nên khi phát hiện bỏ trốn, viện đã tổ chức tìm kiếm, liên hệ với gia đình để thông báo vận động nhưng không tìm ra", bác sĩ Quang cho hay. Về xử lý trách nhiệm, TS.BS Quang cho biết Viện pháp y tâm thần T.Ư Biên Hòa đã họp và ra quyết định cách chức bác sĩ B.D.B, không cho điều trị bệnh nhân, không xem xét quy hoạch trong vòng 5 năm.

Trong khi đó, thực sự kẻ mua bán ma túy chuyên nghiệp này có bị tâm thần thật sự hay không, hồ sơ bệnh án và quy trình giám định có được xem xét, giám sát không đến bây giờ vẫn là câu hỏi còn bỏ ngõ. Theo hồ sơ, Tống Thị Bạch Lan bước vào con người giao rắc cái chết trắng khi còn rất trẻ. Ngày 13/4/2001, Lan bị TAND xử phạt 8 năm tù về tội "Mua bán trái phép chất ma túy". Ngày 16/10/2007, Lan chấp hành xong hình phạt tù.

Con đường hoàn lương rất mịt mờ khi Lan trở thành mẹ đơn thân, lần lượt sinh hai con và quay lại con đường cũ. Ngày 20/8/2018, Lan bị TAND TPHCM xét xử sơ thẩm và tuyên phạt 15 năm tù về tội "Mua bán trái phép chất ma túy". Lan kháng cáo. Ngày 10/10/2018, Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.HCM thụ lý phúc thẩm và trưng cầu giám định tâm thần đối với Lan. Ngày 22/7/2020 Viện pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa kết luận: "Tại thời điểm gây án: đương sự bị hạn chế khả năng nhận thức và điều khiển hành vi, hiện nay đương sự mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi". Sau khi nhận được kết luận này, ngày 03/8/2020, TAND cấp cao tại TPHCM ra Quyết định Tạm đình chỉ vụ án hình sự phúc thẩm. Ngày 05/8/2020, TAND cấp cao tại TPHCM ra Quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với Tống Thị Bạch Lan. Ngày 22/5/2022 Lan trốn khỏi Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa và nhanh chóng trở lại con đường cũ.

Hồ sơ vụ án thể hiện, khoảng 13 giờ 40 ngày 02/6/2022, lực lượng liên ngành phối hợp, phát hiện một xe ôtô đang đậu trước nhà trong hẻm 289 Bình Đông, Phường 14, Quận 8 có biểu hiện nghi vấn. Lúc này, Lan từ cửa sau xe ôtô bước xuống và tay trái cầm một bịch nylon màu xanh lá cây. Lực lượng chức năng tiến hành kiểm tra đã phát hiện quả tang Lan mang theo 10 bánh heroin có trọng lượng hơn 3,5kg. Tại thời điểm kiểm tra trong ôtô còn có Tống Võ Minh Quân (cháu kêu Lan bằng dì) và Đoàn Minh Tiến là tài xế nên tổ công tác lập biên bản và đưa các đối tượng về trụ sở để làm rõ.

Khám xét khẩn cấp chỗ ở của Lan trên đường Trần Xuân Soạn, phường Tân Hưng, Quận 7, công an không thu giữ thêm vật chứng liên quan đến ma túy. Quá trình điều tra, Lan khai nhận khoảng 20 năm trước, Lan quen biết một người phụ nữ tên Thu (không rõ lai lịch, hiện sống ở Campuchia) khi cùng làm phục vụ nhà hàng tại Quận 5. Lúc đó, Lan mượn Thu số tiền 150 triệu đồng và khoảng cuối tháng 5/2022, Lan gọi điện thoại hỏi Thu có việc gì làm không để Lan kiếm tiền trả nợ cho Thu thì Thu nói để sắp xếp.

Khoảng 5 giờ ngày 02/6/2022, Thu gọi điện thoại cho Lan qua ứng dụng messeger nói Lan ra đầu hẻm sẽ có người đưa ma túy để Lan đem đi giao giúp Thu. Tiền công là 1 triệu đồng/1 bánh heroin sẽ trừ vào tiền nợ, Lan đồng ý. Sau đó, Lan ra đầu hẻm 184 Trần Xuân Soạn, phường Tân Hưng, Quận 7 thì có 2 thanh niên (không rõ lai lịch) đi xe ôtô đến (không rõ loại xe, biển số) đưa cho Lan bịch nylon màu vàng bên trong có chứa ma túy. Sau khi nhận được ma túy Lan đem vào nhà kiểm tra bên trong có 10 bánh heroin nên đem giấu trong phòng ngủ.

Khoảng 12 giờ cùng ngày, Lan đặt xe dịch vụ do Đoàn Minh Tiến làm tài xế, đến nhà Lan chở đi công việc. Tiến chạy xe đến điểm hẹn rước Lan. Lan kêu Tống Võ Minh Quân là con của em gái Lan đi chung. Sau khi đi công chuyện về, trên đường Lan nhận được điện thoại của Thu yêu cầu mang gói hàng đến Quận 8 giao cho khách... Khi về tới đầu hẻm 184 Trần Xuân Soạn, Lan nói cháu mình vào nhà và lên phòng ngủ của Lan lấy giùm bịch đồ màu xanh lá cây. Lan và Tiến ngồi đợi trên xe. Sau khi nhận gói hàng từ Quân, Lan hướng dẫn Tiến đến điểm hẹn ở Quận 8 và bị bắt quả tang như đã nêu trên.

Quá trình điều tra xác định Tống Võ Minh Quân và Đoàn Minh Tiến không liên quan đến vụ án. Kết quả xét nghiệm chất ma túy của Quân âm tính nên Cơ quan điều tra trả tự do cho Quân. Đối với Tiến, kết quả xét nghiệm dương tính nên Cơ quan điều tra đã bàn giao cho Công an Phường 14, Quận 8, xử lý theo quy định.