Trong cơ thể mỗi người có khoảng 20.000 gene. Một số gene khiến chúng ta có khả năng mắc bệnh cao hơn. Ví dụ, những biến thể di truyền nhất định sẽ làm tăng nguy cơ béo phì, phát triển bệnh Alzheimer và ung thư.

Cách nào để "bật" và "tắt" gene?

Thói quen trong lối sống sẽ khiến chúng ta có thể "bật" hoặc "tắt" một số gene nhất định, tương tự như các công tắc đèn trong nhà. Điều này nghĩa là bạn có thể giảm thiểu các gene liên quan đến bệnh tật và tăng cường những gene liên quan đến tuổi thọ, khiến chúng ta có thể trẻ lâu hơn.

"Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tuổi thọ con người có khoảng 25% do di truyền. Như vậy, thời gian chúng ta sống được phần lớn (75%) được quyết định bởi môi trường và chỉ 25% do gene quyết định", giáo sư Joao Pedro Magalhaes, người đứng đầu Phòng thí nghiệm bộ gene về lão hóa và trẻ hóa tại Đại học Birmingham (Vương quốc Anh), cho biết.

"Tập thể dục sẽ tạo ra những thay đổi trong cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến cách biểu hiện gene. Chế độ ăn kiêng cũng tương tự", ông nói thêm.

Giáo sư Magalhaes lưu ý rằng "rất khó" để vạch ra ranh giới giữa thay đổi lối sống, thay đổi biểu hiện gene và ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đầy hứa hẹn cho thấy thay đổi thói quen có nhiều lợi ích đáng kể.

Hạn chế calo

Tiến sĩ Nick Ktistakis, trưởng nhóm tại Viện Babraham, nơi các nhà khoa học đang nghiên cứu quá trình lão hóa, giải thích: "Có một gene gọi là mTOR quy định cách tế bào của chúng ta cảm nhận chất dinh dưỡng và, tùy vào đó, quyết định có phát triển hay không".

"Việc giảm hoạt động của mTOR đã được chứng minh là giúp kéo dài tuổi thọ ở nhiều sinh vật và có thể cũng sẽ như vậy ở con người" - ông nói. Theo các nghiên cứu trên động vật, một cách để tắt mTOR hiệu quả là giảm lượng calo, bằng cách giảm một nửa lượng thức ăn.

Các nghiên cứu riêng biệt cũng ủng hộ việc cắt giảm calo để sống lâu hơn. Nhóm nghiên cứu tại Đại học Columbia phát hiện những người cắt giảm 25% lượng thức ăn tiêu thụ trong hai năm đã làm chậm quá trình lão hóa sinh học của họ từ 2 - 3%.

Tập thể dục

Các nhà khoa học cũng rất hào hứng với một gene có tên FOXO3. Các nghiên cứu cách đây hơn một thập kỷ cho thấy gene này kích hoạt quá trình tự thực bào - giúp loại bỏ các tế bào cũ và hư hỏng. Điều này rất quan trọng để tăng tuổi thọ.

Theo tiến sĩ Craig Willcox - giáo sư y tế công cộng và lão khoa tại Đại học Quốc tế Okinawa ở Nhật Bản, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng FOXO3 tích hợp các tín hiệu từ hàng chục gene khác ảnh hưởng đến quá trình lão hóa. Có thể nói, FOXO3 giống như một gene giám sát đang chỉ đạo quá trình lão hóa, cũng như bảo vệ chống lại các bệnh liên quan đến tuổi tác.

Gene được kích hoạt nhanh như thế nào tùy thuộc vào gene và lối sống của mỗi người. Nhưng quá trình này có thể sẽ xảy ra từ từ theo thời gian, "cũng giống như việc tập luyện sẽ thay đổi hình dáng cơ thể của bạn theo thời gian", tiến sĩ Willcox nói. "Điểm mấu chốt của việc thay đổi lối sống là sự kiên trì và liên tục".

Ngủ

Các nghiên cứu khác cho thấy giấc ngủ rất quan trọng. Theo các nhà khoa học tại Đại học Rochester (Mỹ), lịch trình ngủ không lành mạnh, hoặc tiếp xúc với ánh sáng vào ban đêm có thể làm tăng biểu hiện của các gene làm giảm tuổi thọ ở con người.

Uống trà xanh, ăn bông cải xanh, cam và quả mọng

Tiến sĩ Harpal Bains, giám đốc y tế của phòng khám Harpal ở London, cho biết: "AMPK thường được coi là 'công tắc chính' trong quá trình trao đổi chất, và cũng được coi là điểm nối trung tâm của nhiều phản ứng dinh dưỡng liên quan đến tuổi thọ".

Cô nói, cả trà xanh và chất quercetin chống oxy hóa, được tìm thấy trong hành tây, bông cải xanh, trái cây họ cam quýt và quả mọng, đều có thể kích hoạt AMPK. Việc hạn chế calo và tập thể dục cũng giúp tăng cường gene này.

"Hạn chế calo chắc chắn không phải là ăn càng ít càng tốt. Điều này sẽ không tốt cho sức khỏe, gây thiếu hụt chất dinh dưỡng và khiến chúng ta không có đủ nhiên liệu, việc không tốt chút nào cho tuổi thọ. Thay vào đó, điều quan trọng là không ăn quá nhiều. Hãy đặt mục tiêu chỉ cảm thấy no khoảng 80% trong mỗi bữa ăn", cô nói.

Đạp xe cường độ cao giúp trẻ lâu

TT - Nên đạp xe từ tốn trong một khoảng thời gian dài là lời khuyên thường dành cho những người ở tuổi trung niên để giữ gìn sức khỏe tốt. Nhưng đạp xe cường độ cao liệu có phải là hoàn toàn không tốt?