Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã tới Trung Quốc hôm 4/4. Ngày 5/4, bà bắt đầu các cuộc họp kéo dài 4 ngày với lãnh đạo cấp cao nước này. Trọng tâm chuyến đi của Yellen là thảo luận về hậu quả của việc Trung Quốc dư thừa sản xuất và môi trường kinh doanh ngày càng thách thức với doanh nghiệp Mỹ.

Bà sẽ gặp lãnh đạo tỉnh Quảng Đông Wang Weizhong và Phó thủ tướng Trung Quốc He Lifeng để thảo luận về quan hệ kinh tế Mỹ - Trung. Tuy nhiên, các cuộc nói chuyện lần này được dự báo gây tranh cãi hơn trước đây.

Yellen và các quan chức trong chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày càng lo ngại về việc Trung Quốc sản xuất quá nhiều xe điện, pin năng lượng mặt trời, sản phẩm bán dẫn và nhiều hàng hóa khác. Những mặt hàng này đang được xuất khẩu ồ ạt, trong bối cảnh nhu cầu nội địa lao dốc. Bà muốn thảo luận với Trung Quốc rằng việc này không bền vững với chính quốc gia này và cũng không có lợi với các hãng sản xuất nước khác.

Chuyến đi của bà Yellen tới Trung Quốc diễn ra chỉ một ngày sau khi quan chức Bộ Thương mại Mỹ và Trung Quốc gặp nhau tại Washington hôm 4/4 để thảo luận các vấn đề thương mại và đầu tư. Tại đây, các quan chức Mỹ "nêu ra lo ngại về dư thừa sản xuất trong hàng loạt ngành công nghiệp của Trung Quốc".

Thứ trưởng Thương mại Mỹ Marisa Lago tái khẳng định mục tiêu của họ là duy trì quan hệ đầu tư và thương mại lành mạnh, vì "việc này có lợi cho lao động và doanh nghiệp Mỹ".

Một số chuyên gia về thương mại cho rằng đây là bước đầu để Mỹ tiến tới nâng thuế nhập khẩu với xe điện và sản phẩm năng lượng sạch của Trung Quốc. Việc này nhằm bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ.

Yellen đến nay vẫn tránh đưa ra các đe dọa về rào cản thương mại mới. Tuy nhiên, hôm 4/4, bà tuyên bố không loại trừ việc có thêm động thái để bảo vệ chuỗi cung ứng tại Mỹ cho xe điện, pin, tấm năng lượng mặt trời cùng nhiều sản phẩm khác trước hàng hóa nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc.

Trong bài phát biểu tại công ty pin mặt trời Suniva (Georgia, Mỹ) hôm 27/3, bà từng nói Trung Quốc đang coi kinh tế toàn cầu là nơi xả sản phẩm năng lượng sạch giá rẻ. "Tôi lo ngại toàn cầu sẽ giống như Trung Quốc - tràn ngập sản phẩm vì dư thừa công suất. Việc này đang bóp méo giá cả, các mô hình sản xuất và ảnh hưởng đến doanh nghiệp, người lao động tại Mỹ", bà Yellen nói.

Bộ Tài chính Mỹ không kỳ vọng Trung Quốc có sự chuyển biến lớn về chính sách sau chuyến đi này của bà Yellen. Dù vậy, họ cho rằng hai bên cần trao đổi về các vấn đề mà việc đầu tư quá mức vào các lĩnh vực này gây ra cho toàn cầu.

Nhiều năm qua, nước này đã rót hàng tỷ USD vào năng lượng sạch, vượt qua hầu hết nước trên thế giới về chuyển dịch năng lượng. Tuy nhiên, nhu cầu nội địa gần đây yếu, khiến nước này phải bán hàng loạt sản phẩm ra toàn cầu. Giá nhiều hàng hóa vì thế lao dốc, gây sức ép lên nhà sản xuất tại nhiều nước khác.

Giới quan sát cho rằng Bắc Kinh dường như vẫn muốn tăng đầu tư vào sản xuất trong lĩnh vực công nghệ cao. Lập trường này ngày càng xung đột với Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Mexico và các nền kinh tế lớn khác.

Hồi tháng 3, các lãnh đạo Trung Quốc cam kết tuân thủ chiến lược mới của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, là đầu tư mạnh vào phát triển công nghệ xe điện, vật liệu mới, bay thương mại vào vũ trụ và khoa học. Đây là các lĩnh vực nhiều công ty Mỹ đang nắm lợi thế.

Theo Hiệp hội Xe chở khách Trung Quốc, nếu tính cả xe điện và xe xăng, đến cuối năm 2022, năng lực sản xuất của Trung Quốc là 43 triệu chiếc mỗi năm. Dù vậy, con số sản xuất thực tế chỉ vào khoảng 55% số này.

Bill Russo - CEO hãng tư vấn Automobility ước tính Trung Quốc sản xuất dư thừa 10 triệu xe mỗi năm, tương đương 70% sản lượng ôtô của cả Bắc Mỹ năm 2022. Hãng nghiên cứu Rystad Energy cũng cho biết Trung Quốc sẽ sớm đáp ứng được nhu cầu pin lithium-ion cho toàn cầu, dù hàng chục nhà máy pin mới đang mọc lên trên khắp nước Mỹ.

Trên thị trường xe điện, ngày càng có nhiều cái tên mới đang tiến vào thị trường Trung Quốc vốn đã rất đông đúc. Hãng sản xuất điện thoại Xiaomi mới đây mở bán xe điện SU7 và nhận gần 90.000 đơn hàng chỉ trong 24 giờ đầu tiên.

Tình hình trên thị trường pin mặt trời Trung Quốc còn khiến Mỹ lo ngại hơn. Dư thừa sản xuất đã khiến giá sản phẩm này giảm tới 42% năm ngoái. Hiện giá pin mặt trời Trung Quốc thấp hơn 60% so với Mỹ. Trung Quốc hiện đóng góp 80% năng lực sản xuất pin mặt trời toàn cầu. Các hãng cũng đang tiếp tục xây nhà máy mới, nhờ hỗ trợ của chính quyền địa phương.

Dù vậy, trên CNN, Craig Singleton - Giám đốc phụ trách Trung Quốc tại tổ chức tư vấn chính sách FDD (Mỹ) cho rằng kết quả thực tế từ chuyến đi của bà Yellen "có thể rất hạn chế".

"Hiện tại, mục tiêu chính của Trung Quốc vẫn là cho thế giới thấy họ cởi mở với doanh nghiệp, đồng thời xoa dịu lo ngại rằng chính phủ tung ít chính sách để hỗ trợ kinh tế hồi phục", ông kết luận.

Hà Thu (theo Reuters, CNN)