Nắng nóng kỷ lục
Ngay đợt nắng nóng đầu tiên trong năm nay, các địa phương ở phía bắc đã ghi nhận mức nhiệt cao kỷ lục trên diện rộng. Đặc biệt trong ngày 1.4, một số nơi ghi nhận mức nhiệt cao nhất vượt 40 độ C như: Phù Yên (Sơn La) 41,6 độ C, Hà Tĩnh 40,5 độ C… Tình trạng nắng nóng gay gắt kéo dài đến ngày 4.4, nhiều nơi tiếp tục ghi nhận mức nhiệt độ cao kỷ lục như ở Yên Châu (Sơn La) là 41,5 độ C.
Tại các tỉnh thành miền Nam, mùa nắng nóng bắt đầu từ trước tết âm lịch. Đặc biệt từ cuối tháng 3 đến nay là giai đoạn đỉnh điểm. Theo các chuyên gia dự báo, mùa nắng nóng ở Nam bộ sẽ tiếp tục kéo dài ít nhất đến hết tháng 4 sau đó bước vào giai đoạn chuyển mùa vào đầu tháng 5 và mùa mưa bắt đầu vào nửa cuối tháng 5.
Người dân nhiều nơi ở Long An, Tiền Giang phải thức đêm để nhận nước ngọt về phục vụ sinh hoạt
Bắc Bình
Trong những ngày qua, nắng nóng đang gia tăng, nhiều nơi xuất hiện nhiệt độ cao nhất đến 37 - 38 độ C ở cả khu vực miền Đông lẫn miền Tây. So với các tỉnh phía bắc, nhiệt độ khí tượng tuy không cao bằng nhưng nhiệt độ cảm nhận lại cho thấy một "bức tranh" khác. Anh Nguyễn Tuấn Minh ở TP.HCM cho biết: "Dù trời nắng nóng gay gắt nhưng vì có công việc nên trưa ngày 6.4, tôi phải ra đường. Khi di chuyển trên trục đường Võ Văn Kiệt từ H.Bình Chánh đến TP.Thủ Đức, tôi nhận được thông báo từ xe là nhiệt độ bên ngoài trên cả trục đường này lên tới 42 - 43 độ C. Tôi cũng biết là nhiệt độ cảm nhận thực tế luôn cao hơn nhiệt độ khí tượng nhưng không ngờ lại cao hơn đến 6 - 7 độ như vậy".
Xu hướng những ngày này của nhiều người là tránh ra đường vào buổi trưa nắng, thường xuyên ở trong nhà và mở máy lạnh để trốn nóng. Chị Huỳnh Huê Nhung, ngụ P.7 (Q.11, TP.HCM), than: "Bình thường nhà tôi chỉ phải trả tiền điện khoảng 500.000 đồng/tháng. Nhưng vì nắng nóng, việc sử dụng các thiết bị điện gia tăng nên tiền điện tháng 3 vừa rồi tăng vọt lên tới 815.000 đồng. Gần đây trời càng nóng nhiều hơn, phải mở máy lạnh suốt cả ngày và tiếp tục hạ thấp nhiệt độ so với trước, có lẽ tháng 4 này tiền điện sẽ tiếp tục tăng gấp đôi bình thường".
Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết: Nhiệt độ dự báo trong các bản tin nắng nóng và nhiệt độ cảm nhận thực tế ngoài trời có thể chênh lệch từ 2 - 4 độ C, thậm chí có thể cao hơn, phụ thuộc vào các điều kiện mặt đệm như bê tông, đường nhựa. Khu vực Tây nguyên và Nam bộ có khả năng nắng nóng kéo dài trong nhiều ngày tới.
Tình huống khẩn cấp
Đầu mùa khô năm nay, các cơ quan chuyên môn dự báo tình hình hạn mặn gay gắt nhưng không bằng các năm lịch sử như 2016 và 2020. Tuy nhiên đến thời điểm này, Cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) cập nhật xâm nhập mặn với ranh mặn 4‰ ở nhánh sông cửa Tiểu đã vào sâu hơn năm 2016 đến 7 km còn ở nhánh sông cửa Đại sâu hơn 5 km.
Ông Lê Ngọc Quyền, Giám đốc Đài khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ, cho hay từ tháng 12.2023 đến nay có nhiều đợt xâm nhập mặn, đỉnh điểm là tháng 3 với ranh mặn 4‰ vào sâu 40 - 66 km. Tính đến nay, mức độ xâm nhập mặn ở các tỉnh Sóc Trăng, Long An, Trà Vinh, Tiền Giang phổ biến xấp xỉ năm 2016. Riêng tại tỉnh Bến Tre, trên sông Cổ Chiên, mặn đã lấn sâu hơn năm 2016.
Xâm nhập mặn hiện tại ở một số nhánh sông ở ĐBSCL vượt kỷ lục năm hạn mặn gay gắt 2016
Cục Thủy lợi
Tình trạng nắng nóng, hạn mặn gay gắt gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đặc biệt là nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt của hàng chục ngàn hộ dân khắp các tỉnh ĐBSCL. Tiền Giang là tâm điểm của tình trạng thiếu nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt vì nhiều nhà máy cung cấp nước bị nhiễm mặn. Ngày 5.4, ông Nguyễn Văn Vĩnh, Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang, đã ký quyết định công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai xâm nhập mặn, thiếu nước sinh hoạt trong mùa khô năm 2024 trên địa bàn huyện cù lao Tân Phú Đông. Toàn huyện này có hơn 44.000 người đang thiếu nước ngọt sử dụng với nhu cầu tương đương 10.270 m3/ngày đêm, trong khi nguồn tự cung cấp của địa phương chỉ 2.500 m3/ngày đêm. Ngoài H.Tân Phú Đông, vẫn còn hàng ngàn hộ dân ở H.Gò Công Đông cũng đang trong tình trạng thiếu nước ngọt sinh hoạt rất trầm trọng. Nhiều người phải thức đêm, xếp hàng nhận nước ngọt từ các xe bồn cung cấp miễn phí mỗi ngày.
Để ứng phó tình huống trên, Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang chỉ đạo các cơ quan liên quan phối hợp UBND H.Tân Phú Đông tổ chức vận chuyển nước ngọt (nước ngọt thô có độ mặn nhỏ hơn 1‰) về các ao chứa nước tại H.Tân Phú Đông đã chuẩn bị, phục vụ duy trì hoạt động sản xuất nước sinh hoạt cho người dân.
Nằm bên dòng sông Hậu, xã An Lạc Tây (Kế Sách, Sóc Trăng) cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng xâm nhập mặn. Anh Nguyễn Văn Hoàng, ngụ ấp An Thạnh, cho biết: Khu vực này cách cửa biển khoảng 50 km, bà con ở đây cũng bị ảnh hưởng nặng, đặc biệt là mấy đợt triều cường vừa rồi khiến mặn xâm nhập sâu đến 2 - 3‰. "Vùng này là xứ cây trái thông thường như ổi, mận, mít, xoài… có khả năng chịu mặn tốt hơn các loại đặc sản như sầu riêng, bưởi, măng cụt. Tuy nhiên, do năm nay mặn cao và nắng gay gắt nên năng suất giảm 20 - 30% so với bình thường. Trong khi đó, giá bán của các loại này tại vườn phổ biến chỉ 5.000 - 7.000 đồng/kg nên đời sống người dân rất khó khăn", anh Hoàng nói. Đối với nước sinh hoạt thì nước sạch từ nhà máy cấp nước chưa được phủ kín. Những nơi có nước thì cũng thường xuyên thiếu hụt, ngày có ngày không; những ấp chưa có nước máy thì phải sử dụng nước giếng khoan…
Thủ tướng 3 lần chỉ đạo ngăn mặn, chống hạn
Đầu mùa khô (giữa tháng 1.2024) Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có Công điện số 04 yêu cầu các bộ, ngành chủ động ứng phó nguy cơ hạn hán, thiếu nước và xâm nhập mặn trong những tháng cao điểm mùa khô năm 2024. Mùa khô năm nay được nhận định xâm nhập mặn ở ĐBSCL cao hơn trung bình nhiều năm, có thể xảy ra thiếu nước ngọt cục bộ, xâm nhập mặn vào sâu các cửa sông. Tại khu vực miền Trung và Tây nguyên cũng có thể xảy ra hạn hán, thiếu nước ngọt cục bộ, ảnh hưởng đến sản xuất, sinh hoạt của nhân dân.
Đến giữa mùa khô, ngày 8.3, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ký Công điện số 19 yêu cầu các bộ, địa phương liên quan tập trung ứng phó đợt xâm nhập mặn cao điểm tại ĐBSCL. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là bảo đảm nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân, kiên quyết không để người dân bị thiếu nước sinh hoạt hoặc phải sử dụng nước sinh hoạt không bảo đảm chất lượng.
Ngày 1.4, Thủ tướng tiếp tục ban hành Chỉ thị số 11, yêu cầu tăng cường thực hiện các biện pháp phòng, chống nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn. Nguy cơ tiếp tục xảy ra nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn nhất là ở khu vực Trung bộ và Nam bộ. Từ đó, Thủ tướng yêu cầu phải ưu tiên cấp đủ nước cho sinh hoạt, nước tưới cho cây lâu năm có giá trị kinh tế cao và các nhu cầu thiết yếu khác. Bên cạnh đó, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, triệt để chống thất thoát, lãng phí nguồn nước ngọt.
ĐBSCL có gần 65.000 ha lúa và cây ăn trái bị ảnh hưởng
Cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) cho biết tính đến ngày 5.4, ĐBSCL có 20.510 ha lúa và 43.300 ha cây ăn trái bị ảnh hưởng bởi hạn mặn, nắng nóng; Đông Nam bộ có từ 8.000 - 11.000 ha; Các tỉnh Tây nguyên có 15.000 - 26.000 ha; Nam Trung bộ có khoảng 2.840 ha; Khu vực bắc Trung bộ có 1.000 - 1.500 ha.