Trong một phòng làm việc ở tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc), Lin Xi (28 tuổi) đang cẩn thận tháo rời từng bộ phận của chiếc đồng hồ đã dừng vĩnh diễn ở vị trí 11 giờ 45. Đây là đồng hồ của một người đàn ông nhờ Lin Xi tái chế lại để tưởng nhớ người vợ đột ngột qua đời.

Đối với Lin, chiếc đồng hồ chỉ là một trong số rất nhiều đồ dùng cũ hỏng đã tìm thấy sức sống mới trong phòng làm việc của cô, nơi cô biến chúng từ rác thải thành tác phẩm nghệ thuật. Lin cho biết: "Những đồ vật trong quá khứ không chỉ là một công cụ mà còn là vật lưu giữ hạnh phúc".

Trong những năm gần đây, Trung Quốc có lượng rác thải điện tử ngày càng tăng. Mỗi năm, trên khắp đất nước này, có hơn 400 triệu điện thoại thông minh lỗi thời khi tuổi thọ trung bình của sản phẩm là khoảng 26 tháng. Theo Hiệp hội kinh tế tuần hoàn Trung Quốc, hơn một nửa số điện thoại này sẽ được cất ở nhà không sử dụng đến.

Năm 2020, Trung Quốc thải ra khoảng 2 triệu tấn rác thải điện tử. Đến năm 2030, lượng rác thải phát sinh dự kiến sẽ đạt 27 triệu tấn trên toàn quốc.

Lin nằm trong số các doanh nhân trẻ đi theo làn sóng mới, tìm kiếm lợi nhuận từ những thứ đồ bị bỏ đi. Những người làm công việc như Lin sẽ tháo dỡ các thiết bị lỗi thời hoặc hỏng hóc, như điện thoại, máy chơi trò chơi điện tử, máy ảnh.. ra từng mảnh để tạo thành các bộ sưu tập thủ công có giá trị cả về mặt thẩm mỹ và tình cảm cho khách hàng.

Vào năm 2021, Taobao, nền tảng thương mại điện tử hàng đầu Trung Quốc, đã công nhận những dịch vụ như vậy là một trong những ngành nghề độc đáo mới xuất hiện.

Lin hiện tại đã có hơn 600.000 người theo dõi trên Douyin (TikTok phiên bản Trung Quốc) sau khi đăng tải các video liên quan đến công việc của mình. Cô cho biết: "Chúng tôi tập trung nhiều hơn vào việc theo đuổi nghệ thuật và tinh thần. Tôi rất biết ơn vì được sinh ra trong thời đại mà có thể làm công việc được dùng sở thích của bản thân để giúp đỡ những người khác".

Theo Li Yishen, một nhà thiết kế nghệ thuật tại Quảng Châu, nhu cầu chế thiết bị cũ đã tăng lên trong thời gian gần đây. Nhiều người muốn bảo quản đồ vật một cách "vĩnh cửu" để lưu giữ kỷ niệm, thể hiện sự trân trọng với tình yêu và ký ức của họ. Theo kinh nghiệm của anh, nhiều loại điện thoại thông minh được khách hàng yêu cầu tháo rời và đóng khung là các mẫu thế hệ cũ, họ muốn sưu tầm lại theo cách này chủ yếu là do thiết kế độc đáo.

Li Yishen và vợ lần đầu tiên dấn thân vào lĩnh vực tái chế đồ cũ thành tác phẩm nghệ thuật là vào năm 2018, với một chiếc điện thoại iPhone 4. Thời điểm đó, vẫn còn rất ít người tham gia vào loại hình kinh doanh này. Li cho biết chiếc điện thoại này có ý nghĩa đặc biệt đối với nhiều người ở Trung Quốc vì là mẫu iPhone đầu tiên được giới thiệu ở đây, đặc biệt là khi nhiều người từng phải tiết kiệm tiền và xếp hàng hàng giờ để mua được nó.

Những ngày còn du học ở Anh, vì là một người đam mê nghệ thuật nên Lin Xi đã đến thăm nhiều viện bảo tàng. Trong số đó, có một cuộc triển lãm gây ấn tượng mạnh trong cô: Một nghệ sĩ đã trưng bày một chiếc đèn được tháo rời từng bộ phận và đóng khung lại. Lin Xi cho rằng điều này đã giúp mọi người được chiêm ngưỡng "vẻ đẹp hài hòa" bên trong các bộ phận của chiếc đèn đó.

Trở về quê nhà Trung Quốc, nhìn thấy những máy chơi trò chơi điện tử cầm tay bị bỏ đi, Lin Xi bắt đầu quyết định biến chúng này thành tác phẩm nghệ thuật treo tường. Kể từ khi thành lập phòng làm việc vào năm 2020, công việc kinh doanh của cô ngày càng phát triển. Hiện Lin Xi đã thuê khoảng chục nhân viên và thực hiện từ 30 - 50 đơn đặt hàng mỗi tháng.

Nhóm khách hàng của cô rất đa dạng và phạm vi công việc cũng dần mở rộng hơn. Ngoài điện thoại, phòng làm việc của Lin cũng nhận tái chế các mặt hàng điện tử khác như máy ảnh, máy bay không người lái và thậm chí cả máy khai thác tiền điện tử.

Chi phí cho việc thực hiện một tác phẩm dao động từ 700 nhân dân tệ (hơn 2,4 triệu đồng) cho những tác phẩm đơn giản, đến 20.000 nhân dân tệ (gần 70 triệu đồng) cho những dự án phức tạp hơn. Cô cho biết, một chiếc điện thoại thông minh thông thường có thể mất 3 ngày để tháo dỡ và lắp lại khung, thì một thiết bị phức tạp hơn hoặc lạ hơn có thể mất một tháng để thiết kế đúng cách. Cô còn cung cấp bộ khung tự làm dành cho các mẫu điện thoại thông minh phổ biến, để khách hàng có thể tự mình trải nghiệm việc làm tác phẩm nghệ thuật này.

Đối với mỗi thiết bị, nhân viên phòng làm việc của Lin Xi đều đi sâu vào lịch sử của thiết bị, tìm hiểu về các thành phần, chẳng hạn như loại chip và hành trình nghiên cứu và phát triển của sản phẩm, để làm phong phú thêm bối cảnh và ý nghĩa cho tác phẩm nghệ thuật. Khi mới bắt đầu, Lin nhớ lại mình đã phải tham khảo hàng chục bài hướng dẫn trực tuyến hoặc thậm chí ghé thăm các cửa hàng sửa chữa địa phương để học nghề.

Mặc dù hoạt động kinh doanh này đã đạt được nhiều thành tựu trong những năm gần đây, nhưng Lin thừa nhận rằng việc biến rác thải điện tử thành tác phẩm nghệ thuật vẫn là một lĩnh vực dịch vụ nhỏ lẻ.

Theo Li, nhiều người muốn dấn thân vào ngành này nhưng sự nhiệt tình lúc ban đầu sẽ dần suy giảm, nhất là khi phải đối mặt với một cuộc chiến giá cả khi thị trường ngày càng cạnh tranh, khiến lợi nhuận của các nhà thiết kế giảm xuống.

Hơn nữa, Lin nhấn mạnh rằng tài năng trong lĩnh vực này vừa hiếm vừa được đánh giá cao. Cô khẳng định: "Một nghệ sĩ lành nghề phải có niềm đam mê với các sản phẩm kỹ thuật số, chuyên môn về thiết kế và sự đồng cảm sâu sắc với câu chuyện của khách hàng".