Trong một thông điệp gay gắt gửi đến Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila ngày 5-4, Philippines cảnh báo sẽ gửi công hàm phản đối mỗi ngày nếu Bắc Kinh không rút các tàu dân quân biển khỏi khu vực đá Ba Đầu (thuộc cụm đảo Sinh Tồn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam).
Cảnh báo trên được đưa ra sau khi ông Salvador Panelo - cố vấn pháp lý của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte - cho biết vụ việc đang làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ song phương và có thể “dẫn đến những hành động thù địch không mong muốn" giữa hai quốc gia.
Các thông điệp trên là các động thái mới nhất trong một loạt các cuộc “đấu khẩu” gay gắt giữa các quan chức Philippines và Đại sứ quán Trung Quốc, được cho là báo hiệu một sự thay đổi trong quan điểm "thân Bắc Kinh" mà chính quyền ông Duterte đã vun đắp trong năm năm qua, tờ South China Mornig Post ngày 5-4 đưa tin.
Các tàu Trung Quốc neo đậu phi pháp tại đá Ba Đầu thuộc chủ quyền của Việt Nam. Ảnh: AFP
'Khẩu chiến' giữa Manila-Bắc Kinh
Cuộc “khẩu chiến” bắt đầu từ ngày 3-4, khi Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana kêu gọi phía Trung Quốc rút các tàu dân quân biển của nước này khỏi khu vực đá Ba Đầu. Phản bác lời giải thích của Bắc Kinh rằng đây là các “tàu cá đang trú ẩn vì thời tiết xấu”, ông Lorenzana tuyên bố: "Hãy rời khỏi đây ngay”.
Đáp lại, Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila cho biết phát ngôn của ông Lorenzana là "khó hiểu" và khẳng định rằng các tàu “đang ở trong vùng biển của Trung Quốc”.
“Việc tàu cá Trung Quốc đánh cá trong vùng biển và trú ẩn gần bãi đá ngầm trong điều kiện biển động là hoàn toàn bình thường. Không ai có quyền đưa ra những nhận xét vô cớ về những hoạt động như vậy" – Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila đáp lại phát ngôn của ông Lorenzana.
Cuộc “khẩu chiến” giữa hai nước tiếp tục tiếp diễn vào ngày 4-4, khi ông Lorenzana lên án “sự hoàn toàn coi thường của đại sứ quán Trung Quốc … đối với luật pháp quốc tế”.
Ngày 5-4, Bộ Ngoại giao Philippines cho biết đã lên án mạnh mẽ nỗ lực của Đại sứ quán Trung Quốc nhằm "công kích Bộ trưởng Quốc phòng Lorenzana", cũng như trong việc "thúc đẩy việc tường thuật sai sự thật rõ ràng về các yêu sách chủ quyền phi pháp và rộng lớn của Trung Quốc ở Biển Tây Philippines (cách Philippines gọi Biển Đông)".
Cơ quan này cảnh báo rằng các động thái tiếp diễn của Bắc Kinh cho thấy "sự thiếu thiện chí trong các cuộc đàm phán đang diễn ra về bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc", vì cả hai bên đã đồng ý duy trì hiện trạng trong quá trình đàm phán bộ quy tắc.
Bộ Ngoại giao Philippines tuyên bố: “Các quan chức Đại sứ quán Trung Quốc được nhắc nhở rằng họ là khách của chính phủ Philippines và với tư cách là khách, họ phải tuân thủ các nghi thức và tôn trọng các quan chức chính phủ Philippines”.
Manila đang rời lập trường 'thân Bắc Kinh'?
Theo South China Morning Post, những tuyên bố mạnh mẽ của Philippines trên có thể sẽ đánh dấu sự rời bỏ thái độ “thân Trung Quốc” của chính phủ ông Duterte, vị tổng thống đã cố gắng vun đắp mối quan hệ bền chặt với Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2016.
Hồi năm 2018, ông Duterte đã nói rằng ông “rất quý mến” Chủ tịch Tập Cận Bình vì “ông ấy hiểu vấn đề của tôi và ông ấy sẵn lòng giúp đỡ”.
Năm 2020, Đại sứ Trung Quốc tại Philippines Hoàng Lệ Nhàn thậm chí đã sáng tác một bài hát để kỷ niệm mối quan hệ giữa hai nước, mặc dù ca khúc chính thức sau đó được phía Philippines công bố.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: REUTERS
Sự thay đổi giọng điệu của Manila liên quan tình hình tại đá Ba Đầu đã nhận được sự ủng hộ từ cả những người chỉ trích ông Duterte, South China Morning Post cho biết.
Ông Lauro Baja - cựu đại diện thường trực của Philippines tại Liên Hợp Quốc - cho biết: “Đã đến lúc những tuyên bố như vậy nên được Bộ Ngoại giao đưa ra”.
“Trung Quốc hiện đang có một ý đồ thực sự trắng trợn đối với đá Ba Đầu và đã đến lúc chúng ta vạch ra ranh giới” - ông Baja nói.
“Nếu chúng ta không có bất kỳ phản ứng mạnh mẽ nào, thì [Bắc Kinh] sẽ chỉ nói rằng không có phản ứng bất lợi nào từ chính phủ Philippines. Đó là hiện trạng của mối quan hệ giữa ông Duterte-Tập Cận Bình - và chẳng bao lâu nữa, họ sẽ nhắm đến bãi Cỏ Rong” – ông Baja nhấn mạnh. (Bãi Cỏ Rong thuộc cụm Bình Nguyên tthuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, Philippines, Trung Quốc, Đài Loan đang tranh chấp trái phép).
Liên minh đối lập 1Sambayan (có nghĩa là “Một quốc gia”), do cựu Ngoại trưởng Albert del Rosario, cựu Thẩm phán Tòa án tối cao Antonio Carpio và cựu Thanh tra viên Conchita Carpio-Morales dẫn đầu - những người đều phản đối lập trường Biển Đông của ông Duterte, hôm 5-4 cũng đã thể hiện sự ủng hộ đối với các quan chức chính quyền Manila.
“Chúng tôi, những thành viên của 1Sambayan, ủng hộ mạnh mẽ Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana và Ngoại trưởng Teodoro Locsin Jnr vì lập trường vững chắc và có nguyên tắc của họ trong việc bảo vệ lãnh thổ Philippines và các quyền chủ quyền ở Biển Tây Philippines trước sự xâm lấn của Trung Quốc”.
Ông Baja tin rằng những thông điệp mà Manila đưa ra thời gian qua là kết quả của "tín hiệu từ quan hệ giữa Washington và chính quyền ông Duterte".
Ngày 31-3, sau khi ông Hermogenes Esperon - cố vấn an ninh quốc gia của ông Duterte - và người đồng cấp Mỹ Jake Sullivan có cuộc điện đàm, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Emily Horne cho biết hai vị cố vấn đã “thảo luận những lo ngại chung của hai nước về sự hiện diện hàng loạt các tàu của lực lượng dân quân biển Trung Quốc tại đá Ba Đầu”.
“Ông Sullivan nhấn mạnh rằng Mỹ sẽ sát cánh cùng đồng minh Philippines trong việc duy trì trật tự hàng hải quốc tế dựa trên luật lệ và tái khẳng định khả năng áp dụng Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ-Philippines ở Biển Đông” – ông Horne nói trong một tuyên bố.
Hai vị quan chức sau đó đã nhất trí rằng Mỹ và Philippines sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ nhằm ứng phó với các thách thức ở Biển Đông, ông Horne nói thêm.
