Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên trên thế giới phát hành phiên bản kỹ thuật số của đồng nội tệ. Giới phân tích lập tức đặt loạt câu hỏi: Nhân dân tệ kỹ thuật số khác gì với tiền ảo của khu vực tư nhân, và liệu có thể đe dọa vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu của USD?

Mấy năm gần đây, tiền ảo như Bitcoin, Ether, XRP… là một chủ đề gây tranh cãi trên toàn cầu. Một mặt, tiền ảo là kênh đầu tư có độ rủi ro lớn do mức độ biến động giá cực mạnh, nhưng mặt khác công nghệ blockchain (chuỗi khối) hậu thuẫn tiền ảo sở hữu những ưu điểm mà không ai có thể phủ nhận. Đây là lý do khiến nhiều chính phủ trên thế giới tính đến khả năng phát hành tiền ảo do ngân hàng trung ương hậu thuẫn, để vừa tận dụng những lợi thế của blockchain (hoặc những công nghệ tiền ảo khác) trong thanh toán, vừa khắc phục được mặt trái của tiền ảo do khu vực tư nhân phát hành.

NHÂN DÂN TỆ KỸ THUẬT SỐ CÓ GÌ HAY?

Trong lúc chiến lược phát triển tiền ảo của các nền kinh tế lớn như Mỹ và châu Âu mới chỉ ở cấp độ xem xét và thảo luận, Trung Quốc đã giành lấy vị thế đi đầu trong lĩnh vực này. Sự ra đời của Nhân dân tệ kỹ thuật số là nỗ lực của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) nhằm số hóa tiền giấy và tiền xu đang lưu thông trên thị trường.

Trung Quốc hiện là một trong những thị trường có tốc độ chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt nhanh nhất toàn cầu, với 770 triệu người dân đã và đang sử dụng hệ thống thanh toán di động. Đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số do PBoC quản lý sẽ là một công cụ hữu ích để đẩy nhanh hơn quá trình đó.

"Tỷ lệ giao dịch sử dụng tiền mặt ngày càng giảm. Cuối cùng, tiền mặt có thể sẽ được thay thế bằng loại tiền tệ khác ở định dạng kỹ thuật số. Đó là một trong những động lực đằng sau sự ra đời của đồng tiền Nhân dân tệ kỹ thuật số," ông Yan Xiao, người đứng đầu dự án thương mại kỹ thuật số tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nhận định.

Phó thống đốc PBoC, ông Fan Yifei, cũng từng khẳng định tiền mặt và tiền xu hiện ngày càng có nguy cơ bị làm giả hoặc sử dụng ẩn danh cho các mục đích bất hợp pháp. Trong khi đó, tiền tệ kỹ thuật số có thể khắc phục hoàn toàn những nhược điểm này thông qua hệ thống "ẩn danh có kiểm soát". Công cụ này cho phép các khoản thanh toán ẩn danh ở một mức độ nào đó, nhưng ngân hàng trung ương vẫn dễ dàng phát hiện được các giao dịch bất hợp pháp thông qua nền tảng phân tích dữ liệu.

Một điểm ưu việt khác của Nhân dân tệ kỹ thuật số là có thể giúp thu hẹp gánh nặng nợ xấu của Trung Quốc.

Quốc gia tỷ dân hiện đang cõng trên lưng khoản nợ xấu lên tới 2,4 nghìn tỷ Nhân dân tệ, tương đương 341 tỷ USD, trong đó có những khoản vay cùng dựa trên một tài sản thế chấp. Nhà nghiên cứu blockchain J.Rothers tin rằng chính phủ Trung Quốc có thể sử dụng hệ thống Nhân dân tệ kỹ thuật số để theo dõi tài sản và nợ phải trả của mỗi cá nhân hay thực thể nhằm đảm bảo một tài sản thế chấp không được sử dụng để đảm bảo cho nhiều khoản vay.

NHÂN DÂN TỆ SỐ CÓ GIỐNG BITCOIN?

Có 2 câu hỏi về cơ chế hoạt động của Nhân dân tệ số: đồng tiền này được phân phối ra sao và được chi tiêu như thế nào?

Việc phân phối đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ được thực hiện thông qua hệ thống hai cấp, trong đó PBoC sẽ phân phối đồng tệ số cho các ngân hàng thương mại, và các ngân hàng thương mại chịu trách nhiệm đưa tiền tệ đến tay người tiêu dùng. Quá trình này có thể bao gồm các dịch vụ cho phép người dùng đổi tiền trong tài khoản hay tiền mặt thành Nhân dân tệ tệ số.

Từ nhiều tháng nay, Trung Quốc đã tiến hành nhiều đợt thử nghiệm Nhân dân tệ kỹ thuật số trị giá hàng triệu USD tại nhiều thành phố lớn như Thẩm Quyến, Thành Đô và Tô Châu.

Các cuộc thử nghiệm được chính quyền địa phương thực hiện thông qua hình thức phát ngẫu nhiên một lượng tiền Nhân dân tệ kỹ thuật số trên một ứng dụng nhận tiền riêng. Người dùng có thể sử dụng lượng tiền này tại một số địa điểm mua sắm trực tiếp được chỉ định hoặc trên một số gian hàng thương mại điện tử của sàn JD.com. Ước tính, đã có tới 750.000 người dân Trung Quốc được phát Nhân dân tệ kỹ thuật số miễn phí trong các cuộc thử nghiệm kể trên.

Tuy nhiên đến thời điểm này, vẫn chưa rõ người dùng sẽ chi tiêu Nhân dân tệ kỹ thuật số bằng cách nào khi đồng tiền được triển khai trên toàn quốc. Có nhiều dự đoán rằng việc chi tiêu sẽ được thực hiện qua hình thức thanh toán di động phổ biến nhất Trung Quốc hiện nay là quét mã QR.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng đang nghiên cứu cách thức ứng dụng thanh toán Nhân dân tệ kỹ thuật số trong trường hợp không có kết nối mạng Internet.

Có rất nhiều khác biệt giữa đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số và Bitcoin.

Đầu tiên, Bitcoin không bị kiểm soát bởi bất kỳ cơ quan chính phủ nào, trong khi đồng Nhân dân tệ số được phát hành và kiểm soát bởi PBoC.

Thứ hai, Bitcoin hoạt động dựa trên công nghệ blockchain, nhưng tại thời điểm này phía Bắc Kinh chưa công bố nền tảng hoạt động của Nhân dân tệ số.

Thứ ba, Bitcoin có tính ẩn danh cao, trong khi Nhân dân tệ số có "tính ẩn danh kiểm soát". Điều này nghĩa là PBoC vẫn nắm được những thông tin về các giao dịch với tư cách "bên thứ ba duy nhất" nhằm phát hiện các hoạt động vi phạm pháp luật và rửa tiền. Tất nhiên, điều này cũng khiến một số nhà bình luận quan ngại rằng Nhân dân tệ kỹ thuật số có thể được Bắc Kinh sử dụng như một công cụ nhằm tăng cường khả năng giám sát công dân.

Và thứ tư, Btcoin có nguy cơ biến động giá rất lớn, trong khi sự kiểm soát chặt chẽ của PBoC sẽ khiến giá trị đồng Nhân dân tệ số ổn định hơn. Mỗi đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số được tung ra thị trường tương đương 1 đồng Nhân dân tệ vật lý bị hủy bỏ, tức là việc phát hành đồng Nhân dân tệ số không làm ảnh hưởng đến tổng lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế.