Sáng 12-4, phiên tòa sơ thẩm xét xử đại án gang thép Thái Nguyên của TAND TP Hà Nội chính thức được mở.
19 bị cáo hầu tòa về một trong hai tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong số các bị cáo có ông Mai Văn Tinh (cựu chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam - VNS), Đậu Văn Hùng (cựu TGĐ VNS), Trần Trọng Mừng (cựu TGĐ Công ty CP Gang thép Thái Nguyên - TISCO), Trần Văn Khâm (cựu chủ tịch kiêm TGĐ TISCO)…
Bị cáo Mai Văn Tinh, cựu chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam
Theo cáo trạng, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 nhà máy gang thép Thái Nguyên có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỉ đồng, do TISCO làm chủ đầu tư. Dự án gồm nhiều hạng mục, trong đó có gói thầu “dây chuyền luyện kim khu vực Lưu Xá” với tổng trị giá gần 2.600 tỉ đồng.
Để thực hiện gói thầu nêu trên, tháng 7-2007, TISCO ký hợp đồng số 01#EPC với Tập đoàn Khoa học công nghệ và thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Giá trị hợp đồng là hơn 160 triệu USD (chia làm ba phần E, P và C). Đây là giá trọn gói, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện.
Sau khi ký kết hợp đồng, TISCO tạm ứng cho MCC 35,6 triệu USD. Tuy nhiên, đã hơn 11 tháng từ khi khởi công, MCC vẫn chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ, chưa triển khai thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu.
Ngược lại, MCCC còn có nhiều văn bản gửi TISCO đề nghị kéo dài thời gian thực hiện, điều chỉnh giá hợp đồng 01# EPC tăng thêm hơn 138 triệu USD, với lý do giá cả thị trường biến động.
Cáo trạng xác định đề nghị của MCCC là không có căn cứ, không đúng nội dung thỏa thuận trong hợp đồng 01#EPC. Lẽ ra, những người có trách nhiệm thuộc TISCO và VNS phải xem xét chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng đối với MCC; đồng thời báo cáo người có thẩm quyền để xem xét hủy đấu thầu, tổ chức đấu thầu lại…
Thế nhưng, các bị cáo Trần Trọng Mừng, Mai Văn Tinh và một số cá nhân liên quan không những không thực hiện mà còn chỉ đạo, bàn bạc, thống nhất để ký các văn bản đề nghị Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng cho phép điều chỉnh chi phí hợp đồng 01#EPC.
Tháng 8-2009, bị cáo Trần Văn Khâm ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng 01#EPC với MCC, trong đó giới thiệu Tổng công ty xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm nhà thầu phụ thực hiện phần C, giá trị tạm tính để để ký hợp đồng thầu phụ là hơn 42,9 triệu USD…
Việc làm này đã tách phần C của hợp đồng 01#EPC từ hình thức trọn gói thành theo đơn giá, phá vỡ nguyên tắc hợp đồng ban đầu, dẫn đến tăng tổng mức đầu tư.
Tính đến ngày 31-12-2018, tổng số tiền mà TISCO đã bỏ ra cho dự án là hơn 4.400 tỉ đồng. Trong đó, TISCO phải trả lãi cho các ngân hàng do dự án chậm tiến độ hơn 830 tỉ đồng; đây là số tiền thiệt hại mà các bị cáo gây ra ở vụ án này.
Cũng theo VKSND Tối cao, do việc điều chỉnh tăng giá phần C trong hợp đồng 01#EPC cùng với việc chấp thuận nhà thầu phụ không đủ năng lực, khiến hợp đồng chậm tiến độ, phát sinh tăng chi phí…, nên VNS và TISCO đã phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án từ hơn 3.800 tỉ lên hơn 8.100 tỉ (tăng hơn 4.200 tỉ).
Liên quan đến vụ án, hồi tháng 1-2020, Bộ Chính trị quyết định thi hành kỷ luật ông Hoàng Trung Hải (nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ) bằng hình thức cảnh cáo.
