Tác phẩm của nghệ sĩ Jamie North (bìa trái), tác phẩm của Bảo Nam (giữa), và vẫn là tác phẩm của Bảo Nam nhưng được "chỉnh sửa" sau khi bị tố đạo nhái (bìa phải) - Ảnh: Tổng hợp từ Getty Images và FB Bảo Nam
Triển lãm Plus by Bao Nam diễn ra từ ngày 9 đến 15-4. Theo lẽ thường, ở những ngày về cuối triển lãm, "hương hoa" sẽ dần bay đi mất, chương trình sẽ ít nhận được sự quan tâm. Nhưng sự kiện này thì ngược lại, càng về sau càng đình đám, càng thu hút được chú ý. Đến mức, triển lãm đã kết thúc mà những hồi dài bàn luận còn sôi nổi trên mạng xã hội.
"Triển lãm là sự kết hợp giữa nghệ thuật đương đại, nghệ thuật điêu khắc cơ thể, thực vật, tranh, mùi hương, nghệ thuật cắm hoa, trang trí nhà cửa, gốm Thành Lễ, thời trang sáng tạo..." - nghệ sĩ Bảo Nam quảng bá. Nói chung là một tổ hợp sáng tạo hoành tráng và đồ sộ.
Tuy nhiên, triển lãm diễn ra chưa bao lâu, nghệ sĩ người Úc Jamie North đã tung ra bằng chứng Bảo Nam ăn cắp ý tưởng của anh. Cụ thể, tác phẩm BN1 của Bảo Nam đã sao chép gần như toàn bộ sắp đặt Terraforms do Jamie North thực hiện từ năm 2014.
Trong thư gửi giám tuyển Ace Le, Jamie North viết: "Bảo Nam sao chép trực tiếp tác phẩm Terraforms của tôi mà hoàn toàn không hề có sự phát triển nào riêng, chỉ có sự thoái hóa về cả hình khối và thi công, một bản thể lỗi so với nguyên tác.
Kể cả trước hay sau khi bị phát hiện, anh ấy cũng không liên lạc gì với cá nhân tôi. Tôi không biết anh ấy có phải là một nghệ sĩ hay không, có lẽ anh ấy không biết gì nhiều về thế giới nghệ thuật và cách nó vận hành".
Jamie cũng nói thêm: "Việc xâm phạm bản quyền xảy ra ở khắp mọi nơi, nhưng không phải bao giờ cũng được cộng đồng phát hiện và lên tiếng bảo vệ. Thật lòng, tôi rất biết ơn bạn bè và cộng đồng nghệ thuật tại Việt Nam đã hết lòng lên tiếng cho sự thật".
Tác phẩm của nghệ sĩ Sonja Vordermaier (trái) và tác phẩm của Bảo Nam (phải) - Ảnh: Tổng hợp từ Getty Images và Facebook Bảo Nam
Vụ việc nhanh chóng bùng thành một ngọn lửa phẫn nộ trên Facebook khi tính sáng tạo trong triển lãm bị nghi vấn. Một loạt trưng bày của Bảo Nam ngay sau đó bị nhận diện đạo nhái tác phẩm quốc tế. Có đến 7 tác phẩm như vậy.
Một đám mây khổng lồ được cho là sao chép tác phẩm của Matsuri Yamana đã sáng tác năm 2010. Một sắp đặt khác có thể được coi là bê nguyên xi từ tác phẩm có từ năm 2008 của nghệ sĩ Sonja Vordermaier.
Đâu đó trong triển lãm, khán giả bắt gặp tác phẩm của nghệ sĩ cắm hoa Premysl Hytych (2018), đến khu trưng bày (display) của thương hiệu thời trang Chanel tại Hawaii cũng bị đạo.
Gây bức xúc hơn cả, tác phẩm của Jiyou Kim Studio đã bị ai đó nhái và bán trên trang thương mại điện tử TaoBao với giá 200 nhân dân tệ (NDT), nay lại tiếp tục bị nhái trong triển lãm của Bảo Nam, nhái chồng nhái.
Trưng bày ở cửa hàng Chanel năm 2017 (trái) và tác phẩm của Bảo Nam (phải) - Ảnh: Tổng hợp từ Getty Images và Facebook Bảo Nam
Trước hàng loạt nghi vấn này, nghệ sĩ Bảo Nam đã trao đổi với Tuổi Trẻ Online: "Mấy cái đó đơn giản chỉ là hoa tôi cắm, đồ tôi làm để mời bạn bè đến chơi, tôi tự bỏ tiền làm chứ chẳng xin ai. Tôi cũng không thu tiền từ triển lãm. Dù sao triển lãm cũng xong rồi, ai muốn nói thì cứ nói, nói chán thì thôi, còn tôi đi làm việc khác".
"Lấy ví dụ một cái áo, 100 người thiết kế cái áo, người thêm cái nút, kẻ thêm cái này cái kia thì nó ra cái áo khác. Nghệ thuật rất mông lung và vô biên" - Bảo Nam chia sẻ về những tác phẩm bị tố đạo nhái. Sau khi được hỏi có dự định tổ chức triển lãm khác nữa hay không, anh tâm sự: "Mình có tiền mà, mình thích làm gì thì làm".
Tuy nhiên, trái với chia sẻ của Bảo Nam, đây là một triển lãm công khai diễn ra ở số 10 Nguyễn Đăng Giai (Q.2, TP.HCM), hoàn toàn không phải chương trình anh mở riêng cho bạn bè.
Và dù có mở riêng hay mở toang, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi năm 2009) đều xét đến từng hành vi vi phạm cụ thể: có sao chép hay không, sao chép vì mục đích gì, có ghi xuất xứ không… Dĩ nhiên, không thể nói đơn giản là tổ chức triển lãm để mời bạn bè nên muốn trưng bày, cắt ghép sao cũng được, tùy nghi.
Tác phẩm The Cloud của nghệ sĩ Matsuri Yamana (trái) và tác phẩm của Bảo Nam (phải) - Ảnh: Tổng hợp từ Getty Images và Facebook Bảo Nam
Một trong những nghệ sĩ lên tiếng mạnh mẽ và dai dẳng nhất về sự vụ là Nhật Quang Võ. "Nếu chỉ vì triển lãm kết thúc mà chuyện đạo nhái "chìm xuồng" thì sẽ còn nhiều việc tương tự diễn ra. Vụ lần này đã để lại cái nhìn xấu cho bạn bè quốc tế bởi Bảo Nam là một người có chỗ đứng, tên tuổi trong giới cắm hoa Việt Nam.
Thực tế, giới nghệ sĩ Việt Nam có rất ít sân chơi trên thế giới, chuyện đạo nhái không khác gì khiến cơ hội này đã ít nay lại càng ít thêm. Đó cũng là lý do khiến nhiều nghệ sĩ phản ứng dữ dội đến vậy" - nghệ sĩ Nhật Quang Võ nói.
Trước khi sự việc xảy ra, Bảo Nam là một nhà sáng tạo có tiếng - Ảnh: Facebook nhân vật
Bảo Nam (sinh tại tỉnh Đắk Lắk) là một nghệ sĩ cắm hoa nổi tiếng, sáng lập các thương hiệu trang trí nội thất, cung cấp hoa như Peony Home, Bonas & Keith - London, Okinawa Boutique Houses… Bảo Nam cũng là đạo diễn nghệ thuật (art director) cho các bộ phim điện ảnh Gái già lắm chiêu V, Hạnh phúc máu.
Trong một bộ phim tài liệu được chiếu trên VTV năm 2020, Bảo Nam từng tuyên bố: "Yếu tố độc, lạ luôn là kim chỉ nam cho một người thợ cắm hoa".
Tác giả 2 bức cổ động ‘đạo nhái’: Tôi rất buồn và nhục nhã, chỉ muốn chui xuống lỗ TTO - Họa sĩ Dương Ngân Hải - người đang ‘nổi tiếng’ trên mạng bởi ‘đạo nhái’ tranh cổ động của các tác giả nước ngoài đem dự thi - tâm sự rằng đã nhận ra lỗi lầm của mình và rất nhục nhã, bế tắc, chỉ muốn chui xuống lỗ.