ST25 là giống gạo Việt Nam ngon nhất thế giới năm 2019, do kỹ sư Hồ Quang Cua nghiên cứu và lai tạo. Đến năm 2020, gạo ST25 tiếp tục được đạt giải nhì trong cuộc thi gạo ngon này.
Theo Văn phòng Sáng chế và Thương hiệu Mỹ (USPTO), 5 DN tại Mỹ đang chờ được bảo hộ thương hiệu gạo ST25 - gạo ngon nhất thế giới của Việt Nam.
Từ năm ngoái, các DN có trụ sở ở California, Mỹ đã đăng ký với các nhãn hiệu như: "The world's best rice gao thom ST25 dac san Soc Trang ngon nhat the gioi 100% tu nhien khong beo phi - khong tieu duong"; "The world's best rice gao thom ST25 dac san Soc Trang ngon nhat the gioi 100% tu nhien khong beo phi - khong tieu duong"; ST25... Việc đăng ký vẫn đang trong giai đoạn chờ để được bảo hộ thương hiệu gạo ST25 tại nước này.
Theo Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), nếu thương hiệu gạo ST24, ST25 bị DN Mỹ đăng ký bản quyền trước thì khi Việt Nam xuất khẩu 2 loại gạo này sang Mỹ phải thông qua DN chủ sở hữu thương hiệu ST24, ST25 ở Mỹ; nếu không sẽ vi phạm về sở hữu trí tuệ.
Ngoài ra, trong trường hợp các doanh nghiệp tại Mỹ đã đăng ký thành công thì DN Việt Nam phải thuê luật sư để đòi lại. Cơ quan nhà nước chỉ có thể cung cấp thông tin, hướng dẫn chứ không can thiệp được.
 |
| Hai loại gạo ST24 và ST25 của Việt Nam đã bị 5 DN Mỹ đăng ký bản quyền ở Mỹ. |
Cơ quan này cho rằng, phía ông Hồ Quang Cua hiện vẫn còn có khả năng xử lý vấn đề này, vì 5 DN Mỹ dù đã đăng ký, phía Mỹ vẫn trong thời gian xét duyệt, chưa cấp giấy phép thương hiệu. Thông thường, USPTO sẽ mất khoảng 6 tháng để xét duyệt, nếu quá thời gian trên mà không có khiếu kiện, cơ quan này sẽ cấp bảo hộ thương hiệu.
Cục Xúc tiến thương mại cho biết đã liên hệ với ông Hồ Quang Cua để trao đổi thông tin về vụ việc này và tư vấn một số vấn đề liên quan đến đăng ký bảo hộ nhãn hiệu thương mại. Chủ thương hiệu gạo ST25 cần nhanh chóng hoàn thiện các hồ sơ, củng cố các cơ sở pháp lý, có đội ngũ chuyên gia, luật sư để thực hiện các bước đi nhằm bảo vệ thương hiệu sản phẩm gạo này.
Tuy nhiên, sau khi tham vấn luật sư, ông Hồ Quang Trí (con trai ông Hồ Quang Cua) – Giám đốc DN tư nhân Hồ Quang Trí (Sóc Trăng), chủ sở hữu giống lúa ST25, cho biết việc bảo hộ chỉ thực hiện đối với giống lúa ST25, không bảo hộ gạo ST25. Công ty Hồ Quang Trí bán giống lúa ST25 ra ngoài, nông dân trồng sẽ thu hoạch lúa, xay xát ra gạo ST25 thương phẩm thì họ được bán với tên gạo này. Nhà nước chỉ bảo hộ gạo ST25 gắn liền với tên một DN nào đó... Các DN ở Mỹ khi đăng ký xin bảo hộ nhãn hiệu chung chung như: ST25, "Dac san Soc Trang", "Gao ngon nhat the gioi", "RICE. GAO THOM SOC TRANG"… thì khó được cấp văn bằng bảo hộ.
Theo một chuyên gia về sở hữu trí tuệ, trong luật có quy định chống lại "bad faith" – không trung thực. Đây chính là hành vi đăng ký nhãn hiệu với mục đích ăn theo một nhãn hiệu có tiếng, hay mục đích đi trước nhằm trục lợi từ việc đăng ký nhãn hiệu để bán lại, hay đăng ký với mục đích không phù hợp, hoặc không để sử dụng. Do đó, nếu phía ông Cua khiếu nại thành công, các nhãn hiệu đăng ký ở Mỹ có thể sẽ bị bác bỏ.
Đại diện Hiệp hội DN nông nghiệp trang trại nông thôn Việt Nam, cho biết chi phí để đăng ký bảo hộ nhãn hiệu ở Mỹ khoảng 1.000 USD/đơn. Để chắc chắn, DN nào cũng phải đăng ký "bao vây" các nhãn hiệu tương tự như: ST25, ST26, Gạo ngon nhất thế giới 2019… nên chi phí sẽ nhân lên. Ngoài ra, DN còn phải mua ngay tên miền các nhãn hiệu trên để sử dụng sau này. Đầu tư ban đầu sẽ tốn phí nhưng sẽ rẻ hơn nhiều so với trường hợp bị người khác đăng ký trước.
Một báo cáo thống kê mới đây cho thấy trong quý 1/2021, Việt Nam đã xuất khẩu 1.900 tấn gạo ST25, vượt xa lượng xuất khẩu của cả năm 2020 (hơn 1.200 tấn). Trong đó, lượng gạo ST25 xuất khẩu sang Mỹ chiếm tỉ trọng lên đến 98% (năm 2020 chiếm hơn 90%). Thống kê chủng loại gạo xuất khẩu 2 tháng đầu năm 2021 cho thấy nếp chiếm tỉ trọng cao nhất với 34%, còn ST25 chiếm tỉ lệ 0,22%.
Theo khuyến cáo của Cục trưởng Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), DN cần nhận thức và chủ động trong đăng ký bảo hộ sở hữu thương hiệu của mình trên một số thị trường xuất khẩu trọng điểm. Bảo vệ thương hiệu chính là bảo vệ giá trị cạnh tranh của chính DN. Vụ việc này gióng lên hồi chuông cảnh báo, tất cả DN có sản phẩm xuất khẩu cần xây dựng chiến lược xuất khẩu bài bản, trong đó có đăng ký bảo hộ sản phẩm sở hữu trí tuệ của DN là ưu tiên hàng đầu.
Nguyễn Cẩm (tổng hợp)