Các tổ chức chống thuốc lá không đồng thuận với sự lựa chọn này và đang thực thi nhiều biện pháp (thiếu minh bạch) nhằm phản đối sự xuất hiện các sản phẩm thuốc lá thay thế trong chính sách kiểm soát thuốc lá của các quốc gia.
Can thiệp vào chính sách quốc gia
Đến nay, các tổ chức chống thuốc lá vẫn giữ quan điểm chỉ có xóa bỏ toàn bộ các sản phẩm thuốc lá cho dù là thuốc lá điếu hay các sản phẩm không khói, mới có thể cải thiện sức khỏe cộng đồng. Thế nhưng trên thực tế, những nỗ lực này chưa bao giờ đạt được kết quả khả quan. Trong báo cáo gần nhất, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác nhận vẫn chưa đạt được 30% cai bỏ thuốc lá điếu như mục tiêu đề ra.
Thế nhưng, chương trình hành động của các tổ chức chống đối này lại thúc đẩy chính phủ các nước đưa ra những quyết sách cấm các sản phẩm thuốc lá không khói tại những thị trường nhận tài trợ của họ, bằng việc soạn sẵn luật định quản lý thuốc lá của quốc gia. Cụ thể, tại Mexico một luật sư viên chức của tổ chức Chiến dịch Vì Trẻ em Không Sử dụng các Sản phẩm Thuốc lá (Campaign for Tobacco-Free Kids), một trong những tổ chức kiểm soát thuốc lá toàn cầu lớn nhất do Quỹ Bloomberg tài trợ, đã “thay mặt chính phủ Mexico” soạn thảo một văn bản luật hạn chế nghiêm ngặt các hoạt động nhập khẩu và kinh doanh các thiết bị thuốc lá điện tử.
Được biết, cơ quan chống thuốc lá trực thuộc Quỹ Bloomberg hoạt động rộng khắp thế giới thông qua nhiều tổ chức khác nhau như HealthBridge Canada, Campaign for Tobacco-Free Kids, Vital Strategies, The Union…, với mục đích tài trợ cho các quốc gia nhằm có tiếng nói trong các chính sách kiểm soát thuốc lá của nước sở tại. Chính vì lý do này mà Thủ tướng Narendra Modi - Ấn Độ, đã chấm dứt quan hệ hợp tác với Quỹ Bloomberg sau khi các cơ quan tình báo trong nước bày tỏ quan ngại về sự chi phối của Quỹ Bloomberg lên chính sách quốc gia.
Cần một chính sách “độc lập toàn diện”
Đứng trước việc can thiệp của các tổ chức chống thuốc lá nhằm hướng đến sự bài trừ toàn bộ các sản phẩm không khói, cộng đồng những người sử dụng các sản phẩm thay thế đã lên tiếng để bảo vệ một giải pháp tốt hơn cho sức khỏe của họ.
Cụ thể, Mạng lưới Quốc tế các Tổ chức Người dùng Nicotin (INNCO, một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu với hơn 30 nhóm người dùng thành viên), đại diện cho quyền lợi của người dùng tại sáu châu lục, hiện đang kêu gọi các chính sách giảm thiểu tác hại thuốc lá hợp lý, dựa trên nguyện vọng của người dùng và tương thích với chuỗi nguy cơ từ thấp đến cao của từng loại sản phẩm, như một quyền lợi hợp pháp của con người.
Trong công văn gửi Bộ Y tế Việt Nam vào đầu năm 2021, Samrat Chowdhery, Chủ tịch Hội đồng Quản trị của tổ chức INNCO mong rằng chính phủ Việt Nam thực thi chính sách “độc lập toàn diện” trong việc kiểm soát các sản phẩm giảm thiểu tác hại thuốc lá. Cơ quan này chia sẻ quan ngại rằng việc không áp dụng các hướng dẫn dựa trên hệ thống sở cứ sẽ dẫn đến các sản phẩm kém chất lượng và suy giảm tiềm năng phát triển kinh tế.
Một hội thảo trao đổi thông tin về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Bộ Y tế chủ trì năm 2020
“Hàng trăm triệu người hút thuốc tại những quốc gia chưa thực hiện chính sách giảm thiểu tác hại thuốc lá cần có quyền đưa ra quyết định về các sản phẩm cung cấp nicotin an toàn hơn, đặc biệt là khi việc này liên quan đến sức khỏe của chính họ. Những giải pháp chính sách, chẳng hạn như lệnh cấm đối với tất cả các hệ thống cung cấp nicotin bằng thiết bị điện và sản phẩm thuốc lá giảm thiểu tác hại, được đề xuất bởi Liên minh Phòng chống Lao và bệnh Phổi Quốc tế (The Union), đưa ra như một công cụ kiểm soát bất hợp lý và không khả thi cho một tình huống đòi hỏi tính thực tế và sắc bén. Điều này cản trở những bước tiến có ý nghĩa và bền vững”, Chowdhery đánh giá.
Clive Bates, một chuyên gia về chính sách kiểm soát thuốc lá cũng là cựu giám đốc tổ chức Hành động về Hút thuốc và Sức khỏe - ASH (Anh Quốc) cho rằng, những quyết định xoay quanh luật cấm chỉ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Lệnh cấm chỉ làm cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới được mua bán trên thị trường chợ đen hoặc thông qua mạng lưới tội phạm.
Trong khi đó tại Anh, nhóm Nghị viện tất cả các Đảng (All-Party Parliamentary Group - APPG) kêu gọi chính phủ Anh thể hiện rõ quan điểm của quốc gia đối với các sản phẩm thuốc lá không khói tại Hội nghị các bên (Conference of the Parties – COP) lần thứ 9 do WHO chủ trì để bàn về Công ước khung về kiểm soát thuốc lá FCTC vào cuối năm nay. Điểm nổi bật trong báo cáo đề xuất của tổ chức này trình chính phủ Anh là Công ước Khung FCTC cần được cập nhật nhằm phản ánh những cơ hội sức khỏe cộng đồng tích cực từ các sản phẩm cung cấp nicotin có nguy cơ thấp. Mặt khác, APPG kêu gọi phái đoàn Anh Quốc cần cho các nước thấy được những lợi điểm mà các sản phẩm không khói mang lại. Vì lẽ đó, Anh Quốc sẽ cần từ chối bất kỳ quyết định nào của FCTC nhằm hạn chế quyền sử dụng các sản phẩm không khói của người hút thuốc lá trưởng thành.