Hôm 27/4 vừa qua, hãng năng lượng lớn Gazprom của Nga đã ngừng cung cấp khí đốt cho cả Bulgaria và Ba Lan thông qua đường ống dẫn khí Yamal-Europe vì họ đã không tuân thủ yêu cầu phải thanh toán bằng đồng rúp của Nga. Đây là lần đầu tiên xảy ra việc khóa van cung cấp khí đốt kể từ khi Tổng thống Nga Putin yêu cầu "các nước không thân thiện" thanh toán khí tự nhiên bằng đồng Nga từ ngày 1/4, nếu không sẽ có nguy cơ bị cắt nguồn cung thiết yếu.

1- Các nước EU sẽ bù lại lượng cung thiếu hụt như thế nào?

Liên minh châu Âu được cho là có kế hoạch tăng đáng kể việc mua khí đốt của Nga thông qua các nước sẵn sàng thanh toán bằng đồng rúp để bù cho việc thiếu hụt nguồn cung sang Ba Lan và Bulgaria. Cơ chế mang tên "dòng chảy ngược" có thể cho phép hai nước này đẩy mạnh việc nhập khẩu từ các nước láng giềng trong ngắn hạn. Việc nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) có thể là một lựa chọn khác, nhưng vẫn có giới hạn đối với lượng khí hóa lỏng mà các nhà cung cấp có thể sản xuất và vận chuyển. Hơn nữa, theo các chuyên gia, năng lực hóa lỏng khí trên thế giới đã gần như bão hòa. Một số nước EU thì không có sự lựa chọn nào khác vì họ không có biển để thể có tiếp nhận các lô hàng xuất khẩu qua đường biển. Các chuyên gia cho rằng các lựa chọn này sẽ không thể giúp các nước thành viên EU thay thế nguồn cung thiếu hụt từ Nga.

2- Quan điểm của hãng Gazprom?

Công ty năng lượng Nga này đã khẳng định rõ rằng việc ngừng nguồn cung khí đốt sẽ kéo dài đến khi nào việc thanh toán được thực hiện bằng đồng rúp.

3- Phản ứng của EU?

Ủy ban châu Âu đã tố công ty Gazprom vi phạm hợp đồng, coi quyết định của hãng này ngừng cung cấp khí đốt là hành vi "tống tiền". Brussels cho hay họ đang điều phối một phản ứng chung từ các quốc gia thành viên EU.

4- Việc cắt khí đốt ảnh hưởng ra sao lên Ba Lan và Bulgaria?

Hai nước này đều phụ thuộc nhiều vào khí tự nhiên của Nga. Nguồn cung từ Gazprom chiếm khoảng 50% tiêu thụ của Ba Lan và khoảng 90% của Bulgaria. Theo Cơ quan Hải quan Liên bang Nga, lượng gas cung cấp cho Ba Lan tăng 9,4% trong năm 2021, lên mức 10,58 tỷ m3. Lượng gas phân phối cho Bulgaria tăng gấp đôi, lên mức 3,15 tỷ m3.

Giới chức Ba Lan cho biết, nước này có đủ dữ trữ khí đốt và sẽ không thiếu gas tại các hộ gia đình Ba Lan khi lượng gas dự trữ đã đầy 76%. Chính phủ Bulgaria cũng cho biết sẽ không có giới hạn trong nước nào đối với việc tiêu thụ mặt hàng này, và nguồn cung cho khách hàng được bảo đảm trong ít nhất một tháng nữa.

Ba Lan và Bulgaria đang nỗ lực thúc đẩy việc nhập khẩu khí hóa lỏng.

5- Liệu có khôi phục hoạt động nhập khẩu đang tạm dừng?

Gazprom cho biết việc cung cấp sẽ được nối lại một khi đối tác thực hiện thanh toán bằng đồng tiền Nga. Cơ chế thanh toán mới cho phép bên mua thanh toán bằng đồng tiền họ chọn, nhưng họ phải mở một tài khoản rúp trong ngân hàng Gazprombank của Nga để có thể chuyển các khoản thanh toán sang đồng rúp gửi cho các nhà cung cấp khí đốt Nga.

6- Những nước châu Âu nào phụ thuộc nhiều nhất vào khí đốt Nga?

Các đầu tàu kinh tế châu Âu - Đức, Italy và Pháp, là những nhà nhập khẩu khí gas Nga lớn nhất trong khối EU. Khí đốt từ Nga chiếm tới một nửa lượng khí đốt nhập khẩu của Đức, trong khi con số này ở Pháp là 1/5, theo dữ liệu mới nhất của Statista. Italy cũng tiêu thụ nhiều khí đốt, nhập từ Nga tới 46% lượng khí đốt nhập khẩu của mình. Các nước châu Âu nhỏ hơn, như là Bắc Macedonia, Bosnia và Herzegovina, và Moldova dựa hoàn toàn vào năng lượng Nga. Phần Lan và Latvia nhận 90% lượng khí đốt của mình từ Nga, còn với Serbia là 89%.

7- Có nước nào sẵn lòng thanh toán tiền mua gas bằng rúp?

Bất chấp việc phụ thuộc nặng nề vào năng lượng Nga, một số nước EU đã bác bỏ các điều khoản thanh toán của Nga. Tuy nhiên, các nước khác như Áo và Hungary tuyên bố họ chấp nhận cơ chế mới và sẵn sàng tuân thủ theo. Nghĩa vụ của Hungary thanh toán tiền gas cho Nga sẽ đến hạn vào giữa tháng 5. Hungary sẽ chuyển thanh toán của mình bằng euro vào Gazprombank, nơi số tiền này sẽ được chuyển đổi sang rúp, theo Ngoại trưởng Hungary.

Trong khi đó, Bloomberg cho hay 10 công ty châu Âu vừa mở tài khoản rúp tại ngân hàng Gazprombank. Bốn công ty châu Âu chuyên mua khí đốt đã thanh toán cho Nga bằng đồng rúp.

8- Chuyện gì xảy ra nếu họ từ chối sử dụng?

Tổng thống Putin đã yêu cầu một cách rõ ràng rằng các nước "không thân thiện" phải thanh toán bằng rúp, nếu không họ sẽ bị khóa van cung cấp khí đốt. Ông Putin nói vào tháng 4: "Nếu các thanh toán đó không được thực hiện, chúng tôi sẽ coi đây là mặc định từ phía người mua, với tất cả các hệ quả đi kèm. Không ai bán miễn phí cho chúng tôi thứ gì và chúng tôi cũng sẽ không làm từ thiện".

9- Liệu châu Âu có thay thế được khí đốt của Nga?

Theo giới kinh tế, nhiệm vụ này sẽ không dễ dàng. Để đạt được điều đó sẽ cần nhiều thay đổi lớn. Liên minh châu Âu dựa vào khí tự nhiên của Nga để sưởi ấm nhà, nấu ăn và sản xuất điện ở hầu hết 27 nước thành viên của EU. Giới chuyên gia cảnh báo, việc cố tước bỏ của châu Âu nguồn gas rẻ và dồi dào nhập từ Nga sẽ để lại nhiều hậu quả tiêu cực. Chính một số quan chức EU thừa nhận rằng đột ngột rời bỏ năng lượng Nga sẽ khó khăn, gây ra suy thoái và lạm phát trong nền kinh tế châu Âu./.