Phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường và đồng phạm trong vụ án "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh", "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" và "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" xảy ra tại Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố khác là một trong những vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo và yêu cầu phải khẩn trương hoàn tất điều tra, truy tố và đưa ra xét xử trong Quý 2/2022.

Liên quan đến vụ án này, cơ quan tố tụng xác định có vai trò quan trọng của Nguyễn Lê Xuân Khang. Vậy "nhân vật bí ẩn"này là ai? Nguyễn Lê Xuân Khang là người Việt Nam định cư tại Canada và có quốc tịch Canada. Khoảng giữa năm 2010, Khang đặt vấn đề nhờ cháu họ là Võ Mạnh Cường (Giám đốc Công ty Thương mại hàng hải Quốc tế H&C), là bị cáo trong vụ án này làm đại diện để phát triển thị trường, quan hệ khách hàng trong lĩnh vực kinh doanh dược phẩm tại Việt Nam. Cuối năm 2010, Khang giao cho Cường một con dấu "HEALTH 2000 VIET NAM BRANCH" và một con dấu "HEALTH 2000 INC. H2K" để Cường quản lý, sử dụng tại Việt Nam.

Quá trình hợp tác kinh doanh, Khang còn giới thiệu Cường gặp đối tượng Raymundo Y.Mararac (quốc tịch Philippines), là Giám đốc sản xuất của Health 2000 Canada tại Philippines, đồng thời là Giám đốc điều hành của Công ty Helix Canada (viết tắt là Helix Canada). Sau đó, Cường cùng Raymundo đến trụ sở Công ty VNPharma gặp Nguyễn Minh Hùng (cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng Giám đốc Công ty VNPharma, là bị cáo trong vụ án này) và nhân viên Công ty VNPharma để họp bàn về việc mua bán thuốc của Helix Canada.

Hùng khai, cuộc gặp với Raymundo để bàn bạc việc mua bán sản phẩm. Các bên đã thống nhất việc Raymundo sẽ cung cấp FSC và GMP (các loại giấy chứng nhận) của Helix Canada để Công ty VNPharma làm thủ tục xin cấp Visa nhập khẩu đối với các thuốc mà thị trường Việt Nam đang có nhu cầu sử dụng. Ngoài ra, trong thời gian chờ cấp Visa, phía Helix Canada sẽ sản xuất các thuốc có cùng hoạt chất, công dụng và đặt tên thương mại giống như các thuốc do Health 2000 Canada đã bán cho Công ty VNPharma trước đó.

Raymundo giới thiệu Cường sẽ đại diện cho Helix Canada, thay mặt Raymundo giải quyết việc bán hàng, phát triển thị trường tại Việt Nam và giao cho Võ Mạnh Cường con dấu "HELIX PHARMA CEUTICALS INC HPI-ONTARIO CANADA" để Cường quản lý, sử dụng tại Việt Nam. Cường trực tiếp thỏa thuận bán 4/7 thuốc cho Công ty VNPharma, thông qua 15 hợp đồng, với tổng số lượng là 838.100 hộp, trị giá hơn 54 tỷ đồng.

Kết quả điều tra đã làm rõ hành vi buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh tại Công ty VNPharma. Việc thỏa thuận mua bán, nhập khẩu các thuốc nhãn mác Health 2000 Canada tại 20/36 hợp đồng liên quan trực tiếp đến Nguyễn Lê Xuân Khang. Tuy nhiên, hiện nay Khang đang trốn truy nã. Do hết thời hạn điều tra nên cơ quan điều tra đã tạm đình chỉ điều tra, khi nào bắt được Nguyễn Lê Xuân Khang sẽ tiếp tục điều tra làm rõ hành vi phạm tội và xử lý theo pháp luật.

Kết quả tương trợ tư pháp từ Canada xác định, Health 2000 không có nhà máy sản xuất thuốc tại Canada và không sản xuất bất kỳ loại dược phẩm nào. Health 2000 không có Văn phòng đại diện tại Việt Nam, chỉ sử dụng duy nhất một con dấu từ khi thành lập đến nay và con dấu này chưa từng mang ra khỏi Canada. Các cơ quan chức năng của Canada khẳng định, không cấp FSC cho các thuốc nhãn mác Health 2000 Canada, không cấp bất kỳ Giấy phép sản xuất thuốc và GMP nào cho nhà máy của Health 2000.

Đối với Raymundo Y.Mararac, tài liệu điều tra xác định, từ ngày 29/1/2009 đến 15/6/2012, Raymundo được thuê làm việc cho Health 2000 Canada, giữ chức vụ Giám đốc điều hành tại Philippines. Từ ngày 28/10/2012 đến ngày 3/8/2014, Raymundo đã 13 lần nhập cảnh vào Việt Nam để tham gia vào các hoạt động kinh doanh thuốc. Cơ quan điều tra đã thực hiện tương trợ tư pháp nhưng đến nay chưa có kết quả trả lời nên chưa đủ căn cứ xử lý, khi nào làm rõ sẽ xem xét xử lý sau.

Hiện nay, vụ án cựu Thứ trưởng Bộ y tế Trương Quốc Cường đang trong quá trình xét xử. Ngày 14/5, đại diện Viện kiểm sát thực hành quyền công tố tại phiên toà đã đề nghị HĐXX tuyên phạt Trương Quốc Cường từ 7-8 năm tù về tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng". Cựu Chủ tịch HĐQT, kiêm Tổng Giám đốc Công ty VNPharma Nguyễn Minh Hùng bị đề nghị 20 năm tù về tội "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh".

Cộng 17 năm tù của bản án trước, đại diện Viện Kiểm sát đề nghị HĐXX buộc bị cáo Nguyễn Minh Hùng phải chấp hành hình phạt chung của cả hai bản án là 30 năm tù. Cựu Giám đốc Công ty Thương mại Hàng hải Quốc tế H&C Võ Mạnh Cường bị đề nghị 20 năm tù về tội "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh". Cộng 20 năm tù của bản án trước, đại diện Viện Kiểm sát đề nghị HĐXX buộc bị cáo Võ Mạnh Cường phải chấp hành hình phạt chung của cả hai bản án là 30 năm tù.

Theo Nguyễn Hưởng