Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được dừng theo quyết định tại Nghị quyết 31 năm 2016 của Quốc hội. Trong báo cáo giám sát về việc thực hiện nghị quyết này, Uỷ ban Kinh tế đề xuất ở giai đoạn phát triển năng lượng tiếp theo, sau năm 2040, Việt Nam cần nghiên cứu khởi động lại phát triển điện hạt nhân.

Bên hành lang Quốc hội sáng 27/5, ông Nguyễn Lâm Thành, Phó chủ tịch Hội đồng dân tộc của Quốc hội, đại biểu tỉnh Lạng Sơn, cho rằng để đáp ứng sự phát triển của đất nước, yêu cầu về đảm bảo năng lượng luôn là cơ bản và ưu tiên số một.

Theo ông, trước mắt, Việt Nam nên duy trì ưu tiên năng lượng có sẵn như thủy điện, nhiệt điện... Với tiềm năng năng lượng tái tạo rất lớn, Phó chủ tịch Hội đồng dân tộc cho rằng, loại năng lượng này có thể đáp ứng được yêu cầu trong phát triển của đất nước. Ưu tiên năng lượng tái tạo cũng phù hợp với cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26), là giảm phát thải ròng bằng 0 năm 2050.

Còn với nhu cầu tương lai xa hơn, ông nói, việc xem xét phát triển điện hạt nhân cũng cần tính đến.

Phó trưởng đoàn đại biểu Đồng Tháp Phạm Văn Hoà nói, lúc này Việt Nam chưa nên phát triển điện hạt nhân, nhưng dài hạn cần nghiên cứu loại năng lượng này, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đứng trước nguy cơ thiếu điện ngày càng hiện hữu. Ông lưu ý tính an toàn và công nghệ phải ưu tiên cao nhất khi nghiên cứu, phát triển loại năng lượng này.

Điện hạt nhân được đánh giá là loại điện sạch, thân thiện môi trường và giá thành rẻ hơn nhiều loại điện khác. Ông Hà Sỹ Đồng, Phó trưởng đoàn đại biểu Quảng Trị bình luận: "Đề xuất phát triển điện hạt nhân trong tương lai là khả thi, phù hợp xu thế phát triển với tốc độ phát triển, mục tiêu đưa Việt Nam thành nước công nghiệp và nhu cầu sử dụng điện ngày càng lớn".

Việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, theo giải thích của Chính phủ là phù hợp tình hình đất nước, an ninh quốc phòng và dồn lực cho các dự án trọng điểm khác.

Để phát triển điện hạt nhân, Việt Nam cần giải nhiều bài toán. Đầu tiên, theo ông Nguyễn Lâm Thành, là bài toán phát triển theo công nghệ nào để đảm bảo tính an toàn. "Vấn đề này phải được ưu tiên hàng đầu, bởi tác động của điện hạt nhân khác rất nhiều công trình năng lượng khác", ông nói.

Bài toán tiếp theo là chọn địa điểm, phương án xây dựng, giải quyết những tác động đến kinh tế xã hội, nhất là địa điểm xây dựng.

Uỷ ban Kinh tế trong báo cáo giám sát cũng đề nghị Chính phủ xem xét tạm giữ quy hoạch với các vị trí dự kiến xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 cho đến khi có quyết định chính thức. Lý do, việc chọn địa điểm xây dựng nhà máy đưa vào quy hoạch là quá trình lâu dài, tuân thủ quy định chặt chẽ và rất tốn kém.

Ông Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử nói tại diễn đàn năng lượng hồi tháng 4, rằng việc quay lại phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam "phải bắt đầu sớm". Không nên bỏ quy hoạch địa điểm phát triển điện hạt nhân đã có trước đây ở Ninh Thuận, do "chúng ta đã bỏ ra khá nhiều vốn đầu tư vào đây, và không phải vị trí nào cũng thuận lợi, được chọn để phát triển điện hạt nhân".

Mặt khác, dự án điện hạt nhân Ninh Thuận mới được dừng thực hiện, nếu hủy bỏ sẽ ảnh hưởng đến khả năng phát triển điện hạt nhân trong tương lai, quan hệ với các nước đối tác.

Điện hạt nhân đã được nhiều quốc gia phát triển, nhiều nước đang xem xét lại loại năng lượng này. Ông Hà Sỹ Đồng cho rằng có thể học hỏi kinh nghiệm các nước để hạn chế tối đa bất lợi của loại năng lượng này.

Gần đây, kiến nghị khởi động lại điện hạt nhân được giới chuyên gia, nhà khoa học nêu tại nhiều diễn đàn về năng lượng. Theo họ, nếu phát triển điện hạt nhân sau năm 2030 mới có thể hiện thực hoá mục tiêu "net zero" vào năm 2050 theo cam kết của Thủ tướng tại COP26.

Uỷ ban này cũng đề nghị khi phát triển nguồn điện theo Quy hoạch điện VIII, Chính phủ cần đánh giá toàn diện, khách quan, khoa học, chính xác thực trạng và dự báo cung cầu năng lượng; nhanh chóng có đề xuất hợp lý về việc phát triển điện hạt nhân trong tương lai để trình các cấp có thẩm quyền.

Chia sẻ bên hành lang sáng 27/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhìn nhận, phát triển điện hạt nhân là vấn đề phải nghiên cứu kỹ và ông cho biết sẽ chờ chủ trương tiếp theo của Bộ chính trị, Trung ương.

Trước đó, theo thông báo kết luận của Văn phòng Chính phủ hồi tháng 3 về quy hoạch điện VIII, việc phát triển điện hạt nhân chưa đưa vào tính toán cân đối trong quy hoạch này. Thay vào đó, chủ trương phát triển điện hạt nhân nhằm bảo đảm an ninh năng lượng dài hạn, gắn với quá trình chuyển đổi năng lượng được Thường trực Chính phủ yêu cầu nghiên cứu thành chuyên đề riêng để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cho ý kiến.

Anh Minh - Viết Tuân