Cuộc khủng hoảng Ukraine đã định hình lại thị trường dầu mỏ toàn cầu. Theo đó, các nhà cung cấp châu Phi vào cuộc để đáp ứng nhu cầu của châu Âu. Trong khi đó, Moskva bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây nên ngày càng khai thác các hoạt động vận chuyển dầu bằng đường tàu - dù nó đầy rủi ro - sang châu Á.

Những thay đổi này đánh dấu biến động lớn nhất ở phía nguồn cung với dòng chảy dầu mỏ thế giới kể từ một thập kỷ trước, khi cuộc cách mạng đá phiến của Mỹ định hình lại thị trường. Những gì đang diễn ra cũng cho thấy Nga sẽ có thể điều chỉnh để thích ứng được với lệnh cấm dầu của Liên minh châu Âu, với điều kiện là châu Á và Trung Quốc tiếp tục thu mua.

Đến tháng 4, giá dầu thế giới ổn định quanh mức 110 USD mỗi thùng sau khi chạm mức cao nhất trong 14 năm trên 139 USD vào tháng 3. Dầu Nga bị Mỹ cấm nhập khẩu và doanh nghiệp châu Âu xa lánh, nhưng được Ấn Độ và Trung Quốc tăng cường thu mua với mức chiết khấu cao. Dòng dầu của Nga đến châu Á qua đường biển đã tăng ít nhất 50% kể từ đầu năm, theo công ty theo dõi tàu chở dầu Petro-Logistics và một số nguồn dữ liệu khác.

Theo các nhà phân tích, ngay cả khi EU đồng ý áp dụng lệnh cấm dầu Nga trong vòng trừng phạt tiếp theo, Moskva vẫn sẽ giảm được phần nào ảnh hưởng bởi nhu cầu từ châu Á. "Trừ khi phương Tây gây áp lực ngoại giao lên những người mua châu Á, chúng tôi không thấy khả năng tăng chênh lệch nguồn cung và giá dầu tăng vọt", Norbert Rücker, Trưởng nghiên cứu kinh tế của ngân hàng Julius Baer (Thụy Sĩ), đánh giá.

Các lệnh trừng phạt của Mỹ, EU và Anh đã cấm các tàu thuộc sở hữu của Nga hoặc mang cờ ghé cảng khiến dòng dầu chảy sang châu Á bằng phương thức chuyển dầu trực tiếp từ tàu này sang tàu khác, dù quá trình này khiến việc vận chuyển tốn kém hơn.

Cụ thể, dầu của Nga được chất trên các tàu chở dầu Aframax hoặc Suezmax có sức chở dưới một triệu thùng. Những con tàu này giao hàng trực tiếp trên biển sang các tàu lớn hơn có thể chở 2 triệu thùng.

"Chuyển dầu giữa các tàu từng diễn ra phổ biến ở vùng biển Đan Mạch, tại điểm vào của Biển Baltic nhưng giờ không còn nữa. Hoạt động này có xu hướng ngày càng tăng ở vùng biển Địa Trung Hải ấm hơn và thân thiện hơn", Chủ tịch Petro-Logistics Mark Gerber, cho biết.

Theo ông Gerber, khối lượng dầu thô và các sản phẩm liên quan của Nga được chuyển giữa các tàu chở dầu ở Địa Trung Hải vào khoảng 400.000 thùng mỗi ngày. Trong đó phần lớn được chuyển đến châu Á, cùng với 2,3 triệu thùng được vận chuyển trực tiếp sang thị trường này mỗi ngày. Vào tháng 1, chỉ khoảng 1,5 triệu thùng dầu Nga được gửi trực tiếp đến châu Á mỗi ngày.

Khối lượng vận chuyển bằng đường biển chỉ là một phần trong tổng kim ngạch xuất khẩu từ Nga. Nếu tính cả nguồn cung đường ống, tổng xuất khẩu dầu thô của Nga đã tăng lên trên 8 triệu thùng mỗi ngày trong tháng 4, tức khôi phục về mức trước khi nổ ra khủng hoảng Ukraine.

Trong khi đó, phương Tây tăng mua dầu châu Phi. Để bù đắp cho sự mất mát của dầu Nga, các nhà máy lọc dầu châu Âu đã chuyển sang nhập khẩu dầu thô Tây Phi, tăng 17% trong tháng 4 so với mức trung bình giai đoạn 2018-2021, theo Petro-Logistics. Dữ liệu của Eikon thì ước khoảng 660.000 thùng dầu mỗi ngày - chủ yếu từ Nigeria, Angola và Cameroon - được chuyển đến Tây Bắc châu Âu trong tháng 5.

Trong khi đó, theo ông Mark Gerber, lượng dầu thô Tây Phi xuất sang Ấn Độ đã giảm gần một nửa, chỉ còn 280.000 thùng mỗi ngày được giao trong tháng 4, từ mức 510.000 thùng mỗi ngày trong tháng 3, do Delhi chuyển sang mua dầu Nga.

Theo các nhà giao dịch, với nhu cầu của châu Âu tăng nóng, giá dầu thô ngọt nhẹ của Nigeria nói riêng đang đạt mức cao kỷ lục. Ví dụ giá dầu thô Forcados của nước này được chào với giá cao hơn ít nhất là 7 USD so với dầu Brent.

Nguồn cung từ dầu khu vực Bắc Phi sang châu Âu cũng tăng 30% kể từ tháng 3. Trong số này, lượng hàng đến Tây Bắc châu Âu từ cảng Sidi Kerir (Ai Cập) có khả năng là dầu của Saudi Arabia tăng gần gấp đôi so với tháng 3, lên trên 400.000 thùng mỗi ngày vào tháng 5.

Cùng với đó, Mỹ cũng đã tăng cường cung cấp dầu cho châu Âu. Theo công ty theo dõi dữ liệu Kpler, nhập khẩu dầu thô của châu Âu trong tháng 5 từ Mỹ tăng hơn 15% so với tháng 3. Châu Âu hiện nhận khoảng 1,45 triệu thùng dầu thô mỗi ngày từ Mỹ.

Phiên An (theo Reuters)