Khi Tim Cook đến Ấn Độ vào đầu tháng 5 để mở cửa hàng đầu tiên của Apple tại quốc gia này, ông đã được chào đón như một người hùng.

Giám đốc điều hành của Apple đã được chào đón bằng những tràng pháo tay cổ vũ, được tặng một chiếc Macintosh cổ điển và có buổi nói chuyện với các quan chức của đất nước tỉ dân, bao gồm cả Thủ tướng Narendra Modi.

Chuyến thăm của ông Cook - chuyến thăm mới nhất của một giám đốc điều hành toàn cầu hàng đầu - cho thấy làn sóng quan tâm ngày càng tăng của các tập đoàn và chính phủ Mỹ đối với hoạt động kinh doanh tại Ấn Độ.

Chỉ vài ngày sau chuyến đi mang tính bước ngoặt của Tim Cook, Pret A Manger, một chuỗi cửa hàng bánh sandwich được ưu chuộng của Anh, đã thành lập cửa hàng đầu tiên tại thủ đô thương mại Mumbai. Chuỗi này đang muốn đặt cược vào tầng lớp trung lưu đang phát triển tại thị trường này.

Theo tính toán của Liên Hợp Quốc, Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Đây sẽ là một trong số những cột mốc lớn củng cố hình ảnh của Ấn Độ trong nền kinh tế toàn cầu mới.

Vị thế mới của Ấn Độ đã thu hút sự chú ý về việc liệu nền kinh tế nước này có khai thác được sức mạnh nhân khẩu học để thay thế Trung Quốc hay không.

Việc đầu tư vào Ấn Độ - quốc gia có 1,4 tỷ dân - là khá rõ ràng và được hỗ trợ bởi những thay đổi địa chính trị gần đây.

Partha Sen, giáo sư danh dự tại Trường Kinh tế Delhi, cho biết cho đến gần đây, nhiều quốc gia và công ty "đã đặt hết trứng vào giỏ Trung Quốc".

Khi căng thẳng tiếp tục bùng phát giữa phương Tây và Bắc Kinh thì Ấn Độ là quốc gia phù hợp nhất để các nước chuyển hướng đầu tư. Với "lợi tức nhân khẩu học" lớn, tiềm năng tăng trưởng kinh tế dồi dào từ một lượng lớn dân số trong độ tuổi lao động, thị trường tiêu dùng khổng lồ và nguồn lao động giá cả phải chăng của Ấn Độ đang thu hút nhiều sự chú ý hơn từ các thương hiệu và đối tác thương mại toàn cầu.

"Phép màu kinh tế?"

Ngoài địa chính trị, các nguyên tắc cơ bản về kinh tế và nhân khẩu học của Ấn Độ đang thúc đẩy sự quan tâm của doanh nghiệp.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) kỳ vọng quốc gia Nam Á này sẽ vượt trội hơn so với tất cả các nền kinh tế lớn mới nổi và tiên tiến trong năm nay, đạt mức tăng trưởng GDP là 5,9%. Cùng lúc đó, IMF dự tính nền kinh tế Đức và Anh sẽ trì trệ, trong khi Mỹ chỉ tăng trưởng 1,6%.

Nếu có thể duy trì đà phát triển, Ấn Độ sẽ vượt Đức trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2026 và đánh bật Nhật Bản khỏi vị trí thứ ba vào năm 2032, theo phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh (CEBR).

Dân số trong độ tuổi lao động của Ấn Độ là hơn 900 triệu người, theo dữ liệu năm 2021 từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế. Theo Capital Economics, trong vài năm tới, lực lượng lao động của Ấn Độ có thể lớn hơn của Trung Quốc.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bày tỏ sự ủng hộ đối với tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ.

"Chúng tôi muốn trở thành một phần trong phép màu kinh tế của các bạn", Donald Lu, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Nam và Trung Á, nói với hãng tin PTI của Ấn Độ vào tuần trước.

Tuy nhiên, CNN cho biết tốc độ tăng trưởng dân số và GDP của Ấn Độ đang khiến nước này đau đầu.

Kaushik Basu, giáo sư kinh tế tại Đại học Cornell, cho biết: "Nếu nhìn vào dữ liệu tổng thể - tăng trưởng GDP, toàn bộ thu nhập quốc gia tăng lên - thì Ấn Độ đang làm khá tốt. Tuy nhiên ở mặt còn lại của nền kinh tế, thì Ấn Độ chưa cho thấy hiệu quả ổn định".

Ở mức 7,1%, tỷ lệ thất nghiệp của Ấn Độ vẫn cao hơn mức trung bình trước đại dịch. Giáo sư Basu nhận định vấn đề việc làm, mà một số nhà phân tích gọi là "quả bom hẹn giờ", đang trở thành một trong những vấn đề lớn nhất của Ấn Độ và có thể trở nên trầm trọng hơn khi dân số tăng lên.

Sản xuất ngày càng phát triển

Các nhà kinh tế cho rằng có một giải pháp khá rõ ràng để giải quyết vấn đề việc làm: đó là xây dựng nhiều nhà máy hơn.

Thamashi De Silva, nhà trợ lý kinh tế của Capital Economics, cho biết: "Tiềm năng nhân khẩu học và khả năng tận dụng nó sẽ giúp phát triển lĩnh vực sản xuất thâm dụng lao động và cạnh tranh toàn cầu ở Ấn Độ".

Tính đến năm 2021, ngành sản xuất chiếm chưa đến 15% nền kinh tế hoặc việc làm của Ấn Độ — tương đối nhỏ so với tiêu chuẩn toàn cầu.

May mắn thay, nhu cầu về dây chuyền lắp ráp tăng cao khi các công ty tìm kiếm thêm các trung tâm sản xuất mới.

Apple đã mở rộng sản xuất đáng kể ở Ấn Độ sau khi gặp khó khăn trong chuỗi cung ứng ở Trung Quốc đại lục. Tuần trước, trong chuyến thăm của mình, Tim Cook đã cam kết đầu tư hơn nữa trên khắp Ấn Độ.

Vài tuần trước, người đứng đầu Foxconn cũng đã đến thăm Ấn Độ và gặp gỡ ông Modi. Nhà sản xuất thiết bị điện tử Đài Loan (Trung Quốc) là một trong những nhà sản xuất phát triển nhanh nhất ở Ấn Độ vào cuối năm ngoái và đang tìm cách mở rộng mô hình sản xuất.

De Silva cho biết: "Việc Apple tăng cường sản xuất và đầu tư vào Ấn Độ chắc chắn đã làm dấy lên hy vọng hình thành một hệ sinh thái điện tử ở nước này và rộng rãi hơn là khuyến khích các công ty đa quốc gia khác".

Trở ngại phía trước

Alexandra Hermann, nhà kinh tế hàng đầu tại Oxford Economics, cho biết Ấn Độ sẽ được hưởng lợi khi các công ty đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ khỏi Trung Quốc, nhưng "một số trở ngại" sẽ cản trở sự thay đổi này.

Bà nêu ra một số vấn đề như luật lao động nghiêm ngặt, thuế nhập khẩu cao và những thách thức về hậu cần. Mặc dù xuất khẩu công nghệ của Ấn Độ đã tăng trưởng đều đặn trong những năm gần đây, nhưng những nơi như Đài Loan và Việt Nam "cho đến nay vẫn được hưởng lợi nhiều hơn từ việc tìm kiếm các nguồn nhập khẩu thay thế", bà nói với CNN.

Theo Ngân hàng Thế giới, bất chấp những cải thiện về cơ sở hạ tầng, chi phí hậu cần của Ấn Độ vẫn cao hơn so với Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia và Thái Lan.

Giáo sư Basu của Đại học Cornell cho biết chìa khóa bây giờ là chính phủ phải đưa ra kế hoạch hấp thụ lao động dư thừa bằng cách tạo ra các công việc sản xuất.

"Nếu làm đúng, đây sẽ là nguồn lợi lớn", ông nói. "Còn nếu làm sai thì đó sẽ là điều cực kỳ đáng lo ngại cho nền kinh tế Ấn Độ."