Thanh tra Chính phủ vừa có kết luận thanh tra việc thực hiện quy hoạch, đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện 7 và điều chỉnh.

Trong kết luận, nhiều nội dung liên quan đến phê duyệt và thực hiện quy hoạch các dự án nguồn điện, lưới điện… được chỉ ra là có vi phạm.

Phê duyệt hàng trăm dự án điện mặt trời khi chưa có quy hoạch

Trong đó, điển hình nhất là việc Bộ Công Thương bổ sung, tham mưu Chính phủ để phê duyệt vào quy hoạch... 154 dự án điện mặt trời tổng công suất 13.837 MW, được cơ quan thanh tra cho rằng “không có căn cứ, cơ sở pháp lý”.

Theo Thanh tra Chính phủ, các quy định đều thống nhất đặt ra yêu cầu việc đầu tư các dự án điện lực phải dựa trên quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt. 

Thực tế Bộ Công Thương không thực hiện đúng quy định lập quy hoạch phát triển điện mặt trời, không đúng thời kỳ quy hoạch đến 2020; chậm trễ lập, trình phê duyệt quy hoạch sau gần 20 tháng kể từ khi ban hành quyết định về phát triển điện mặt trời, hiệu lực thi hành chỉ còn 6,5 tháng.

“Thực tế cho thấy quy hoạch điện mặt trời mà Bộ Công Thương lập, trình đã không được Thủ tướng phê duyệt, cũng không có quy hoạch điện mặt trời cấp tỉnh đến năm 2020” - Thanh tra Chính phủ nêu.

Đáng chú ý, tổng công suất nguồn điện mặt trời đến năm 2020 được phê duyệt là 850 MW nhưng Bộ Công Thương đã tham mưu, trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án với tổng công suất 10.521 MW, trong khi không có quy hoạch phát triển điện mặt trời quốc gia đến năm 2020 được lập.

Vì vậy, cơ quan thanh tra cho rằng việc phê duyệt 54 dự án này là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, vi phạm quy định.

Rà soát trên cơ sở pháp lý, kết luận thanh tra cũng cho rằng việc Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời không quá 50 MW vào quy hoạch cấp tỉnh, trình Thủ tướng phê duyệt dự án trên 50 MW vào Quy hoạch điện 7 điều chỉnh là không có căn cứ pháp lý, không có tính tổng thể, không có cơ sở quản lý, không đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư và đảm bảo tính minh bạch, nguy cơ phát sinh cơ chế xin - cho.

Dẫn chứng thực tế, từ năm 2016 đến 2020 đã phê duyệt bổ sung quy hoạch điện lực các cấp 557 dự án nguồn điện.

Riêng với điện mặt trời, đã phê duyệt 168 dự án tổng công suất 14.707 MW/850 MW, cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Cộng thêm với 7.864 MW nguồn điện mặt trời mái nhà, nâng tổng công suất lên thành 16.506 MW, cao gấp gần 20 lần so với công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện 7 điều chỉnh, gây nhiều khó khăn cho vận hành.

"Có dấu hiệu tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng"

Theo cơ quan thanh tra, đây là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối nguồn và lưới, mất cân đối cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành hệ thống điện, gây lãng phí nguồn lực xã hội, thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại điều 360 của Bộ luật Hình sự năm 2015.

Kết luận thanh tra cũng dẫn ra những hậu quả việc phê duyệt nguồn điện mặt trời vượt quy hoạch đã được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chỉ ra, đó là giá FIT phải trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cent/kWh. Nguồn điện bị quá tải cục bộ và trên diện rộng, buộc phải giảm phát.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển thông tin, tài liệu đến Bộ Công an để xem xét đối với Bộ Công Thương trong việc ban hành hướng dẫn, tham mưu ban hành cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà có những sơ hở, khuyết điểm, vi phạm, dẫn tới nhiều hệ thống đầu tư nhanh với công suất lớn trên đất nông nghiệp, vi phạm quy hoạch, nhưng lại hưởng cơ chế ưu đãi.

Kết luận thanh tra cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương kiểm điểm, xử lý trách nhiệm với tổ chức, cá nhân có liên quan về những vi phạm, khuyết điểm trên; tham mưu ban hành điều kiện các dự án điện mặt trời nối lưới áp dụng giá FIT 7,09 cent/kWh. 

Đồng thời chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm trên.