Tháng 12/2021, cổ phiếu Alphabet - công ty mẹ Google - lập đỉnh. Gói thu nhập của York bao gồm khoản trả bằng cổ phiếu trị giá 172.000 USD, trả dần trong 4 năm. Thành công của Alphabet vì thế cũng sẽ là thành công của anh.

Nhưng sau đó, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) bắt đầu nâng lãi suất. Cổ phiếu công nghệ lao dốc. Năm 2022, cổ phiếu Alphabet giảm tới 39%.

Suốt nhiều năm, cổ phiếu công nghệ là tấm vé đến sự giàu có. Nhưng phần lớn số tài sản đó đã bốc hơi theo biến động trong ngành này.

Cổ phiếu chiếm phần lớn khoản thu nhập hào phóng của các lao động ngành công nghệ. Lương thưởng của họ tăng vọt khi nhu cầu học tập, làm việc từ xa khiến các hãng công nghệ trở thành "con cưng" của thị trường. Nhưng sau đó, khi tình hình này đảo ngược, cổ phiếu công nghệ cũng lao dốc. Dù năm nay, các mã này hồi phục phần nào, chúng vẫn kém xa đỉnh năm 2021.

Diễn biến này đã làm bốc hơi lượng lớn tài sản mà các nhân viên công nghệ dự định dùng để trả cho các khoản lớn, như mua nhà hay nợ học phí. Kế hoạch IPO của các startup cũng bị hoãn lại, khiến kỳ vọng làm giàu của nhiều nhân viên bị đình trệ vô thời hạn. Thậm chí, hàng trăm nghìn nhân viên ngành này đã mất việc.

Hồi tháng 1, vài ngày sau khi quay lại công sở vì nghỉ phép chịu tang mẹ, York (33 tuổi) bị sa thải cùng hàng nghìn nhân viên khác của Google. Cuối cùng, anh chỉ nhận được 46.000 USD cổ phiếu. Thị trường việc làm cho ngành công nghệ co hẹp cũng đồng nghĩa anh sẽ phải chấp nhận mức lương thấp hơn cho công việc sắp tới.

"Tôi chỉ muốn kiếm đủ tiền trả trước cho một căn nhà ở San Francisco", anh nói.

Nhân viên tại các hãng công nghệ thường được nhận một lượng cổ phiếu, trả dần trong vài năm. Giá trị các khoản này được tính bằng giá cổ phiếu tại thời điểm trao. Ví dụ, một gói cổ phiếu của Meta Platforms có giá 50.000 USD cuối năm 2021, thì nay chỉ còn bằng một phần ba.

Số cổ phiếu này thường chiếm phần lớn tài sản của các lao động ngành công nghệ. Nhiều người chọn cách giữ, không bán, vì đặt cược giá sẽ còn tiếp tục tăng. Những người bị sa thải thường sẽ chỉ được nhận một phần cổ phiếu tương ứng thời gian làm việc.

"Khi cổ phiếu công nghệ lên cao, cách trả lương này là yếu tố hấp dẫn. Nhưng sang năm 2022, nó đột ngột trở thành bug (thuật ngữ chỉ lỗi trong quá trình phát triển phần mềm)", Brandon Welch – cố vấn tài chính tại San Diego cho biết.

Giá các cổ phiếu FAANG – gồm các đại gia công nghệ Meta Platforms, Apple, Amazon, Netflix và Alphabet – đã tăng hơn gấp 4 lần giai đoạn 2015 – 2021. Khi đó, các khách hàng của Welch - trẻ tuổi, làm việc trong ngành công nghệ - đã lên kế hoạch mua nhà cho cha mẹ, hoặc mua cho bản thân căn nhà thứ hai ở những nơi như Hawaii.

"Khi đó, các cuộc trò chuyện tương tự việc một vận động viên trẻ sẽ làm gì sau khi được lên chơi ở giải chuyên nghiệp. Còn hiện tại, ai cũng chỉ nói về sa thải và thắt chặt chi tiêu", Welch cho biết.

Samantha Voigt làm kỹ sư phần mềm tại Square (hiện là Block) năm 2017 sau khi tốt nghiệp đại học. Cổ phiếu công ty tăng gấp 9 trong thời gian cô làm việc ở đây. Điều này giúp Voigt có cảm giác an toàn về tài chính mà cô chưa từng mong sẽ có khi mới đi làm. Cô thường bán cổ phiếu ngay khi có cơ hội.

Voigt năm nay 27 tuổi, đã trả xong nợ học phí và mua xe hơi hoàn toàn bằng tiền mặt. Cô cũng đóng tiền đều đặn vào tài khoản lương hưu và có 500.000 USD trong tài khoản đầu tư. Voigt từng đi trị liệu 2 tuần một lần và đến các salon tóc đắt đỏ vài lần một năm. Nhưng khi kiệt sức vì lao động trong đại dịch, cô đã quyết định nghỉ một năm.

Công việc mới của cô trả lương cao hơn, nhưng không còn chế độ trả cổ phiếu nữa. Tại công ty tư nhân này, họ chỉ nhận được quyền chọn mua cổ phiếu khi niêm yết. "Tôi từng tiêu không cần suy nghĩ, nhưng giờ thì khác rồi", Voigt nói.

Gần đây, cô bắt đầu dùng ứng dụng để theo dõi chi tiêu. Voigt cũng thay đổi một số thói quen nhỏ, như tự tắm cho chó thay vì đem ra hàng. Group chat của cô cùng những lao động ngành công nghệ khác giờ chỉ xoay quanh vấn đề công ty nào đang sa thải.

Ryan Stevens (39 tuổi) từng làm việc cho một tổng đài của nhà mạng Verizon tại Tennessee. Năm 2009, anh chuyển sang ngành công nghệ, bị thu hút bởi mức lương cao hơn và nhiều quyền lợi ở công sở hơn. Anh từng làm hỗ trợ phát triển sản phẩm cho Google, Meta và website hỏi đáp Quora.

"Ban đầu đúng là sốc văn hóa", Stevens nhớ lại thời điểm mới chuyển đến Bay Area (San Francisco) làm việc.

Số cổ phiếu và quyền chọn mà Stevens được nhận trong thời gian làm cho ngành công nghệ ít hơn so với các kỹ sư. Tuy nhiên, anh vẫn hy vọng chúng đủ giúp mình mua nhà sau khi lấy vợ. Mục tiêu của anh là có 300.000 USD để trả trước cho một căn giá 1,5 triệu USD.

Nhưng giờ đây, khi đã có một em bé 2 tuổi, Stevens vẫn chưa được dùng quyền chọn mua cổ phiếu từ quá trình 6 năm làm việc ở Quora. Công ty này vẫn chưa làm IPO.

Meta cũng thông báo sẽ trả cho anh 80.000 USD cổ phiếu trong 4 năm. Stevens gia nhập công ty này tháng 8/2021, nhưng bị sa thải vào tháng 11 năm ngoái. Sau khi bán bớt một ít cổ phiếu để trang trải chi phí sinh hoạt, anh chỉ còn khoảng 10.000 USD cổ phiếu.

"Những chuyện này lẽ ra sẽ như một phép màu vậy. Nó khiến chúng ta sẵn sàng mua một căn nhà và cảm thấy như mình đã làm được", Stevens than thở.

Hà Thu (theo WSJ)