Ngày 9-5, Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam, Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VH-TT&DL) tổ chức hội thảo lấy ý kiến góp ý xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo.
Nhiều tồn tại, vướng mắc trong quảng cáo
Đại diện Cục Văn hóa cơ sở cho biết: Sau hơn 10 năm triển khai thi hành Luật Quảng cáo, hoạt động quảng cáo đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, lĩnh vực này cũng xuất hiện một số tồn tại, vướng mắc, gây khó khăn trong quá trình thực hiện nên cần có sự điều chỉnh phù hợp.
Bà Vũ Thu Thủy, đại diện Cục Văn hóa cơ sở, cho biết: Qua hội nghị lấy ý kiến này, Cục Văn hóa cơ sở tiếp tục bổ sung khái niệm “người có ảnh hưởng lớn” (KOLs) trên mạng xã hội. Từ đó, đưa ra quy định khi thực hiện quảng cáo với doanh nghiệp, KOLs sẽ có các nghĩa vụ nào. Chẳng hạn, họ phải có hợp đồng, đảm bảo quảng cáo đúng nội dung sản phẩm, chịu trách nhiệm về sản phẩm quảng cáo.
Đơn cử, hoạt động quảng cáo trên Internet, mạng xã hội thông qua người nổi tiếng, người có ảnh hưởng (KOLs) chưa có sự kiểm soát của quy định pháp luật và của cơ quan quản lý nhà nước, gây ra hiện tượng quảng cáo tràn lan, thiếu chính xác.
Hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp sử dụng KOLs để quảng cáo sản phẩm, dịch vụ của mình. Trong một số trường hợp, các sản phẩm được quảng cáo theo phương thức trên là hàng kém chất lượng nhưng người bán hàng đã lợi dụng sức hút của KOLs để quảng cáo không trung thực. Trường hợp đó, các KOLs đang tiếp tay bán hàng giả, hàng kém chất lượng, cho dù có thể là không cố ý.
Bà Ninh Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, cho biết: Trong quá trình xây dựng sửa đổi luật, một trong những vấn đề nóng rất được quan tâm là vì sao nội dung quảng cáo đối với hàng hóa liên quan đến an toàn sức khỏe con người, đặc biệt là thực phẩm chức năng, quảng cáo không đúng sự thật lại tràn lan trên các phương tiện đại chúng?
“Thực tế, rất nhiều người có uy tín, tầm ảnh hưởng là những sao, người nổi tiếng đã truyền tải thông tin không đúng sự thật. Đây là một trong những bất cập đối với quy định trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo mà luật sửa đổi đang bổ sung” - bà Hương nói.
 |
| Thời gian gần đây, tình trạng quảng cáo trên mạng xã hội xuất hiện tràn lan. Ảnh: HOÀNG GIANG |
Theo bà Hương, trong Luật Quảng cáo hiện hành có quy định điều kiện quảng cáo những hàng hóa, dịch vụ đặc biệt như thuốc, sữa, mỹ phẩm… Nghị định 181/2013 cũng yêu cầu những hàng hóa, dịch vụ đặc biệt như trên thì các bộ, ngành liên quan cần xác nhận nội dung quảng cáo trước khi thực hiện. Dù bị siết như vậy nhưng tình trạng quảng cáo sai sự thật vẫn không giảm.
Bà Hương cho biết: Nghị định 181 phạt nặng 100-200 triệu đồng đối với quảng cáo sai sự thật nhưng không hiệu quả.
Cần bổ sung các chế tài
Bà Vũ Thu Thủy, đại diện Cục Văn hóa cơ sở, cho biết hiện nay có nhiều trường hợp công ty thuê KOLs quảng cáo nhưng không có hợp đồng, KOLs tự phát quảng cáo sản phẩm và KOLs quảng cáo sản phẩm bằng những dòng “tâm trạng” trên trang cá nhân. Nếu KOLs nói đúng những tính năng, tác dụng của sản phẩm theo giấy phép đã được công bố thì họ không sai.
Tuy nhiên, thực tế cơ quan chức năng gặp một số khó khăn trong xác định KOLs quảng cáo sai sự thật hay không. Thứ nhất, nếu phát hiện một quảng cáo sai sự thật thì trước tiên phải xác định KOLs… có được thuê quảng cáo hay không. Đồng thời phải lưu giữ clip, mẫu quảng cáo để làm rõ thông tin quảng cáo có đúng hay không.
Ngoài ra, cũng có nhiều sản phẩm được quảng cáo trên mạng xã hội qua livestream nhưng danh tính của những người quảng cáo này cũng như đơn vị chủ quản hay liên kết của họ thường là không rõ ràng. Điều này khiến các cơ quan quản lý gặp khó khăn trong xử lý các trường hợp này nếu hàng hóa của họ là hàng giả, hàng nhái…
Hay trường hợp nghệ sĩ tự quảng cáo và đứng sau có công ty thuê nhưng thỏa thuận riêng, không có hợp đồng quảng cáo. Đặc biệt, có trường hợp nghệ sĩ đăng quảng cáo theo cảm xúc với vài dòng trên trang cá nhân. “Ví dụ, họ rất thích dùng sữa rửa mặt X thì không thể nói họ quảng cáo sai sự thật được, vì đó là cảm xúc” - bà Thủy nói.
Theo bà Thủy, luật sửa đổi, bổ sung đã quy định quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo. Phương án này sẽ cung cấp cho cơ quan quản lý các chế tài để xử lý các trường hợp vi phạm quy định về quảng cáo do người chuyển tải sản phẩm quảng cáo gây ra. Từ đó, góp phần hỗ trợ người tiêu dùng tiếp cận được những sản phẩm tốt hơn
“Nếu các KOLs vi phạm, ngoài phạt tiền về quảng cáo sai sự thật sẽ cần được bổ sung các chế tài như cấm lên sóng, cấm tiếp tục đăng ký và sử dụng tài khoản mạng xã hội…” - bà Thủy nói.
Cần lập quy trình và tuyên truyền về chế tài
Bà Trần Ngọc Ánh, Trưởng nhóm công tác y tế và khoa học đời sống của Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, cho biết hiện nay trên mạng xã hội, những KOLs thực hiện quảng cáo rất rộng rãi với các hình thức khác nhau như livestream, chạy bài, tư vấn sản phẩm cho người mua…
Bà Ánh cho rằng những KOLs này thường là nghệ sĩ, diễn viên, người nổi tiếng. Có thể họ chưa được đào tạo chuyên ngành, chưa được cấp phép hoạt động về lĩnh vực dinh dưỡng, về dược phẩm hay các ngành nghề khám chữa bệnh. Thế nhưng đôi khi họ lại thực hiện các quảng cáo về các sản phẩm chuyên nghành, đưa ra những lời khuyên người dùng mua sắm các sản phẩm nhằm chữa bệnh xương khớp, tiểu đường… thì không phù hợp.
Bà Ánh cho biết thời gian qua báo chí cũng phản ánh về việc vài người nổi tiếng bị xử lý do thực hiện quảng cáo không đúng quy định. Tuy nhiên, việc xử lý chưa mang tính hệ thống nên chưa xử lý dứt điểm được vấn đề này.
Do đó, Luật Quảng cáo sửa đổi cần phải có chế tài cụ thể, lập ra quy trình và tuyên truyền về các chế tài để xã hội và cộng đồng người nổi tiếng nắm được. Từ đó, họ nhận thức rõ việc vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm như thế nào, từ đó sẽ hạn chế việc vi phạm.