Hôm nay 10-5, Hội nghị cấp cao ASEAN thứ 42 chính thức khai mạc tại Indonesia với sự tham dự của đại diện các nước thành viên, trong đó có tám nhà lãnh đạo.

Giải pháp nào cho Myanmar?

Ngày 8-5, ngay trước thềm hội nghị, một chiếc xe chở các nhà ngoại giao ASEAN làm nhiệm vụ nhân đạo ở Myanmar đã bị tấn công. Truyền thông nhà nước Myanmar cáo buộc "những kẻ khủng bố" là thủ phạm. Không ai bị thương song sự việc lập tức làm tăng sự chú ý vào Indonesia - nước chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay.

Ngoại trừ Indonesia và Singapore - hai nước được cho là có người trên chiếc xe bị tấn công - lên tiếng quan ngại, các nước còn lại trong khối không phản ứng gì. Thủ tướng Thái Lan, nước láng giềng Myanmar, không dự hội nghị tại Indonesia vì sắp bước vào bầu cử gay cấn. Tuy nhiên theo giới quan sát, vấn đề Myanmar sẽ không rơi vào im lặng tại hội nghị lần này.

"ASEAN đang ở ngã ba đường" - ông Mahfud MD, bộ trưởng điều phối chính trị, pháp lý và an ninh của Indonesia, cảnh báo trong cuộc họp báo ngày 9-5. "Khủng hoảng nối tiếp khủng hoảng đang thử thách sức mạnh của chúng ta với tư cách là một cộng đồng. Việc không giải quyết chúng sẽ có nguy cơ gây nguy hiểm cho sự hữu quan của ASEAN", ông nói và liệt kê Myanmar trong số các vấn đề khẩn cấp mà khối phải đối mặt.

Indonesia từ lâu được xem là một trong những tiếng nói dẫn dắt ASEAN. Thành công năm ngoái tại Hội nghị thượng đỉnh G20 khiến áp lực tăng lên với Jakarta khi có nhiều kỳ vọng năm nay sẽ có giải pháp mới cho Myanmar.

Trên thực tế, chưa có dấu hiệu nào cho thấy ASEAN sẽ từ bỏ "Đồng thuận 5 điểm" đạt được với chính quyền quân sự vào tháng 4-2021. Giữa tuần trước, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi thừa nhận nước này đang "ngoại giao thầm lặng", tiếp xúc với tất cả các bên ở Myanmar cũng như Trung Quốc, Ấn Độ và Thái Lan. Tuyên bố của tổng thống Indonesia ngày 8-5 rằng "trừng phạt sẽ không giải quyết vấn đề" cho thấy Jakarta sẽ tiếp tục thúc đẩy giải pháp ngoại giao.

"ASEAN không nên bỏ rơi hay cô lập Myanmar, bởi điều đó sẽ khiến họ phụ thuộc hơn vào Trung Quốc" - bà Awani Irewati, chuyên gia tại Cơ quan Nghiên cứu và đổi mới quốc gia Indonesia, nói với tờ BenarNews. Theo bà Irewati, cần có cách tiếp cận mới, trong đó tập trung vào kinh tế và nhân đạo để khiến chính quyền quân sự Myanmar cởi mở hơn với ASEAN.

Hội nghị ngoại trưởng ASEAN ngày 9-5 cũng đã nhắc đến Myanmar. Trong đó, các bộ trưởng khẳng định lại tinh thần xây dựng, hợp tác, đoàn kết, tương trợ và phát huy vai trò của ASEAN trong hỗ trợ Myanmar vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay. Các nước ủng hộ nỗ lực của chủ tịch ASEAN 2023 và đặc phái viên chủ tịch về Myanmar trong triển khai nhiệm vụ.

Cùng phục hồi kinh tế và hội nhập

Trong cuộc họp báo ngày 5-5, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi tiết lộ Indonesia có ba trọng tâm trong năm chủ tịch ASEAN. Đó là giữ được tiếng nói của ASEAN trong các vấn đề khu vực và toàn cầu; đưa ASEAN trở thành trung tâm tăng trưởng kinh tế và bền vững; và triển khai Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Việc chọn thị trấn Labuan Bajo trên đảo Flores làm nơi tổ chức hội nghị ASEAN phản ánh ưu tiên của nước chủ nhà. Labuan Bajo nằm gần công viên quốc gia rồng Komodo, là một điểm du lịch nhưng hạ tầng chưa phát triển bằng các địa danh nổi tiếng khác của ASEAN.

Việc chọn nơi đây để tổ chức hội nghị cấp cao ASEAN đặt ra không ít thách thức, ví như việc Indonesia phải điều tàu du lịch sức chứa 2.000 chỗ làm nơi ăn ở cho báo chí tác nghiệp. Tuy nhiên, Tổng thống Widodo chọn Labuan Bajo bởi ông muốn quá trình phục hồi kinh tế phải bao trùm, tất cả đều hưởng lợi giống như trọng tâm mà Indonesia đang thúc đẩy trong ASEAN. 

Đây cũng là dịp để Indonesia quảng bá thêm hình ảnh đất nước, đưa vùng đất của rồng Komodo thành điểm đến hấp dẫn du khách.

Hội nghị cấp cao lần này cũng được kỳ vọng sẽ giúp ông Widodo ghi thêm điểm bằng việc đẩy nhanh kết nạp Timor Leste. Dự kiến các nhà lãnh đạo ASEAN sẽ thông qua lộ trình kết nạp thành viên thứ 11 này. Trong đó, các nước ASEAN cam kết sẽ hỗ trợ Timor Leste hoàn thành các nghĩa vụ thành viên.