Tại ngôi làng Letur trên sườn đồi ở miền nam Tây Ban Nha, một mạng lưới mương được đào từ thời Trung cổ đã giúp nông dân ở đây trồng cây ô liu, cà chua và hành tây tại một trong những vùng khô cằn nhất châu Âu trong nhiều thế kỷ. Giờ đây, trận hạn hán khốc liệt đang lan rộng khắp lục địa và có nguy cơ khiến nơi đây trở nên khô cằn một lần nữa.

Đi qua nhiều cuộc chiến tranh và thiên tai trong lịch sử, hệ thống mương máng này luôn giúp đất đai tại Letur ẩm và mát mẻ. Tuy nhiên, 200 nông dân ở đây lần đầu tiên thấy lo lắng khi mực nước tại nhiều con đập khổng lồ của Tây Ban Nha giảm xuống mức thấp chưa từng có và các kênh đào xung quanh bắt đầu cạn kiệt.

Nếu hạn hán kéo dài lâu hơn nữa, Luis López, một nông dân trồng ô liu 43 tuổi, lo ngại rằng các trang trại gần đó, hiện sử dụng hệ thống tưới tiêu hiện đại để trồng các loại cây trồng cần nhiều nước như rau diếp và dưa hấu, có thể bắt đầu khai thác nguồn tài nguyên nước của Letur.

López nói: "Tôi lo rằng một khi hết nước, họ sẽ đến lấy nước của chúng tôi."

Là nơi duy nhất của châu Âu có một vùng sa mạc, Tây Ban Nha đã trải qua hạn hán nghiêm trọng hơn và lâu hơn so với các nền kinh tế lớn khác của khối. Vị trí gần châu Phi của Tây Ban Nha cũng khiến nước này nằm ngay đường đi của các luồng không khí nóng khi chúng di chuyển từ sa mạc Sahara về phía bắc.

Đời sống nông nghiệp chịu nhiều thiệt hại từ thời tiết thất thường

Nhưng sức nóng không dừng lại ở Tây Ban Nha. Thời tiết nóng hơn và khô hơn đang trở thành điều bình thường trên khắp châu Âu. Sự lo ngại về nước ở Letur là điềm báo trước về tình hình căng thẳng sẽ diễn ra ở những nơi khác và mọi nguy cơ xảy ra với ngành nông nghiệp của Tây Ban Nha - nguồn cung cấp thực phẩm chính cho các nước láng giềng – sẽ tác động tới cả lục địa già.

Nhà kinh tế môi trường Nathalie Hilmi tại Trung tâm Khoa học Monaco cho biết: "Tây Ban Nha là vựa lúa mì của châu Âu và việc thiếu nước ở đó đe dọa sản xuất nông nghiệp sẽ là vấn đề sống còn. Hệ lụy cũng liên quan tới vấn đề tài chính, bởi vì cần phải chi nhiều tiền hơn để tìm thức ăn."

Hạn hán kéo dài nhiều năm có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng vì các ngành như nông nghiệp không có thời gian để phục hồi, vì tác động chồng chất hết mùa này qua mùa khác. Theo ông Gabriel Trenzado, giám đốc của nhóm sản xuất nông nghiệp Cooperativas Agro-alimentarias de España, cho biết, sản lượng dầu ô liu của Tây Ban Nha, chiếm 45% nguồn cung của thế giới, có thể sẽ giảm hơn một nửa trong mùa này, trong khi các loại ngũ cốc như lúa mì và lúa mạch được dự đoán sẽ giảm tới 60%.

Trong khi đó, tình hình thời tiết ở các khu vực khác ở châu Âu lại khó dự đoán hơn. Ở một số nơi thậm chí còn có quá nhiều mưa. Tại một số vùng của Đức, việc trồng lúa mạch và củ cải đường đang bị trì hoãn do tháng 3 vừa qua quá ẩm ướt.

Năm ngoái, Tây Ban Nha cũng đã trải qua một đợt nắng nóng khốc liệt cho đến khi bão Cyril quét qua khiến nhiệt độ giảm bất thường và làm cho các đơn vị trồng trái cây và hạt thiệt hại hàng triệu euro.

Ông Trenzado nói: "Hạn hán hiện tại không phải là không có mưa mà những cơn mưa đến bất ngờ. "Mọi thứ đều rất khó đoán."

Hệ lụy lớn từ thay đổi khí hậu

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, lục địa này đã ấm lên nhanh gần gấp đôi so với phần còn lại của thế giới trong ba thập kỷ qua và tác động kinh tế là rất đáng kể.

Mực nước sông thấp kỷ lục đã gây ra thiệt hại hàng tỷ USD do việc vận chuyển hàng hóa bị tắc nghẽn. Thiếu nước cũng ảnh hưởng đến việc sản xuất điện từ các nhà máy thủy điện và hạt nhân, làm tăng thêm tình trạng thiếu năng lượng sau leo thang Nga - Ukraine và góp phần gây ra cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt tồi tệ nhất mà châu Âu phải đối mặt trong nhiều thế hệ qua. Mất mùa do hạn hán cũng có thể khiến giá lương thực tăng cao hơn nữa.

Theo đơn vị theo dõi biến đổi khí hậu Copernicus, lượng nước chảy vào các hồ và biển ở châu Âu giảm dần cũng có thể khiến nhiệt độ nước tại đó tăng lên và gây hại cho các hệ sinh thái. Và sau đó là khả năng xảy ra cháy rừng cao hơn. Năm ngoái, cháy rừng đã thiêu rụi nhiều khu vực tại châu Âu có diện tích lớn gấp ba lần diện tích của Luxembourg.

Đây là năm thứ hai liên tiếp thời tiết cực kỳ khô và nóng ở tây nam châu Âu, do nắng nóng đầu hè đến sớm hơn so với bình thường. Tây Ban Nha vừa trải qua tháng 4 nóng nhất và khô nhất được ghi nhận.

Tiến sĩ Andrea Toreti, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm nghiên cứu chung của Ủy ban châu Âu, cho biết những thay đổi về thời tiết diễn ra đúng như các dự báo khoa học về lượng mưa ít hơn và nhiệt độ cao hơn ở châu Âu khi Trái Đất nóng lên. Tuy nhiên, tình trạng hạn hán như hiện tại vốn được dự báo sẽ diễn ra thường xuyên từ năm 2043. "Nếu không hành động ngay, chúng tôi cho rằng tình trạng này có thể xảy ra gần như hàng năm", ông nói.

Chính phủ Tây Ban Nha đang nỗ lực để tìm giải pháp. Mặc dù đã chi hàng tỷ đô la trong vài thập kỷ qua để cải thiện hệ thống quản lý nước, nhưng lượng mưa thấp hơn 19% so với mức trung bình lịch sử kể từ tháng 10 năm ngoái đã khiến các hồ chứa của Tây Ban Nha chỉ còn khoảng một nửa công suất. Các biện pháp được lên kế hoạch để giải quyết tình trạng thiếu nước sẽ tiêu tốn hơn 22 tỷ euro.