Tại hội thảo, nhiều chuyên gia hàng đầu về giáo dục đã bàn giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đại học nhưng không nhất thiết là phải tăng học phí.

Tăng đầu tư cho giáo dục đại học

TS Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên trợ lý bộ trưởng Bộ GD-ĐT, cho biết hiện chi ngân sách cho giáo dục đại học ở Việt Nam chỉ khoảng 0,25% GDP, trong khi cần đảm bảo mức chi này ở mức 1%. 

"Đề nghị đừng bao giờ quan niệm chi cho giáo dục đại học là một khoản chi tiêu dùng, chi cho du lịch và các dịch vụ khác. Chi cho giáo dục là khoản chi cực kỳ quan trọng mà các nhà hoạch định chính sách cần có trong đầu, đừng thay đổi. 

Trong ngành giáo dục hiểu rất rõ, nhưng ngoài bộ (bộ ngành khác) có tư duy chi cho giáo dục đại học là chi cho tiêu dùng nên người học phải trả đúng, trả đủ. Tư duy cực kỳ không có lợi cho sự phát triển" - ông Tiến nói.

PGS.TS Đỗ Văn Dũng (nguyên hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM) nêu quan điểm nếu thu đúng thu đủ như một số đề xuất thì các trường đại học ở Việt Nam sẽ "chết" ngay lập tức, bởi nhiều người sẽ chọn học ở nước ngoài "sướng" hơn. Vì vậy ông Dũng cho rằng "phải cân nhắc tăng học phí ở mức vừa vừa, kêu gọi thu đủ là không được đâu".

Ông Dũng gợi ý giải pháp từ bài toán tiết kiệm trong chi tiêu, thu hút nguồn lực hỗ trợ từ bên ngoài (doanh nghiệp hỗ trợ trang thiết bị và hỗ trợ khác). Ông dẫn chứng vào thời ông làm hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM, khoản dư ra của trường khoảng 450 tỉ đồng. Nhà trường "luôn để khoản 400 - 500 tỉ đồng trong ngân hàng để có tiền lãi hỗ trợ sinh viên nghèo vùng sâu vùng xa, có năm tới hơn 30 tỉ đồng.

"Bất cập trong giáo dục đại học Việt Nam gồm nhiều thứ, đừng nói chuyện thu không thôi. Thu cần vừa phải" - ông Dũng đề nghị.

Có trường ngàn tỉ, có trường "rất bé"

Bà Trần Thị Thu Hà, nguyên vụ trưởng Vụ Tài chính hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính), cho biết trong số 15 trường có doanh thu lớn nhất năm 2020 có Trường đại học RMIT doanh thu 1.853 tỉ đồng, Trường đại học Bách khoa Hà Nội 1.096 tỉ đồng, Trường đại học Hutech 989 tỉ đồng, Trường đại học Cần Thơ 954 tỉ đồng...

Bên cạnh đó, bà Hà cũng bày tỏ lo ngại quy mô các trường đại học của Việt Nam "rất bé" (trường lớn có quy mô 60.000 sinh viên, nhưng trường bé ở tỉnh chỉ có từ 1.000 đến 3.000 sinh viên; bình quân khoảng 9.000 sinh viên/trường) và quy mô nhỏ như thế thì nguồn tài chính lấy đầu ra để bù đắp cho chi phí hoạt động của trường.

Vì vậy bà Hà cho rằng mạng lưới các trường đại học hiện nay "chưa thật là tối ưu mà dàn trải rất nhiều, kéo theo đầu tư tài chính dàn trải nên rất khó khăn". 

Ngoài ra, dẫn trong số 176 trường đại học công lập, có 22 trường thuộc địa phương quản lý, trong khi ngân sách các địa phương eo hẹp và phải chi cho rất nhiều hoạt động khác của địa phương nên "ưu ái cho các trường đại học ở địa phương là không lớn". 

Từ thực tế đó, bà Hà kiến nghị không nên dàn trải với quy mô nhỏ, ra một mạng lưới trường như vậy và không nên giao hết cho địa phương quản lý.

PGS.TS Lê Khánh Tuấn (Trường đại học Sài Gòn) cho rằng hiện nay có những chính sách chưa tối ưu gây khó khăn cho tự chủ tài chính. 

Ông Tuấn kiến nghị chính phủ phải có chính sách cân đối, hỗ trợ giáo dục đại học để các trường không phải tăng học phí vì điều kiện kinh tế của người dân còn ở mức thấp.

Ông Tuấn cũng đề xuất ngân sách nhà nước hỗ trợ cho trường đại học theo số người học, ngoài ra cần tạo cơ chế thông thoáng hơn nữa, "mở" hơn nữa để các trường tăng nguồn thu.