Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thừa nhận nhiều doanh nghiệp lớn đã phải bán gần hết tài sản, những gì bán được đều đã bán...

Trao đổi với Tuổi Trẻ về thực trạng này, ông Đậu Anh Tuấn - phó tổng thư ký kiêm trưởng ban pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - cho rằng hoạt động của các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp lớn, phản ánh sức khỏe của nền kinh tế, vì vậy cần phải có giải pháp mạnh hơn để ngăn làn sóng doanh nghiệp bán tài sản, rời bỏ thị trường.

Doanh nghiệp đang rất gay go

* Theo ông, đâu là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp phải bán gần hết tài sản để cầm cự và số doanh nghiệp rời bỏ thị trường tăng vọt so với cùng kỳ năm trước?

- Nguyên nhân chủ yếu vẫn do tình hình kinh tế thế giới biến động lớn, bối cảnh kinh tế khó khăn hơn.

Trong nước, doanh nghiệp cũng gặp khó khi tiếp cận vốn, dòng tiền, lãi suất ngân hàng quá cao. Các vấn đề của thị trường tiền tệ, tỉ giá cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động xuất khẩu, tác động trực tiếp đến sản xuất kinh doanh.

Nhiều doanh nghiệp bất động sản không bán được hàng bị đứt dòng tiền. Trong khi thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán năm vừa qua có nhiều điều chỉnh lớn.

Tất cả những yếu tố này đã tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh của hầu hết doanh nghiệp trong nền kinh tế. Hiện các doanh nghiệp đang rất gay go, cần có những giải pháp hỗ trợ mạnh hơn từ phía Chính phủ.

* Vừa qua, Chính phủ đã ban hành một loạt giải pháp như nghị quyết 33 gỡ vướng cho thị trường bất động sản, nghị định 08 gỡ vướng cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, lập các tổ công tác gỡ vướng cho thị trường bất động sản, thúc đẩy giải ngân đầu tư công. Ngoài những chính sách này, chúng ta cần làm gì để hỗ trợ doanh nghiệp bám trụ lại với thị trường?

- Việc ban hành giải pháp, chính sách tốt là một chuyện, vấn đề đang nằm ở thúc đẩy thực thi chính sách.

Ví dụ, hiện nay việc hoàn thiện thủ tục các dự án đầu tư ở địa phương rất lâu. Có dự án đầu tư phải chờ 1 - 2 năm mới được phê duyệt.

Cơ chế ra quyết định ở các địa phương cũng rất phức tạp, đây là thách thức rất lớn. Có chính sách tốt nhưng bộ máy thực thi chưa hiệu quả, chưa tốt cũng ảnh hưởng rất lớn tới các doanh nghiệp.

* VCCI vừa công bố báo cáo năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2022, ông có thể cho biết doanh nghiệp đang khó khăn thế nào trong tiếp cận vốn, có tình trạng doanh nghiệp không dám vay vốn để kinh doanh không?

- Doanh nghiệp tiếp cận vốn khó khăn vì nhiều lý do, trong đó có lãi suất quá cao nên hoạt động kinh doanh bình thường sẽ khó đáp ứng được mức lãi vay ngân hàng đưa ra hiện nay.

Thứ hai là khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp hiện rất khó, nhiều ngành kinh doanh có xu hướng suy giảm nên doanh nghiệp rất cân nhắc khi vay vốn ngân hàng.

Vì vậy, Chính phủ cần đẩy mạnh thực thi các chính sách tài khóa hỗ trợ doanh nghiệp như giảm thuế, phí mạnh mẽ hơn nữa để giúp họ giảm chi phí, có tiền duy trì sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh đó, những chương trình cải cách thực hiện trong thời gian qua cần được tiếp tục mạnh mẽ hơn. Ví dụ trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, Chính phủ từng dự kiến ban hành một nghị định về đổi mới cơ chế quản lý thực phẩm nhập khẩu.

Thủ tướng đã có quyết định về việc ban hành nghị định này, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đang chủ trì xây dựng, nhưng đến nay nghị định này chưa được thông qua vì nhiều bộ đang phản đối việc xây dựng nghị định.

Những chính sách như thế này cần được ban hành sớm để đổi mới cơ chế quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu, giúp giảm chi phí thời gian cho doanh nghiệp, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bối cảnh bên ngoài có nhiều khó khăn thì các vấn đề về chính sách, thể chế quản lý trong nước cần phải thuận lợi hơn để hỗ trợ, thúc đẩy hoạt động đầu tư kinh doanh.

Tôi mong rằng bên cạnh các nhóm giải pháp về tiền tệ, nhóm giải pháp về tài khóa thì những giải pháp đẩy mạnh cải cách thể chế, cắt giảm các thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, đặc biệt là tổ chức thực thi chính sách của bộ máy hành chính các cấp phải thuận lợi hơn. Đây là những giải pháp tổng thể giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn hiện nay.

Doanh nghiệp phải "bán mình", rất xót xa

* Ông có thể cho biết tình trạng doanh nghiệp phải bán tài sản để cầm cự, hàng chục ngàn doanh nghiệp rời bỏ thị trường trong bốn tháng đầu năm sẽ tác động thế nào đến tăng trưởng kinh tế?

- Việc doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả, doanh nghiệp khác vào tiếp quản là chuyện bình thường trong hoạt động đầu tư kinh doanh. Nhưng nếu một doanh nghiệp tốt đối mặt với khó khăn thanh khoản ngắn hạn, buộc phải bán cả một cơ ngơi, một thương hiệu tốt là điều rất xót xa. Doanh nghiệp chỉ gặp trục trặc trong ngắn hạn mà phải "bán mình" là điều đáng tiếc cho nền kinh tế.

Về lâu dài, tình trạng doanh nghiệp buộc phải bán tài sản, thậm chí bán toàn bộ doanh nghiệp cho các đối tác nước ngoài có tiềm lực tài chính lúc này tiềm ẩn vấn đề mất an toàn, an ninh kinh tế.

Chẳng hạn, doanh nghiệp đang kinh doanh những chuỗi bán lẻ lớn trên cả nước mà bán cho đối tác nước ngoài thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kênh phân phối nội địa thời gian tới.

Hay các doanh nghiệp bất động sản lớn có chuỗi dự án ở vị trí đẹp, nằm ở trung tâm kinh tế của các địa phương, những nơi đắc địa, nếu chuyển nhượng cho đối tác nước ngoài cũng tiềm ẩn những nguy cơ về an ninh, an toàn.

Có thể khẳng định sức khỏe của doanh nghiệp, đặc biệt những doanh nghiệp lớn đang phản ánh sức khỏe của nền kinh tế. Tôi hy vọng khó khăn trước mắt sẽ qua nhanh.

* Nhiều doanh nghiệp đang thu mình lại, họ không duy trì sản xuất, mở rộng kinh doanh trong bối cảnh hiện nay, điều này có đáng lo ngại?

- Đây là xu hướng chung của cả doanh nghiệp Việt Nam và trên thế giới. Khi bất ổn gia tăng thì doanh nghiệp sẽ thận trọng hơn. Ngay cả người dân có tiền hiện nay, thay vì đầu tư kinh doanh họ lại mang tiền gửi ngân hàng.

Tôi mong rằng xu hướng này không kéo dài, nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, đến tạo việc làm, thu ngân sách. Trong bối cảnh hiện nay, Chính phủ cần hỗ trợ để doanh nghiệp, người dân giữ vững tinh thần kinh doanh, tinh thần khởi nghiệp.

* Vậy theo ông, đâu là cơ hội cho doanh nghiệp bứt lên trong bối cảnh hiện nay?

- Trong lúc nhiều khó khăn như thế này thì doanh nghiệp nào quản trị rủi ro tốt, có sức khỏe tài chính lành mạnh sẽ có nhiều cơ hội lớn để bứt phá trong dài hạn. Nhưng "trong nguy có cơ" nên nhiều doanh nghiệp sẽ tìm ra được cơ hội mới, thị trường mới.

Hiện nay không chỉ doanh nghiệp Việt Nam khó khăn, các doanh nghiệp nước ngoài cũng gặp khó, nên đây là cơ hội để doanh nghiệp trong nước đủ tiềm lực vươn lên chiếm lĩnh thị trường.

Doanh nghiệp nào khai thác thị trường tốt sẽ nắm bắt được cơ hội. Tình hình kinh tế trong và ngoài nước hiện nay là phép thử để các doanh nghiệp nâng cao chất lượng quản trị, đặc biệt là quản trị rủi ro để thích ứng tốt hơn với biến động của môi trường đầu tư kinh doanh.