Hãy mạnh mẽ sống tự lập

Đây là hậu quả của cưng chiều con thái quá? Phụ huynh cần làm gì để giáo dưỡng con đúng cách, để con trưởng thành cả thể chất lẫn tinh thần, nhân cách? Về phía người trẻ, họ sẽ phải nỗ lực ra sao để "lớn", để nhận ra tác hại với họ khi sống một cuộc đời làng nhàng, lệ thuộc...

Tuổi Trẻ đã đem những câu hỏi đầy trăn trở này chia sẻ với các giảng viên, chuyên gia tâm lý, phụ huynh và nhận được những phân tích, suy nghĩ đáng suy ngẫm:

- ThS LÊ HOÀI VIỆT (nghiên cứu sinh, giảng viên khoa quản trị kinh doanh - Trường ĐH Mở TP.HCM): Là một người làm giáo dục, tôi có cơ hội quan sát và tiếp cận với rất nhiều bạn trẻ. Có một thực trạng tôi nhận ra là có không ít bạn mà tuổi đời và sự trưởng thành dường như là một phương trình không hề cân xứng. 

Có không ít các bạn sinh viên, hay thậm chí các bạn đã đi làm nhiều năm nhưng lại thiếu kiến thức xã hội, chưa hoàn thiện nhận thức quan, thiếu kỹ năng sống một cách trầm trọng.

Thực ra mỗi lần quan sát điều này, tôi thương các bạn hơn là trách giận. Đơn giản, tôi nghĩ đây là hệ quả tất yếu của một nền giáo dục có nhiều thứ cần phải xem xét lại. Thứ nhất, thay vì tập trung vào người học, lấy người học làm tiêu chí đánh giá hiệu quả, Việt Nam chúng ta, cùng với không ít các nước trong khu vực nói chung, chọn giáo dục theo hướng cũ.

Theo đó, vai trò của người lớn, của người thầy, của cha mẹ, của các bậc cha chú, anh chị là vô cùng lớn, và người học - người nhỏ hơn phải có nghĩa vụ lắng nghe và làm theo một cách khá gượng ép và khuôn khổ.

Thứ hai, ông bà, cha mẹ chúng ta đã trải qua một quá khứ không đủ đầy, thiếu thốn, khi mà ăn no và mặc ấm còn là một thứ gì quá đỗi xa xỉ, cho nên họ có xu hướng bù đắp cho con cháu sau này để mong muốn cho con mình một tương lai tốt hơn. 

Xuất phát từ tình thương nhưng vô hình trung điều này làm nên một sự bảo bọc thái quá, dần làm con cái mất đi khả năng sống độc lập, hoàn toàn thiếu sức đề kháng trước những tình huống lạ, khó và trước những va vấp của cuộc đời.

Trong khi đó, lẽ ra từ nhà trường cho tới gia đình, điều quan trọng là nên giúp trẻ hình thành ý thức tự giác, từ việc tự học cho tới tự làm mọi thứ có thể cho chính bản thân mình, thay vì ngay lập tức nhờ cậy sự giúp đỡ của người thân. 

Không cách nào khác, các bậc thầy cô, phụ huynh hãy tôn trọng và trao quyền cho con em mình có cơ hội được thử, có thể là sẽ sai những lần đầu tiên nhưng sau đó chính các bạn sẽ có trách nhiệm với quyết định của mình, tự ý thức được các bạn cần thay đổi chỗ nào, cải tiến ra làm sao để lần tới, nếu đối diện một sự việc tương tự, các bạn sẽ làm tốt hơn.

Rất may mắn là tôi thấy giáo dục Việt Nam đang dần chuyển mình sang những hình thức mở, từ phương pháp Montessori thân thiện, cởi mở cho các bé mầm non đến hình thức giáo dục hệ tín chỉ, giáo dục khai phóng ở bậc đại học, tạo điều kiện cho các bạn trẻ được tự do lựa chọn môn học, thử sức với ngành học phù hợp với bản thân.

Bản thân tôi luôn xem khoảng thời gian xa nhà, từ Đà Nẵng vào TP.HCM học đại học, và sau này đi du học bậc thạc sĩ, chính là khoảng thời gian vàng để tôi trưởng thành và hoàn thiện mình, từ kỹ năng tự sắp xếp thời gian, tự kỷ luật với bản thân, kỹ năng nấu ăn, kỹ năng độc lập, kỹ năng sống trong một tập thể... 

Do đó, tôi đặc biệt mong các bạn sinh viên của tôi hãy đủ mạnh mẽ và tự tin để sống một cuộc sống tự lập và xem như đây là một cơ hội thay vì thách thức khó có thể vượt qua.

Hãy để con mình chịu khổ một chút

- ThS tâm lý VÕ HỒNG TÂM (sáng lập dự án Khóa học 0 đồng "I believe in me" - Tôi tin vào tôi): Chắc chắn đây là hậu quả của cưng chiều con thái quá. Mặc dù có câu cha mẹ sinh con trời sinh tính, nhưng giáo dục ảnh hưởng rất nhiều đến sự thay đổi của tính cách này. 

Một đứa trẻ không thích nấu ăn, nấu ăn không ngon nhưng nếu được dạy dỗ nhiều, vào bếp thực hành nhiều thì vẫn sẽ biết nấu ăn, chỉ là không nấu ngon như những bạn có tố chất và yêu thích mà thôi.

Ví dụ thứ hai: đứa trẻ lười biếng, không thích dọn dẹp nhưng nếu được dạy phải dọn dẹp ngay từ nhỏ trở thành một thói quen thì khi lớn lên dù có thể dọn không sạch bằng những bạn có tố chất tổ chức và thích sạch sẽ nhưng vẫn sẽ dọn dẹp được.

Còn điều quan trọng là khả năng nuôi sống bản thân, người đói nhất khi cần cũng biết đi xin củ khoai từ hàng xóm để ăn, nghĩa là việc tự nuôi sống bản thân mình là một bản năng. 

Dù có lười cách mấy, người ta cũng không bao giờ nằm đó để đói đến chết. Vậy thì chính cha mẹ đã luôn có sẵn một củ khoai ở đó cho các bạn này, nên các bạn không còn khả năng đó nữa.

Phụ huynh cần làm gì để giáo dưỡng con đúng cách? Đây là một câu chuyện quá dài. Nó đòi hỏi trước tiên cha mẹ phải thay đổi về mặt nhận thức. Ý thức rất rõ mình đang "hại dần" cuộc đời của con mình như thế nào. Ý thức rất rõ tính vô thường khi cha mẹ ra đi là như thế nào.

Cái tư tưởng mình khổ nên không muốn con mình khổ là một tư duy thiếu sót. Nhờ mình khổ nên mình mới được như thế, thì con mình cũng cần phải trải qua ít nhất 50% cái khổ nó mới trưởng thành được.

Sau khi thay đổi về mặt nhận thức thì thay đổi về phương pháp giáo dục. Dạy con làm việc nhà, dạy con tiết kiệm chi tiêu... Kế đến nữa, quan trọng nhất là phải dứt khoát với con. Phải tự tôn trọng quyết định của mình. 

Con đủ trưởng thành không cho tiền nữa là không cho tiền. Nói chung, nói rất dễ mà làm rất khó, vì cha mẹ thương con vô bờ và thương con đến thiếu đi trí tuệ, nhận thức đúng đắn. Nên bước đầu thay đổi nhận thức là như vậy.

Về phía người trẻ, họ sẽ phải nỗ lực ra sao để "lớn", để nhận ra tác hại với họ khi sống một cuộc đời làng nhàng, lệ thuộc? 

Có những đứa trẻ mặc dù cha mẹ như vậy nhưng ý thức sinh tồn, tính tự tôn rất cao nên vẫn không muốn phụ thuộc vào cha mẹ, thành ra không cần phải nỗ lực để "lớn". Có nỗ lực chăng là sẽ sinh ra cãi nhau khi cha mẹ nói con nghỉ đi, mà con vẫn cố làm.

Còn những đứa trẻ sẵn lười biếng, không biết suy nghĩ, lại chẳng có lòng tự trọng, thêm cách dạy dỗ sai của cha mẹ từ nhỏ như vậy thì rất khó thay đổi từ chính họ. Chỉ khi cuộc đời "tát" cho tỉnh thì mới tỉnh nổi thôi.