Các vụ án hành chính chủ yếu liên quan đến đất đai như thu hồi, bồi thường, tái định cư, cấp "sổ đỏ".

Trước thực trạng đó, mới đây Ban Nội chính Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu và Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã phải tổ chức hội nghị tìm giải pháp giảm án hành chính. Vì sao chính quyền thua kiện nhiều như vậy?

Cán bộ sợ trách nhiệm, năng lực hạn chế

Theo báo cáo của Ban Nội chính Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu, trong năm 2021 - 2022, tòa án hai cấp tỉnh này thụ lý 456 vụ án hành chính và đã giải quyết được 338 vụ (đình chỉ 98 vụ, xét xử 240 vụ).

Đáng chú ý trong 240 vụ tòa đưa ra xét xử thì có 165 vụ tòa án chấp nhận một phần hay toàn bộ đơn khởi kiện của người dân đối với quyết định hành chính của chính quyền - tức là tuyên hủy toàn bộ hoặc sửa một phần quyết định hành chính.

Theo đánh giá của các ngành chức năng, một trong những nguyên nhân chủ quan dẫn đến tình trạng quyết định hành chính bị tòa án hủy là do trình độ, năng lực của cán bộ công chức hạn chế dẫn đến tham mưu cho UBND, chủ tịch UBND các cấp ban hành các quyết định chưa chặt chẽ, vi phạm cả về hình thức lẫn nội dung.

Đáng chú ý, theo đánh giá của Ban Nội chính Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu thì một số cán bộ công chức e ngại, sợ trách nhiệm khi thực hiện công vụ nên né tránh đẩy việc giải quyết sang tòa án để từ đó căn cứ vào bản án tuyên mà thực thi cho an toàn.

Ngoài ra còn có nguyên nhân khác như quản lý đất đai chưa chặt chẽ, hồ sơ giấy tờ lưu trữ không đầy đủ cũng như có sai sót trong quá trình kiểm đếm, thu hồi đất chưa đúng trình tự, thủ tục, quy hoạch đất đai chưa minh bạch.

Ông Phạm Văn Mạnh, phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, dẫn ví dụ điển hình có địa phương tổ chức khảo sát giá trước khi kiểm đếm hay trong cùng một dự án nhỏ nhưng có đến hai, ba chính sách đền bù.

Hơn nữa, khi vụ việc hành chính ra đến tòa thì chính quyền hay cá nhân chủ tịch UBND các cấp bị kiện lại không cung cấp tài liệu, chứng cứ đầy đủ, kịp thời khiến cho quyền bảo vệ lợi ích của Nhà nước bị hạn chế.

Ngoài ra, những lãnh đạo cơ quan chuyên môn được cử đại diện cho chủ tịch UBND các cấp ra tòa có nhiều trường hợp vắng mặt tại các buổi công khai chứng cứ và đối thoại.

Thua kiện còn chậm thi hành

Ngoài việc thua kiện thì hầu hết các bản án hành chính đều thi hành chậm so với luật. Theo thống kê đến nay trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có hơn 60 vụ án hành chính chính quyền thua kiện và đã có hiệu lực pháp luật nhưng chưa được thi hành. Trong đó có vụ án đã có hiệu lực từ năm 2016.

Điển hình như vụ án Ban quản lý rừng phòng hộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu thua kiện dân sự trong tranh chấp đất với người dân từ tháng 12-2020. Bản án tuyên người dân được quyền liên hệ với cơ quan thẩm quyền để làm "sổ đỏ".

Ban này không kháng cáo và bản án sơ thẩm không bị kháng nghị. Đến giữa năm 2021, ban này mới đề nghị tòa án cấp cao kháng nghị nhưng không được chấp nhận. Tuy nhiên, việc người dân xin cấp "sổ đỏ" cũng bị kéo dài.

Do đó, lần này người dân đã kiện hành chính yêu cầu chính quyền cấp "sổ đỏ" theo quyết định của vụ án dân sự trước. Kết quả cả hai cấp tòa đều tuyên buộc chính quyền phải làm sổ đỏ cho người dân.

Theo đánh giá của các ngành chức năng, việc chậm thi hành bản án hành chính có nhiều nguyên nhân. Ông Nguyễn Văn Việt, bí thư thị xã Phú Mỹ, nêu lý do bởi một số bản án, quyết định của tòa tuyên chưa thật sự thuyết phục, chưa cụ thể, rõ ràng do đó chưa thể thi hành trên thực tế.

Từ đó dẫn đến việc thi hành án hành chính tồn đọng, kéo dài. Còn ông Vũ Hồng Thuấn, phó chủ tịch UBND TP Vũng Tàu, cho biết có những vụ án hành chính liên quan đến tiền bồi thường giá trị đất phải chờ vốn ngân sách mới thi hành được chứ không có nguồn dự phòng hay tạm ứng để chi cho thi hành án hành chính.

Ngoài ra có những dự án đã hoàn thành rồi hay dự án có vốn của trung ương khi tòa tuyên phải bồi thường bổ sung thì rất khó thi hành ngay.

Ông Nguyễn Công Vinh, phó chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, thẳng thắn nói rằng việc chính quyền thua kiện trong vụ án hành chính có nguyên nhân từ việc quản lý nhà nước về đất đai không chặt chẽ, kéo trong thời gian dài.

Về năng lực của cán bộ, công chức nhà nước ông Vinh đặt câu hỏi: Tại sao khi tuyển vào thì đào tạo, bồi dưỡng đầy đủ, thi đủ thứ, chứng chỉ đầy đủ mà cử ra tòa không biết gì hết?

Do đó ông yêu cầu phải cử cán bộ có năng lực ra tòa và phải tham gia đầy đủ các buổi đối thoại, cung cấp chứng cứ. "Tôi thấy lỗi chủ quan trong việc thua kiện hành chính và thi hành án chậm rất nhiều. Còn khách quan thì đâu cũng vậy", ông Nguyễn Công Vinh nói thẳng.