Đại biểu Trần Văn Lâm, ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, trao đổi như vậy khi nói đến việc tiếp tục thực hiện chính sách giảm thuế VAT theo nghị quyết số 43 mà Chính phủ trình Quốc hội ngày 24-5.

Theo ông Lâm: "Việc giảm thuế VAT trong thời điểm hiện tại là cần thiết. Đồng thời, ngay từ bây giờ, Chính phủ phải có ý thức đánh giá, theo dõi tình hình, diễn biến nền kinh tế cũng như việc thực hiện các chỉ tiêu thu chi để có thể tiếp tục đề xuất thêm đối tượng cũng như kéo dài thời gian giảm thuế VAT".

Có thể tính toán thêm bất động sản, chứng khoán

* Nhiều ý kiến đề xuất nên mở rộng đối tượng giảm thuế, thay vì chỉ bó hẹp như trong nghị quyết 43 của Quốc hội. Quan điểm của ông thế nào?

- Tờ trình của Chính phủ hiện giữ nguyên các nhóm đối tượng được giảm thuế VAT như nghị quyết 43. Dù vậy, bối cảnh tình hình hiện nay đã khác lúc nghị quyết 43 ban hành, có những ngành nghề rơi vào khủng hoảng và khó khăn gấp nhiều lần giai đoạn trước.

Nếu đặt mục tiêu kích thích tiêu dùng và sản xuất, theo tôi, cần áp dụng cho các đối tượng phù hợp, thực sự cần kích thích, thúc đẩy. Xét như vậy có thể thấy, hiện ngoài một số lĩnh vực như kinh doanh online, hoạt động công nghệ, ngân hàng ít gặp khó khăn, nhiều hoạt động như kinh doanh bất động sản, chứng khoán đang gặp vô vàn khó khăn.

* Theo Chính phủ, nếu giảm thuế VAT trong 6 tháng cho toàn bộ nhóm hàng hóa, dịch vụ đang chịu mức thuế 10%, ngân sách chỉ giảm khoảng 35.000 tỉ. Số tiền này được đánh giá không quá lớn, vậy tại sao không áp dụng hết?

- Như tôi nói ở trên, đối tượng áp dụng phải được xác định hợp lý, không thể áp dụng với các đối tượng không bị khó khăn, thậm chí kinh doanh có lãi. Riêng việc ngân sách giảm thu ít hay nhiều, trong quản lý ngân sách mất cân đối một đồng cũng khó.

Bởi thu và chi ngân sách đã được cân đối ngay từ đầu năm. Thu ngân sách 4 tháng đầu năm khó khăn, chưa biết hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách hay không mà đã vội vàng giảm thuế các lĩnh vực một cách ào ào sẽ khó đảm bảo các cân đối lớn. Với các khoản chi đã được xác định ngay từ đầu năm rồi do đó phải thu cho đủ, nếu thu không đủ sẽ mất cân đối vĩ mô nên cũng phải cân đối hài hòa các lĩnh vực được hưởng chính sách.

Mặt khác, có thể sắp tới ngân sách tăng thu ở nhiều lĩnh vực khác ví dụ từ đất. Tuy nhiên, quy định nguồn tăng thu này phải mang đi đầu tư, chứ không thể đưa ra chi thường xuyên. Trong khi đó, nguồn thu thuế VAT được cân đối vào chi thường xuyên như giáo dục, văn hóa, y tế, thể thao. Giảm nguồn thu đồng nghĩa với việc mất cân đối chi, ảnh hưởng đến các ngành, lĩnh vực này.

* Vậy theo ông, có cần thiết giảm thuế cho hai lĩnh vực bất động sản, chứng khoán không?

- Cái khó nhất là nghị quyết phải ra đời nhanh để hỗ trợ doanh nghiệp, muốn thay đổi đối tượng áp dụng (so với nghị quyết 43 - PV) phải có đánh giá tác động và các cơ sở thông tin. Nhưng vì tình thế cấp bách, Chính phủ chuyển đề xuất trong thời gian ngắn nên chưa có đánh giá tác động đủ thuyết phục để xem xét bổ sung một số ngành nghề. 

Còn nếu để chính sách nhanh chóng đi vào đời sống kịp thời, có thể tạm thời chấp nhận phương án như dự thảo bởi chưa có phương án tối ưu.

Phải nói rõ, với sự sụt giảm giao dịch hiện nay, việc giảm 2% thuế VAT cho lĩnh vực bất động sản, chứng khoán không có nhiều ý nghĩa về thúc đẩy giao dịch. Tuy nhiên, quan điểm của tôi nếu đủ các điều kiện, căn cứ nên tính toán bổ sung thêm bất động sản, chứng khoán vào đối tượng áp dụng. Khi khó khăn, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp dù ít hay nhiều đều quý.

Xem xét kéo dài thời gian áp dụng

* Mức giảm 2% thuế VAT trong bối cảnh kinh tế rất khó khăn hiện nay được đánh giá không ý nghĩa lắm. Theo ông, có nên nâng mức giảm lên 3 - 5%?

- Xác định con số cụ thể giảm phải có căn cứ. Tuy nhiên, thực tế 2% hay 5% cũng không có nhiều ý nghĩa. Tình hình hiện nay, với những mặt hàng tiêu dùng thiết yếu, người dân vẫn phải tiêu dùng, còn những thứ không thiết yếu đa số sẽ bị người dân cắt giảm.

* Thời gian áp dụng 6 tháng cũng được cho là quá ngắn?

- Việc giảm thuế cần toàn diện, thời gian áp dụng chính sách phải dài và ổn định hơn. Việc có nên kéo dài thêm thời gian áp dụng còn tùy thuộc vào đánh giá tình hình thực tế. Thay vì 6 tháng, nếu kéo dài thời gian áp dụng chính sách đến giữa hoặc cuối năm 2024 (thay vì đến cuối năm 2023) sẽ tạo điều kiện tốt hơn để kích thích tăng trưởng tiêu dùng, phục hồi nền kinh tế.

Chúng ta giảm thuế VAT một năm trước, rồi dừng lại 6 tháng, giờ nếu được thông qua sẽ tiếp tục giảm thuế 6 tháng, còn sau đó chưa biết như thế nào. Chính sách như vậy giật cục, làm cho các lĩnh vực kinh tế ứng phó không kịp, thậm chí tạo ra những khó khăn nhất định cho các doanh nghiệp. Các cơ quan quản lý cũng gặp khó khi chính sách liên tục thay đổi buộc hệ thống quản lý phải thay đổi theo.

Trường hợp nếu vẫn giữ 6 tháng, từ đây đến cuối năm 2023, Chính phủ cần tập trung theo dõi, đánh giá khó khăn và căn cứ hoàn cảnh kinh tế để chuẩn bị đề xuất các chính sách kéo dài việc giảm thuế VAT. Lúc bấy giờ có thể đề xuất thêm các ngành nghề phù hợp được hưởng chính sách.

Cần thêm nhiều chính sách khác ngoài giảm thuế

* Như ông nói, giảm thuế VAT không tác động mạnh đến tình hình tiêu dùng. Vậy cần thêm các giải pháp để kích thích tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế?

- Giảm thuế VAT chỉ là một trong những biện pháp kích thích tăng trưởng. Khi thuế giảm sẽ kích cầu, tăng tiêu dùng và sản xuất ở một số lĩnh vực, từ đó lan tỏa ra toàn bộ nền kinh tế. Thế nhưng đây không phải là giải pháp duy nhất, mạnh nhất để thúc đẩy thị trường.

Thực tế thời gian qua Chính phủ đã chỉ đạo có nhiều giải pháp mạnh hơn giảm thuế để hỗ trợ thị trường bất động sản và chứng khoán. Sắp tới, cần thêm nhiều giải pháp tổng lực, đồng bộ để hỗ trợ doanh nghiệp, kích thích tiêu dùng. Không nhất thiết chỉ trông chờ vào giảm thuế, mà phải phối hợp đồng bộ các chính sách tài khóa gắn với chính sách tiền tệ. 

Ví dụ có thể tăng chi ngân sách, thậm chí đi vay về để tăng chi đầu tư. Việc này vừa tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững về sau, vừa tăng nguồn cung tiền ra nền kinh tế, lan tỏa sang thu nhập của người dân, từ đó kích thích tiêu dùng.

* Các doanh nghiệp than khó khăn nhất vẫn là vốn?

- Quan trọng nhất phải tính toán room tín dụng cho hợp lý. Muốn cung tiền ra phải xác định room tín dụng phù hợp, chứ vì mục tiêu kiểm soát lạm phát mà cẩn trọng, duy trì room quá chặt, không cho tăng trưởng gì sẽ rất khó cho doanh nghiệp. 

Cũng cần nhìn nhận doanh nghiệp sống được phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn vay, với lãi suất vay cao hơn 10% lấy gì ra lãi. Do vậy, quan trọng nhất phải giảm được lãi suất, đồng bộ từ giảm lãi suất huy động đến giảm lãi suất cho vay và rút ngắn khoảng cách giữa lãi suất huy động và lãi suất cho vay.

Muốn giữ lãi suất huy động thấp, lạm phát phải thấp. Vậy nên giữ mục tiêu ổn định đồng tiền là mục tiêu đầu tiên, sau đó ổn định giá trị đồng tiền để người dân vẫn gửi tiền ngân hàng. Nếu đồng tiền mất giá, lãi suất cao cũng không hút được tiền vào. Cho nên ưu tiên chính sách phải giữ lạm phát ở mức càng thấp càng tốt. 

Cùng với đó, ngân hàng phải tiết giảm các chi phí để giảm khoảng cách giữa lãi suất huy động với lãi suất cho vay, hỗ trợ doanh nghiệp vay được vốn với lãi suất hợp lý.