Theo tờ South China Morning Post ngày 23-5, giới học thuật Trung Quốc đã cảnh báo về khoảng cách về kiến thức với Mỹ, cho rằng các nghiên cứu về Mỹ tại Trung Quốc là “quá yếu” so với các nghiên cứu về Trung Quốc tại Mỹ.
Vấn đề này lần đầu tiên được nêu ra trong bài phát biểu hôm 15-5 của ông Wang Jisi – người đứng đầu Viện Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược tại ĐH Bắc Kinh, Trung Quốc.
"Nghiên cứu về Mỹ của Trung Quốc là 'quá yếu'"
Ông Wang - một trong những học giả chuyên nghiên cứu các vấn đề liên quan Mỹ tại Trung Quốc - cho biết: “Tôi cảm thấy hơi xấu hổ và không thoải mái khi các nghiên cứu về Mỹ của chúng ta quá yếu".
“Người Trung Quốc chúng ta luôn nói rằng các nghiên cứu về Mỹ của chúng ta có chiều sâu và bao quát hơn các nghiên cứu về Trung Quốc ở Mỹ - tôi nghĩ điều đó không chính xác và không đúng”.
Ông Wang Jisi – người đứng đầu Viện Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược tại ĐH Bắc Kinh. Ảnh: BAIDU
Ngày càng có một quan điểm đồng thuận tại Trung Quốc rằng Bắc Kinh và Washington sẽ tiếp tục cạnh tranh quyền lực trong tương lai gần, bất chấp sự thay đổi lãnh đạo của Mỹ.
Các nhà ngoại giao Trung Quốc tiếp tục thúc giục các quan chức trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden “sửa chữa” chính sách đối với Trung Quốc của người tiền nhiệm Donald Trump.
Tuy nhiên, giới học thuật Trung Quốc đã cởi mở hơn trong việc thừa nhận bản chất thay đổi của quan hệ song phương, thể hiện qua việc chuyên gia Wang hồi tháng 1 cho rằng sự cạnh tranh giữa hai nước đã vượt xa sự cạnh tranh giữa các cường quốc và sự khác biệt về ý thức hệ.
Trong bài phát biểu hôm 15-5, ông Wang cũng kêu gọi sự chú ý đối với tình trạng chảy máu chất xám của các chuyên gia chuyên nghiên cứu Mỹ ở Trung Quốc.
“Thật là một điều đáng buồn khi rất nhiều người trong chúng ta đến Mỹ để nghiên cứu khoa học xã hội lại theo đuổi các chuyên ngành về Trung Quốc. Các nghiên cứu sinh từ Mỹ đến Trung Quốc học cũng đang nghiên cứu về Trung Quốc, vậy làm thế nào chúng ta có thể phát triển sự hiểu biết sâu sắc về Mỹ?" - ông Wang phát biểu.
Tuy ông Wang không đưa ra bất kỳ số liệu nào về vấn đề này, song các chuyên gia nghiên cứu về Mỹ tại Trung Quốc từ lâu đã gây thất vọng, theo South China Morning Post.
Theo nhà sử học Ren Donglai hồi năm 2005, khi Trung Quốc bắt đầu gửi những sinh viên xuất sắc nhất chuyên nghiên cứu về Mỹ đến Mỹ vào những năm 1980, hầu hết các nghiên cứu sinh đều viết luận án về Trung Quốc.
Ông Zhu Feng - giám đốc Học viện Quan hệ Quốc tế thuộc ĐH Nam Kinh - cho biết tình trạng chảy máu chất xám vẫn là một vấn đề nan giải.
“Nhiều nhà nghiên cứu đến Mỹ và hiểu rõ nhất về đất nước này thì đã ở lại đó” – ông Zhu cho biết, nói thêm rằng Trung Quốc đang tụt hậu so với các nghiên cứu về Trung Quốc của Mỹ và tương quan kiến thức giữa các học giả Trung Quốc và Mỹ là "không cân xứng".
“Có một khoảng cách rõ ràng với phía Mỹ về sự hiểu biết thực tế tổng thể và khả năng giải thích lịch sử và tương lai theo một cách chiến lược và học thuật” – ông Zhu nói thêm, lý giải rằng điều này một phần cũng xuất phát từ sự thiếu tự do học thuật tại Trung Quốc.
Ông Zhu lập luận: “Cần có sự sáng tạo và không gian học thuật, nhưng ở Trung Quốc, các vấn đề ngoại giao trước hết là các vấn đề chính trị. Và không gian đó ở đây khá hạn chế so với Mỹ, nơi có thể tổ chức các cuộc thảo luận học thuật thẳng thắn và hoàn toàn miễn phí”.
Chính sách của Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng?
South China Morning Post dẫn lời ông Pang Zhongying - chuyên gia quan hệ quốc tế tại ĐH Hải dương Trung Quốc nhận định cũng có những lo ngại rằng khoảng cách về kiến thức sẽ ảnh hưởng xấu đến chính sách về Mỹ của Trung Quốc, đặc biệt khi mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington ngày càng được định hình dựa trên sự cạnh tranh.
“Đó là một vấn đề nghiêm trọng vì có vẻ như Trung Quốc đang chuẩn bị tham gia vào cuộc cạnh tranh chiến lược với Mỹ, mặc dù phía Trung Quốc vẫn chưa thừa nhận điều đó” – ông Pang cho biết, nói thêm rằng đề xuất từ các học giả có hiểu biết sẽ đặc biệt có giá trị.
Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết mối quan hệ của Mỹ với Trung Quốc “sẽ cạnh tranh khi cần, hợp tác khi có thể, và đối đầu khi cần”.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hồi tháng 4 cho biết Bắc Kinh không có ý định cạnh tranh với Washington, mặc dù ông thừa nhận quan hệ song phương đang ở “một ngã rẽ mới”.
Để giải quyết vấn đề đó, các học giả Trung Quốc, trong đó có ông Wang Jisi, đã kêu gọi các nhà nghiên cứu nước này tham gia vào các nghiên cứu về Mỹ, South China Morning Post đưa tin.
“Tất nhiên tôi hy vọng sẽ có nhiều người nghiên cứu về Mỹ, không chỉ là các vấn đề chiến lược quan trọng mà còn cả các vấn đề trong nước một cách chuyên sâu” - ông Wang nói trong bài phát biểu của mình hôm 15-5.
