Vào Ngày Anzac 25-4 (Ngày tưởng nhớ binh sĩ thiệt mạng trong chiến dịch Gallipoli ở Thổ Nhĩ Kỳ hồi Thế chiến thứ nhất), tân Bộ trưởng Quốc phòng Úc Peter Dutton nói người Úc cần “thực tế” về các căng thẳng trong khu vực, đồng thời đề cập khả năng xung đột với TQ liên quan vấn đề Đài Loan. Trong ngày này, Bộ trưởng Nội vụ Úc Mike Pezzullo cũng nhắc đến khả năng chiến tranh với TQ.

Một tuần sau, một số tờ báo công khai phát ngôn được cho là mật của Thiếu tướng Adam Findlay (từng là tư lệnh Các chiến dịch đặc biệt của quân đội Úc) với các binh sĩ lực lượng đặc biệt, trong đó ông nói xung đột giữa Úc với TQ “có khả năng cao”. Tướng Findlay nói rằng TQ cạnh tranh với Úc ở “vùng xám” nhằm đạt được các mục tiêu mà không cần phải dùng đến vũ lực và điều này sẽ không thay đổi dù Úc có nỗ lực tránh xung đột. Cụm từ chiến tranh “vùng xám” mô tả các hành động hiếu chiến như tấn công mạng, thu thập thông tin tình báo, trừng phạt thương mại… nhưng không tới mức có hành động quân sự. Vị tướng này đề nghị các binh sĩ chuẩn bị cho khả năng chiến tranh với TQ - mối đe dọa lớn nhất với khu vực.

Tháng trước, Thủ tướng Morrison thông báo chi 580 triệu USD nâng cấp quân đội. Úc cũng thông báo một đợt nâng cấp quy mô lớn các căn cứ quân sự, cũng như mở rộng tập trận chung với Mỹ. Cũng trong tháng 4, ông Michael Goldman - Đại biện sứ quán Mỹ tại Úc nói rằng các đồng minh đang “lên kế hoạch chiến lược” về khả năng cùng phản ứng một khi xảy ra xung đột liên quan vấn đề Đài Loan.

Tàu chiến trong cuộc tập trận ba bên Úc - Nhật - Mỹ.
Ảnh: HẠM ĐỘI THÁI BÌNH DƯƠNG CỦA MỸ

Lo ngại thật sự

Có nhiều luồng ý kiến khác nhau từ giới phân tích chính sách quốc phòng và đối ngoại về các phát ngôn, phản ứng rắn từ phía quan chức Úc.

Cựu quan chức tình báo John Blaxland hiện là giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và Quốc phòng tại ĐH Quốc gia Úc nhận định phát ngôn của tướng Findlay không bất thường. Phát ngôn này như một lời kêu gọi thức tỉnh với người dân Úc trong bối cảnh nước này đang đối mặt với môi trường an ninh ngày càng gia tăng bất ổn liên quan sự lớn mạnh của TQ. Ông cũng đề cập thái độ ngoại giao chiến lang những năm qua của Bắc Kinh và đánh giá giờ TQ đang thể hiện quyền lực khắp thế giới, đặc biệt nhắm vào Úc.

GS danh dự Hugh White tại ĐH Quốc gia Úc, cựu quan chức quốc phòng cấp cao và từng là cố vấn thủ tướng Úc, cho rằng các quan chức Úc muốn dẫn dắt người dân nghĩ rằng nước này sẽ sát cánh với Mỹ một khi cần thiết phải chiến tranh với TQ để bảo vệ “trật tự dựa trên luật lệ”.

Bà Yun Jiang, nhân sự cấp cao tại Trung tâm về TQ trên thế giới (nghiên cứu về TQ) ở ĐH Quốc gia Úc, cho rằng lời lẽ của các quan chức chính phủ Úc có thể phản ánh mối lo ngại thực sự về khả năng TQ tấn công Đài Loan - một cuộc xung đột có thể cuối cùng sẽ lôi kéo cả khu vực châu Á và cả Mỹ vào.

Có cơ sở hay chủ quan?

Dù thế, cả bà Yun và ông White đều đồng tình rằng các phát ngôn cứng rắn này của Úc phần nhiều nhằm phục vụ chính trị trong nước. Ông White chỉ trích rằng các quan chức Úc đã hành xử vô trách nhiệm, thể hiện sự chủ quan đáng báo động khi làm rủi ro chiến tranh tăng cao hơn khi chưa lường được một cuộc chiến với TQ sẽ thế nào và hậu quả với Úc sẽ là gì.

CNN cũng đặc biệt lưu ý đến các phát ngôn “chiến tranh” khi thực tế sức mạnh quân sự của Úc không bằng TQ. Năm ngoái, chi tiêu quân đội của Úc khoảng 27 tỉ USD, theo Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm. Con số này của TQ cao hơn gấp 10 lần, ở mức 252 tỉ USD, cao thứ hai thế giới sau Mỹ. Thêm nữa, TQ là quốc gia có vũ khí hạt nhân, còn Úc thì không.

Trong một bài viết đầu tháng 5, cựu Ngoại trưởng Úc Bob Carr cho rằng các nhà ngoại giao Úc nên cố gắng tránh cơn ác mộng về một cuộc đổ máu của hàng triệu con người và sự đổ nát của nửa hành tinh.

Trong khi đó, theo ông Sam Roggeveen, Giám đốc Chương trình an ninh quốc tế tại Viện Lowy (Úc - tư vấn chính trị, chiến lược và kinh tế quốc tế), Úc cần thiết phải có một cuộc tranh luận công khai về các nhu cầu an ninh của mình trong bối cảnh “chúng ta đang sống trong một khu vực mà bạn và đồng minh chúng ta (ý nói Mỹ) không còn là một sức mạnh dẫn đầu chiến lược”.

Nhà nghiên cứu về quan hệ quốc tế Benjamin Zala tại ĐH Quốc gia Úc cũng cho rằng cần có sự bàn bạc nghiêm túc và công khai về các con đường dẫn đến chiến tranh ở châu Á để tập trung vạch chính sách có thể ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ quyền lợi của Úc.•