Tổng thống Mỹ Joe Biden ra lệnh "nóng"

Hôm thứ Tư (26/5), Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ra lệnh cho các cơ quan tình báo Hoa Kỳ điều tra nguồn gốc của Covid-19 , cho thấy rằng chính quyền của ông coi trọng khả năng virus chết người vô tình rò rỉ từ phòng thí nghiệm.

Ngoài ra, có một giả thuyết chung cho rằng nó là bên ngoài phòng thí nghiệm, lây truyền từ động vật sang người.

TT Biden đã nói rõ trong một tuyên bố rằng CIA và các cơ quan tình báo khác đã không đạt được đồng thuận về việc virus có nguồn gốc từ Trung Quốc như thế nào.

Virus này đã gây ra đại dịch khiến gần 600.000 người Mỹ thiệt mạng. Ông chỉ thị cho họ điều tra và báo cáo kết quả với ông trong vòng 90 ngày.

"Tôi hiện đã yêu cầu các cơ quan tình báo tăng gấp đôi nỗ lực của họ để thu thập và phân tích thông tin để đưa chúng tôi đến gần hơn một kết luận chính xác", tổng thống Mỹ nói.

Đây là tuyên bố công khai và rộng rãi nhất của Biden về cách virus lây lan sang người. Đồng thời, các quan chức y tế cấp cao một lần nữa trong tuần này đã kêu gọi các cuộc điều tra nghiêm ngặt hơn.

Vào tháng 2, bên ngoài Viện Virology Vũ Hán. Vào thời điểm đó, đoàn của WHO đang đến thăm viện. NG HAN GUAN / ASSOCIATED PRESS

Báo cáo điều tra của WHO chưa được đồng thuận

Trước đó, các báo cáo được đưa ra bởi một hội đồng chuyên gia quốc tế do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) triệu tập đã nhận được ngày càng nhiều chỉ trích. Báo cáo này phần lớn loại trừ khả năng virus vô tình rò rỉ từ phòng thí nghiệm của Viện Virus Vũ Hán, Học viện Khoa học Trung Quốc.

Virus đã lây lan đến tất cả các nơi trên thế giới trong 17 tháng, và nguồn gốc của nó vẫn còn rất không chắc chắn.

Đánh giá của các nhà khoa học về cơ bản vẫn không thay đổi: Nhiều người cho rằng cái gọi là sự lây lan tự nhiên từ động vật sang con người vẫn là cách giải thích hợp lý nhất.

Mặc dù các cơ quan tình báo Mỹ đã thu thập được một số bằng chứng mới, nhưng thông tin bổ sung này không đủ để cho phép họ đưa ra kết luận rõ ràng về giả thuyết phòng thí nghiệm Vũ Hán rò rỉ là trung tâm ổ dịch đã được phỏng đoán từ lâu.

Nhưng những lời chỉ dẫn thận trọng của tổng thống nhấn mạnh sự gia tăng sự chú ý mới đối với phòng thí nghiệm.

Cựu Tổng thống Donald J. Trump và một số phụ tá cấp cao của ông đã nhiều lần đổ lỗi cho phòng thí nghiệm về việc bùng phát dịch bệnh. Một số nhà khoa học cho rằng sự chú ý mới đến phòng thí nghiệm là nguyên nhân khiến Trump rời Nhà Trắng - và việc giảm bớt sự chấp nhận lý thuyết - trong khi những người khác nói rằng điều này phản ánh Tổ chức Y tế Thế giới gần đây chọn các nhà khoa học Trung Quốc viết báo cáo khiến mọi người vô cùng thất vọng.

Mỹ triệu tập các quan chức để thảo luận

Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Avril D. Haines đã làm việc với các cơ quan tình báo khác nhau để triệu tập các quan chức có quan điểm khác nhau để thảo luận, xem xét các thay đổi khoa học, và thúc đẩy nhiều công việc thu thập thông tin tình báo hơn.

Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Avril D. Haines

Tuy nhiên, mệnh lệnh của TT. Biden là một ví dụ bất ngờ về việc Tổng thống can thiệp vào việc thu thập dữ liệu thô từ những người chịu trách nhiệm thu thập và phân tích thông tin tình báo cho ông.

Các tổng thống thường không muốn thể hiện sự tham gia quá mức vào việc chuẩn bị các cuộc họp giao ban tình báo mà họ nhận được.

Theo một quan chức cấp cao của Nhà Trắng và một quan chức chính phủ Mỹ, tổng thống Mỹ đã yêu cầu một cuộc đánh giá nội bộ về nguồn virus vào tháng 3, đã được đưa ra cho ông trong cuộc họp giao ban tình báo hàng ngày của tổng thống Biden hai tuần trước.

Các quan chức Mỹ cho biết điều này đã kích hoạt một cuộc thảo luận về việc giải mã một phần kết quả điều tra và yêu cầu các quan chức tình báo đưa ra tuyên bố công khai.

Một quan chức cấp cao nói rằng tuyên bố này - giải quyết sự thiếu đồng thuận giữa các cơ quan tình báo - đã được chuẩn bị trong tuần này, nhưng TT Biden không tin rằng nó sẽ giúp làm rõ vấn đề với công chúng.

Quan chức này cho biết hôm thứ Ba (25/5), Trung Quốc có quan điểm cứng rắn và phản đối việc hợp tác với WHO để tiến hành các cuộc điều tra sâu hơn, điều này khiến ông Biden yêu cầu Hoa Kỳ tiến hành một cuộc điều tra mạnh mẽ hơn.

Không rõ liệu hành động của TT Biden là do sự thay đổi trong dư luận từ một số nhà khoa học hay áp lực chính trị từ các đồng minh Cộng hòa của cựu TT Trump – những người đã nhiều lần cáo buộc tổng thống và đảng Dân chủ từ chối coi trọng nguồn gốc của phòng thí nghiệm.

Vào tối thứ Tư (26/5), Thượng nghị sĩ Mike Braun, Đảng Cộng hòa của Indiana và Thượng nghị sĩ Josh Hawley, Đảng Cộng hòa của Missouri, đã giành thời gian tương đối yên tĩnh tại Thượng viện và thông qua một dự luật sẽ đối phó với Trung Quốc và nguồn gốc của dịch.

Thượng nghị sĩ Mike Braun

Thượng nghị sĩ Josh Hawley nói: "Trong hơn một năm, bất kỳ ai đặt câu hỏi về Viện Virology Vũ Hán đều bị gán cho là một nhà lý thuyết âm mưu.

"Thế giới cần biết liệu đại dịch có phải là kết quả của sơ suất của phòng thí nghiệm Vũ Hán hay không, nhưng Trung Quốc đã làm mọi cách để ngăn chặn các cuộc điều tra đáng tin cậy". - Ông nói.

Thượng nghị sĩ Josh Hawley

Những nghi ngờ hướng về Trung Quốc?

Trong vài ngày qua, Nhà Trắng đã hạ thấp sự cần thiết của một cuộc điều tra do Hoa Kỳ dẫn đầu và khẳng định WHO là cơ quan thích hợp cho các cuộc điều tra quốc tế. Câu nói của TT. Biden là một sự thay đổi đột ngột.

Kể từ khi bắt đầu xảy ra đại dịch, các cuộc tranh luận khoa học và chính trị đã tiếp tục về việc virus đã trở thành mối đe dọa đối với nhân loại trên toàn thế giới như thế nào.

Hầu hết, các nhà khoa học trên thế giới đều kết luận rằng nó có khả năng xuất hiện ở những động vật bị nhiễm bệnh.

Tiến sĩ Robert Garry, nhà virus học tại Trường Y Đại học Tulane, Hoa Kỳ cho biết có bằng chứng rõ ràng rằng Covid-19 được tạo ra một cách tự nhiên thông qua sự tái tổ hợp vật chất di truyền của SARS-CoV-2 từ dơi khác nhau.

Ông cho biết, các dữ liệu cho đến nay đều mang đặc điểm của sự tái tổ chức tự nhiên, và không có dấu hiệu của sự can thiệp của con người.

"Các phân mảnh đều đang tồn tại", Garry nói. "Những loại virus này kết hợp các phân mảnh của chúng mọi lúc mọi nơi".

Tiến sĩ Robert Garry, nhà virus học tại Trường Y Đại học Tulane, Hoa Kỳ

Nhưng từ lâu, một số người đã nghi ngờ rằng cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu là do con người tạo ra, và chỉ ra rằng các phòng thí nghiệm của Trung Quốc có thể là nguồn phát sinh mầm bệnh.

TT. Trump đã nhiều lần cáo buộc Trung Quốc che đậy mối liên hệ của họ với vấn đề này.

Peter Navarro, cố vấn thương mại của TT. Trump, tin rằng nó được sản xuất trong một phòng thí nghiệm vũ khí sinh học của Trung Quốc.

Peter Navarro, cố vấn thương mại của cựu TT. Trump

Ngoại trưởng Mike Pompeo đã công bố một bản tóm tắt về Viện Virus học Vũ Hán vài ngày trước khi ông từ chức, chỉ ra rằng virus có thể vô tình bị rò rỉ bằng chứng từ phòng thí nghiệm.

Một trong những dữ liệu do Pompeo công bố là chính phủ "có lý do để tin rằng trước khi xuất hiện trường hợp dịch đầu tiên được xác nhận, một số nhà nghiên cứu trong Viện Virus học Vũ Hán đã bị ốm vào mùa thu năm 2019 và các triệu chứng của họ có liên quan đến Covid-19 và các triệu chứng cũng tương tự như các bệnh thông thường theo mùa".

Tờ Wall Street Journal đưa tin rằng thông tin của Pompeo về các nhà nghiên cứu về những người mắc bệnh đó đã được đưa vào các tài liệu tình báo được chuẩn bị vào cuối nhiệm kỳ của chính quyền TT. Trump.

Ngoại trưởng Mỹ - Mike Pompeo

Một quan chức Mỹ nói rằng ít nhất hai tài liệu tình báo đã thảo luận về các nhà nghiên cứu bị bệnh trong những tháng gần đây. Một phần thông tin chỉ tập trung vào thông tin của ba người này, trong khi phần còn lại mở rộng hơn, đặt thông tin tình báo trong bối cảnh thông tin đã biết về nguồn gốc của Covid-19.

Thông tin tình báo của ba nhà nghiên cứu này không phải là thông tin tình báo của chính cơ quan tình báo Hoa Kỳ, có nghĩa là tính xác thực của nó càng khó kiểm chứng.

Hiện chưa rõ nguồn gốc của thông tin, nhưng một số quan chức Mỹ cho biết họ tin rằng các báo cáo về bệnh tình của ba nhà nghiên cứu Trung Quốc.

Các quan chức tình báo Hoa Kỳ không biết liệu các nhân viên phòng thí nghiệm có bị nhiễm Covid-19 hay một số bệnh khác, chẳng hạn như bệnh cúm. Nếu họ nhiễm Covid-19, thông tin có thể có nghĩa là bệnh của họ có thể đến từ phòng thí nghiệm, nhưng cũng có thể đơn giản là virus đã lây lan ở Vũ Hán sớm hơn chính phủ Trung Quốc công nhận.

Cũng vào cuối nhiệm kỳ của TT. Trump, các quan chức Bộ Ngoại giao bắt đầu kiểm tra nguồn gốc của virus và kết luận rằng virus này rất khó xảy ra tự nhiên, vì vậy nó có khả năng là sản phẩm của phòng thí nghiệm.

CNN lần đầu tiên đưa tin về nỗ lực này và tuyên bố rằng chính quyền TT. Biden đã tạm dừng hành động của các quan chức, điều này làm dấy lên sự chỉ trích gay gắt từ Đảng Cộng hòa.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ned Price đã bác bỏ tuyên bố này, nói rằng những phát hiện của nhóm đã được báo cáo cho các quan chức cấp cao của Cục Kiểm soát Vũ khí của Bộ Ngoại giao vào tháng Hai và tháng Ba.

Price nói: "Sau khi báo cáo được gửi lên, công việc đã kết thúc".

Hôm thứ Ba vừa qua, cựu TT. Trump đã đưa ra một tuyên bố khoe khoang rằng ông từ lâu đã khẳng định rằng phòng thí nghiệm Vũ Hán là nguồn phát tán virus. "Theo tôi, điều đó đã hiển nhiên ngay từ đầu," ông nói. "Nhưng như thường lệ, tôi bị chỉ trích thậm tệ".

Mặc dù không có bằng chứng mới nhưng một số nhà khoa học gần đây đã tuyên bố rằng cần để ngỏ khả năng virus vô tình rò rỉ từ phòng thí nghiệm.

Có lẽ điều này xảy ra sau khi virus được thu thập trong tự nhiên giống như phòng thí nghiệm tạo ra bởi các nhà khoa học. Lý thuyết nguồn gốc là khác nhau.

Francis Collins, chủ tịch Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, nói với các thượng nghị sĩ, "Nó có khả năng là một loại virus xuất hiện tự nhiên, nhưng chúng tôi không thể loại trừ khả năng xảy ra tai nạn trong phòng thí nghiệm".

Một số nhà khoa học cho rằng sự thay đổi này một phần là do những người ủng hộ giả thuyết rò rỉ phòng thí nghiệm (chẳng hạn như Navarro) cực đoan hơn, càng phải thận trọng hơn khi thảo luận về việc nhân viên phòng thí nghiệm có thể vô tình đưa virus ra ngoài.

Nhà dịch tễ học Marc Lipsitch của Đại học Harvard nói rằng các nhà khoa học đã miễn cưỡng thảo luận về các giả thuyết bị rò rỉ trong phòng thí nghiệm vào năm ngoái vì họ luôn đề phòng thông tin sai lệch.

Ông nói: "Không ai muốn khuất phục trước các thuyết âm mưu".

Tuy nhiên, báo cáo tháng 3 được hoàn thành bởi một nhóm chuyên gia do WHO phối hợp với các nhà khoa học Trung Quốc lựa chọn đã phủ nhận rằng xác suất rò rỉ phòng thí nghiệm là "cực kỳ bất khả thi", khiến một số nhà khoa học phải đứng lên.

Akiko Iwasaki, nhà nghiên cứu miễn dịch học tại Đại học Yale cho biết: "Khi tôi đọc được điều này, tôi đã rất chán nản. Cô và Giáo sư Lipsic đã ký một bức thư ngỏ đăng trên tạp chí Science vào tháng này.

Akiko Iwasaki nói: "Tôi nghĩ rằng đây thực sự là một vấn đề chưa được giải quyết và nó cần được xem xét nghiêm ngặt hơn".

Trung Quốc né tránh và phản vấn

Ngay từ những tuần đầu tiên khi dịch bùng phát, chính phủ Trung Quốc đã cố gắng bằng mọi cách để trì hoãn, bóp méo hoặc cản trở các cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc virus.

Các quan chức Trung Quốc tuyên bố vào đầu năm 2020 rằng dịch bệnh bùng phát ở khu chợ Vũ Hán và đổ lỗi cho việc buôn bán trái phép động vật hoang dã ở đó.

Họ kiên quyết nói điều này, bất chấp bằng chứng lật ngược lý thuyết: Dữ liệu ban đầu cho thấy bốn trong số năm bệnh nhân đầu tiên mắc COVID-19 không có mối liên hệ rõ ràng nào với khu chợ. Chính phủ bác bỏ cuộc điều tra của phái đoàn khoa học quốc tế.

Tổ chức Y tế Thế giới đã sớm bao che cho sự che đậy của Trung Quốc, ca ngợi một cách sai lầm các biện pháp kiểm soát dịch bệnh của Trung Quốc trong việc phát hiện ra các ổ dịch mà họ chưa thực sự phát hiện ra.

Cơ quan y tế tuyên bố công khai rằng Trung Quốc đã đồng ý chia sẻ các mẫu sinh học, nhưng từ đó không chỉ ra rằng chính phủ đã không thực hiện lời hứa này.

Trung Quốc cũng đang thúc đẩy các thuyết âm mưu, bao gồm cả việc quân đội Mỹ lây lan căn bệnh này, và ủng hộ rằng bất kỳ cuộc điều tra nguồn gốc nào cũng nên bắt đầu từ châu Âu, không phải Trung Quốc. Các quan chức và giới truyền thông Trung Quốc cũng thường bày ra thế trận phòng thủ.

Hôm thứ Tư, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên (Zhao Lijian) đã né tránh câu hỏi liệu WHO có được phép tiến hành các cuộc điều tra thêm ở Trung Quốc hay không, và nói rằng "báo cáo nghiên cứu có thẩm quyền" "đưa ra nhiều kết luận quan trọng" đã được công bố.

Thay vào đó, Triệu Lập Kiên đã cố gắng chuyển hướng sự chú ý khỏi Trung Quốc, đề cập đến báo cáo rằng cái gọi là dịch Covid-19 đã xuất hiện ở các nơi khác trên thế giới vào đầu năm 2019. Ông cũng đề cập lại giả thuyết vô căn cứ rằng virus đến từ một phòng thí nghiệm của Quân đội Hoa Kỳ.

Ông Triệu nói: "Trung Quốc luôn đối xử với công việc truy xuất nguồn gốc một cách có trách nhiệm và đã có những đóng góp tích cực mà tất cả mọi người đều thấy rõ".

"Nếu Hoa Kỳ thực sự muốn tiến hành một cuộc điều tra hoàn toàn minh bạch, họ nên mời các chuyên gia của WHO đến điều tra ở Hoa Kỳ, giống như Trung Quốc".

Trong những tuần gần đây, mặc dù cuộc tranh luận về nguồn gốc của virus đã nổi lên, nhưng có rất ít cuộc thảo luận công khai về vấn đề này ở Trung Quốc.

* Tác giả bản gốc: MICHAEL D. SHEAR, JULIAN E. BARNES, CARL ZIMMER, BENJAMIN MUELLER - Theo New York Times, Tựa đề do người dịch đặt lại.

Vân Hồng