Cục quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) vừa có văn bản thông tin cơ sở mà Bộ Xây dựng đề xuất quy định về thời hạn sở hữu nhà chung cư trong hồ sơ dự án sửa đổi Luật nhà ở 2014 vừa được Bộ trình Chính phủ.
Cụ thể, Cục quản lý nhà và thị trường bất động sản (QLN&TTBĐS) cho biết vừa qua, khi trình Chính phủ về hồ sơ đề nghị sửa đổi Luật Nhà ở 2014, Bộ Xây dựng đã có đề xuất bổ sung quy định mới về thời hạn sở hữu nhà chung cư trong nội dung chính sách về sở hữu nhà ở thay cho quy định thời hạn sở hữu lâu dài như hiện nay.
Theo đó, Bộ Xây dựng đề xuất hai phương án và đã được Chính phủ chấp thuận, báo cáo Quốc hội đề nghị đưa vào Chương trình xây dựng luật của Quốc hội năm 2023.
Phương án 1: Bổ sung quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư được xác định theo thời hạn sử dụng công trình theo quy định của pháp luật về xây dựng.
Phương án 2: Thời hạn sở hữu nhà chung cư được xác định theo thời hạn sử dụng đất xây dựng nhà chung cư theo quy định của pháp luật đất đai.
Tháo gỡ vướng mắc trong cải tạo chung cư cũ
Cục QLN&TTBĐS cho biết đề xuất bổ sung quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư hiện nay đang có nhiều ý kiến khác nhau.
Trong đó có ý kiến còn băn khoăn vì chưa rõ quy định về thời hạn này sẽ có ảnh hưởng như thế nào đến các quyền của chủ sở hữu sau này như mua bán, thừa kế, cho tăng; khi hết hạn sở hữu nhà thì chỗ ở của người dân sẽ được giải quyết ra sao; gây tâm lý hoang mang cho người dân sở hữu nhà chung cư...
Cục QLN&TTBĐS khẳng định phương án sở hữu nhà chung cư có thời hạn không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân trong sở hữu nhà chung cư. Việc đề xuất chính sách trên có cơ sở và giúp tháo gỡ các vướng mắc trong cải tạo chung cư cũ hiện nay.
 |
| Khu tập thể cũ Nguyễn Công Trứ (quận Hai Bà Trưng) xuống cấp nghiêm trọng, nhiều năm chờ cải tạo. |
Cụ thể, Cục QLN&TTBĐS cho rằng nhà chung cư là công trình đặc thù có quy mô lớn, tập trung nhiều người sinh sống và có thời hạn sử dụng.
Thực tế công tác cải tạo chung cữ cũ thời gian qua cho thấy nhiều trường hợp nhà chung cư đã hết niên hạn sử dụng, chất lượng bị xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tính mạng, tài sản người dân nhưng rất khó khăn trong việc di dời, phá dỡ để xây dựng lại.
Lý do là người dân cho rằng quyền sở hữu tài sản nhà ở này là vĩnh viễn nên quyền phá dỡ là do các chủ sở hữu quyết định, mặc dù pháp luật dân sự đã quy định việc sở hữu, sử dụng tài sản của chủ sở hữu không được làm ảnh hưởng đến tài sản của các chủ sở hữu khác, nhất là các bất động sản (BĐS) liền kề.
Hiện nay, bên cạnh việc phát triển các nhà chung cư mới nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân thì trong thời gian tới cũng cần phải xem xét, tính đến việc xử lý các nhà chung cư được xây dựng trong giai đoạn trước đây khi hết niên hạn sử dụng và có chất lượng không còn bảo đảm an toàn.
Vì vậy, cần thiết nên bổ sung quy định về thời hạn sở hữu nhà ở chung cư theo thời hạn sử dụng công trình như nêu trên để có cơ sở pháp lý khắc phục các khó khăn vướng mắc trong công tác cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư; đồng thời cũng nhằm tạo thuận lợi cho công tác chỉnh trang đô thị.
Không ảnh hưởng đến quyền lợi người sở hữu nhà
Cục QLN&TTBĐS khẳng định việc quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư vẫn bảo đảm quyền lợi cho người dân đang sinh sống trong các nhà chung cư.
Trong đề xuất chính sách nêu trên, Bộ Xây dựng cũng đã đề xuất các tình huống cụ thể để xử lý.
Theo đó, người dân vẫn được thực hiện các quyền của chủ sở hữu tài sản như mua bán, tặng cho, để thừa kế trong thời hạn sở hữu nhà chung cư.
Sau khi hết hạn sử dụng công trình, nếu kết quả kiểm định chất lượng nhà chung cư vẫn còn đảm bảo an toàn thì các chủ sở hữu vẫn tiếp tục được sở hữu theo thời hạn ghi trong kết luận kiểm định của cơ quan có thẩm quyền.
Trường hợp phải phá dỡ để xây dựng lại thì sẽ thực hiện xử lý theo chính sách cải tạo, phá dỡ, xây dựng lại nhà chung cư.
Người dân đang có sở hữu nhà chung cư vẫn có quyền được tái định cư tại địa điểm cũ mà không phải di chuyển đi nơi khác, hoặc được giải quyết nơi ở khác trong trường hợp nhà nước thu hồi.
Cục QLN&TTBĐS cũng cho rằng quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư không có nghĩa là nhà chung cư chỉ có thời hạn sở hữu 50-70 năm mà phụ thuộc vào tuổi thọ của tòa nhà, chất lượng công trình.
Khi hết hạn sử dụng, cơ quan có thẩm quyền sẽ thực hiện kiểm định, đánh giá chất lượng công trình để có thể cho phép tiếp tục sử dụng hoặc phá dỡ để xây dựng lại.
Như vậy, thời hạn sở hữu nhà chung cư có thể 50 năm,70 năm hoặc có thể dài hơn, là 80, 90 năm… tùy thuộc vào chất lượng của công trình.
Theo Cục QLN&TTBĐS, hiện nay các nước trên thế giới đều có quy định về thời hạn sở hữu nhà chung cư như Trung Quốc quy định là 50-70 năm; Thái Lan là 30 năm và có thể gia hạn thêm, Singapore, Mỹ có thời hạn sở hữu tối đa là 99 năm và khi gia hạn thêm thì chủ sở hữu phải nộp thêm một khoản phí nhất định…. Việc đề xuất quy định này, Bộ Xây dựng có tham khảo kinh nghiệm từ các nước.
Đặc biệt, Cục Cục QLN&TTBĐS cho rằng quy định này sẽ giúp giá nhà chung cư giảm (giảm hơn so với sở hữu lâu dài), tạo điều kiện cho đông đảo người dân có thể mua được nhà.
Đồng thời cũng sẽ đáp ứng cho những người có nhu cầu sở hữu một thời hạn nhất định vì hiện nay Luật Nhà ở 2014 cũng đã có quy định về mua bán nhà ở có thời hạn, khi hết thời hạn mua bán theo thỏa thuận thì người mua phải trả lại tài sản cho bên bán…
“Tuy nhiên, đây mới chỉ là đề xuất chính sách ban đầu (mang tính chủ trương), sau khi được Quốc hội thông qua đưa vào Chương trình xây dựng luật thì Bộ Xây dựng sẽ dự thảo cụ thể nội dung để lấy ý kiến rộng rãi của các chuyên gia, nhà khoa học, người dân và chắc chắn Quốc hội cũng sẽ xem xét, thảo luận kỹ, đánh giá tổng thế những tác động của chính sách này trước khi quyết định” - Cục QLN&TTBĐS cho hay.
Tới đây, Luật đất đai sẽ được sửa đổi. Nếu Luật Đất đai (sửa đổi) vẫn giữ nguyên quy định về thời hạn sử dụng đất xây dựng nhà chung cư ổn định lâu dài như luật hiện hành thì thời hạn sở hữu nhà chung cư sẽ vẫn lâu dài như Luật Nhà ở hiện hành.
Như vậy, việc xử lý các nhà chung cư cũ, hết niên hạn sử dụng sẽ được xử lý như hiện nay Chính phủ đang triển khai thực hiện và sẽ gặp các khó khăn, vướng mắc như hiện nay.
Trong trường hợp, Luật Đất đai (sửa đổi) có quy định về thời hạn sử dụng đất xây dựng nhà chung cư thì thời hạn sở hữu nhà chung cư cũng sẽ được xác định theo thời hạn sử dụng đất.
Khi hết thời hạn sử dụng đất, Nhà nước sẽ căn cứ vào hướng xử lý nêu trong pháp luật đất đai sửa đổi để xử lý các nhà chung cư hết niên hạn sử dụng, không còn bảo đảm chất lượng.
