Sau quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, thận trọng, trách nhiệm, dự thảo Đề án xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 và các tài liệu kèm theo đã được gửi tới tất cả 63 Thường trực Tỉnh ủy, Thành ủy để nghiên cứu.

Trong tinh thần ấy, sáng 6-6, Ban chỉ đạo (BCĐ) xây dựng đề án đã mở hội nghị lấy ý kiến 28 tỉnh, thành phía Bắc.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc - Trưởng BCĐ đề án, Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc - Phó Trưởng Ban thường trực, cùng một số ủy viên Bộ Chính trị, Ban bí thư là thành viên BCĐ trực tiếp chủ trì hoạt động quan trọng này.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc trao đổi với các đại biểu dự hội nghị. Ảnh: TTXVN

Sau 2030, đại biểu HĐND cấp tỉnh có thể bầu Chủ tịch nước

Cho đến thời điểm này, công tác xây dựng đề án đã hình thành hai dự thảo báo cáo tổng hợp đề án, báo cáo tóm tắt đề án, các dự thảo tờ trình Bộ Chính trị, dự thảo nghị quyết trung ương… Trong đó, nhiều vấn đề hệ trọng, cốt lõi, có tính chất đột phá cho việc hoàn thiện nhà nước pháp quyền trong thời gian tới đã được đề cập.

Chẳng hạn, về chế định Chủ tịch nước, tổng hợp ý kiến từ nhiều cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học cũng như các chuyên đề thuộc đề án đều cho rằng cần thể chế hóa cụ thể hơn.

Định hướng cụ thể là từ nay đến năm 2030, trên cơ sở Hiến pháp năm 2013, cần quy định đầy đủ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Chủ tịch nước, đặc biệt là ở vai trò thống lĩnh lực lượng vũ trang, vai trò trong công tác đối ngoại, quốc phòng, an ninh và kiểm soát quyền lực nhà nước.

Việc thể chế hóa Hiến pháp năm 2013 phải đáp ứng các tiêu chí như Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, là biểu tượng của chủ quyền quốc gia và sự đoàn kết dân tộc; là một trong những thiết chế quan trọng bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.

Chế định Chủ tịch nước phải đủ quyền hạn để điều hòa, phối hợp, kiểm soát quyền lực nhà nước; thúc đẩy sự tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người; quyền công dân; bảo đảm độc lập và trách nhiệm của thẩm phán.

Việc sửa đổi hoặc ban hành mới các luật liên quan đến chế định Chủ tịch nước cần làm rõ hơn mối quan hệ giữa Chủ tịch nước với Quốc hội (QH), Chính phủ, TAND Tối cao, VKSND Tối cao.

Ngoài những nội dung có thể triển khai ngay nêu trên, đáng chú ý, quá trình xây dựng đề án đi đến kiến nghị cần đổi mới cơ chế bầu Chủ tịch nước, theo hướng người đứng đầu Nhà nước sẽ do đại biểu QH và đại biểu HĐND cấp tỉnh trên cả nước bầu, thay vì trong khuôn khổ công tác nhân sự của QH như hiện nay.

Tuy nhiên, đột phá này chỉ thực hiện ở phân kỳ sau năm 2030 với tầm nhìn đến năm 2045, trên cơ sở sửa đổi, bổ sung cương lĩnh của Đảng và Hiến pháp của Nhà nước.

Đề án kiến nghị đổi mới cơ chế bầu Chủ tịch nước, theo hướng người đứng đầu Nhà nước sẽ do đại biểu QH và đại biểu HĐND cấp tỉnh trên cả nước bầu.

Đổi mới cơ chế phân cấp, phân quyền

Đổi mới cơ chế phân cấp, phân quyền trong bộ máy nhà nước cũng là một nội dung quan trọng được đặt ra trong quá trình xây dựng đề án.

Là địa phương đăng cai tổ chức hội nghị của BCĐ xây dựng đề án, Thường trực Tỉnh ủy Quảng Ninh bày tỏ mong muốn Nghị quyết Trung ương tới đây về nhà nước pháp quyền sẽ giải quyết được tốt hơn mối quan hệ cơ bản giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương. Hướng là phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn ở tất cả cấp chính quyền: Trung ương, tỉnh, huyện, xã.

Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh cho rằng quá trình tăng cường phân cấp, phân quyền tới đây vẫn khẳng định vị trí của chính quyền trung ương trong việc đảm bảo tính thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả của nền hành chính quốc gia. Tuy nhiên, sự đảm bảo ấy không phải bằng mệnh lệnh, can thiệp hành chính từ trên xuống, mà phải thông qua pháp luật và bằng pháp luật, thông qua kiểm tra, giám sát tuân thủ và hậu kiểm, xử lý nghiêm sai phạm…

Ý kiến của Quảng Ninh được nhiều đại biểu tham dự hội nghị tán đồng. Cùng với đó, đại diện Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên, Thanh Hóa, Lào Cai, Bắc Ninh… cũng kiến nghị đề án nhà nước pháp quyền giải quyết tốt hơn nữa mối quan hệ trung ương - địa phương, để các tỉnh dù lớn hay nhỏ về kinh tế, về diện tích, dân số đều có thể tự chủ một cách cao nhất, phát huy, khai thác được tiềm lực riêng của mình.