Lòng rạch Xuyên Tâm chỉ thấy rác mỗi khi nước rút, nhiều năm qua con rạch đã hứng chịu không biết bao nhiêu tấn rác thải. Trường hợp đào xới lên có thể rác phải chiếm độ dày gần cả mét - Ảnh: LÊ PHAN

Được phê duyệt năm 2002 với kinh phí 123 tỷ đồng, sau 20 năm vốn cải tạo dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm đã tăng lên 9.353 tỷ đồng nhưng vẫn chưa thể triển khai.

Rạch Xuyên Tâm là hệ thống gồm các rạch Cầu Bông, rạch Cầu Sơn, rạch Long Vân Tự, rạch Lăng đi qua hai quận Bình Thạnh và Gò Vấp. Tuyến rạch chính bắt đầu từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật.

Theo người dân sống lâu năm tại khu vực này, trước khi giải phóng, rạch này nước rất sạch sẽ, có nhiều loại cá như cá bảy màu, cá rô phi. Chiều chiều vào mùa khô, khi đó nước rất trong xanh và mát, có rất nhiều người xuống con rạch này để tắm, bơi lội vui chơi. Ngày đó ở đây không có nhiều nhà như bây giờ, chỉ có vài ngôi nhà thưa thớt.

Những ngôi nhà lấn chiếm kênh rạch chủ yếu là tự phát, không có giấy tờ sử dụng đất đai, lợi dụng sơ hở của cơ quan chức năng để lấn chiếm, xây dựng nhà ở ngay trên rạch, từ đó trực tiếp xả thải xuống rạch gây nên tình trạng ô nhiễm hiện nay.

Đa số người sống trên rạch là người lao động, thu nhập thấp, vì vậy chính quyền khó khăn trong việc giải tỏa di dời. Theo thông tin, nếu giải tỏa thì tổng số nhà sống trên rạch Xuyên Tâm hơn 1.000 căn.

Suốt thời gian dài, dự án liên tục gặp khó khăn chủ yếu do hạn chế về ngân sách. TP.HCM từng giao cho tư nhân nghiên cứu, tham gia nhưng cũng không khả thi. Sau cùng phải chuyển sang hình thức hợp đồng BT (Xây dựng - Chuyển giao).

Đến năm 2020, luật Đầu tư công không còn hình thức đầu tư BT nên TP đã chuyển sang hình thức đầu tư công nhưng nguồn vốn đầu tư trung hạn của thành phố không đủ để bố trí cho dự án này. Do đó dự án lại tiếp tục nằm chờ vốn.

Đến năm 2021, TP.HCM cũng đã kiến nghị trung ương hỗ trợ 21.734 tỉ đồng làm 6 dự án trọng điểm, trong đó có 9.353 tỉ cho dự án nạo rạch Xuyên Tâm.

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM, Sở Kế hoạch và đầu tư đang hoàn tất thủ tục để trình HĐND TP phê duyệt chủ trương đầu tư dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng ven rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh, Gò Vấp) dài 8,2km.

Mục tiêu dự án là cải tạo thoát nước, môi trường rạch Xuyên Tâm kết hợp xây dựng đường giao thông mới dọc hai bên rạch nhằm cải thiện tình hình giao thông và hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dọc tuyến, thu gom nước thải về nhà máy xử lý nước thải tập trung của TP.

Quy mô xây dựng gồm cải tạo, kè bảo vệ bờ, xây dựng tuyến đường giao thông từ 4 đến 6 làn đường ở hai bên rạch và trên cống bêtông. Đồng thời xây dựng hệ thống cống thu gom nước thải đấu nối vào hệ thống thu gom nước thải của TP và đáp ứng nhu cầu thoát nước với phạm vi lưu vực 703 héc ta.

Tổng mức đầu tư dự án là 9.353 tỉ đồng, trong đó phần bồi thường quận Bình Thạnh là 4.859 tỉ đồng và phần bồi thường quận Gò Vấp là 468,9 tỉ đồng, vốn xây lắp là 4.492 tỉ đồng.

Tuy nhiên đến nay, dự án vẫn chưa được triển khai. Mới đây nhất, chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi đã thống nhất chủ trương thành lập tổ công tác nghiên cứu chuẩn bị thực hiện dự án rạch Xuyên Tâm.

Hàng chục năm qua, rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh) được coi là một trong những con rạch bị ô nhiễm nặng nề nhất TP.HCM. Khu vực này tập trung nhiều loại rác thải, dòng nước đen ngòm chảy quanh năm bốc mùi hôi thối, gây mất mỹ quan đô thị - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Môi trường sống ô nhiễm ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống người dân. Theo khảo sát những đứa trẻ sống tại khu vực này sẽ ảnh hưởng đến việc học tập, phát triển - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Rạch Cầu Sơn (đoạn có công viên, phía đội diện vẫn là nhà dân) tại quận Bình Thạnh, TP.HCM. Bên dưới dòng kênh ken đặc cỏ, lục bình, nước tù đọng không thể chảy - Ảnh: T.T.D.

Những ngôi nhà lấn chiếm kênh rạch chủ yếu là tự phát, không có giấy tờ sử dụng đất đai, lợi dụng sơ hở của cơ quan chức năng để lấn chiếm, xây dựng nhà ở ngay trên rạch, từ đó trực tiếp xả thải xuống rạch gây nên tình trạng ô nhiễm hiện nay - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Hai căn nhà chòi ra rạch Xuyên Tâm, có hàng ngàn căn nhà như vậy tại khu vực này - Ảnh: QUANG ĐỊNH

20 năm qua con rạch này hứng chịu ô nhiễm. Thời còn làm Chủ tịch UBND TP.HCM ông Nguyễn Thành Phong đã phải thốt lên "kinh khủng" khi đi khảo sát con rạch này - Ảnh: CHÂU TUẤN

Dọc theo con rạch này về hướng cầu dân sinh (nối đường Nguyễn Xuân Ôn sang Điện Biên Phủ), tình trạng ô nhiễm càng trầm trọng hơn. Nơi đây giống như một “bãi tập kết rác” với bao nilon, hộp xốp, chai nhựa, xác chết động vật - Ảnh: CHÂU TUẤN

Phía bên trên cầu, dòng người qua lại tấp nập nhưng ai cũng cảm thấy ngán ngẩm khi ‘lỡ’ nhìn dòng nước đen ngòm kèm theo rác chất đống bên dưới - Ảnh: CHÂU TUẤN

Trở lại rạch Xuyên Tâm (đoạn gần đường Trường Sa, phường 15) vào ngày 15-6, dù đã đeo hai chiếc khẩu trang nhưng nhưng chỉ hơn một phút sau, phóng viên cảm thấy khó chịu vì mùi hôi nồng nặc, xộc thẳng vào mũi - Ảnh: LÊ PHAN

Anh Quốc Việt (người dân sống bên cạnh rạch Xuyên Tâm) cho biết: “Ở đây, nắng hay mưa gì cũng hôi, nhất là vào mùa triều cường lên. Tôi có nghe thông tin chính quyền sẽ làm dự án nâng cấp, cải tạo môi trường nơi đây, những mãi chưa thấy làm. Không biết khi nào mới thoát cảnh hôi thối, ngập rác” - Ảnh : CHÂU TUẤN

Rác từ rạch Xuyên Tâm cũng thường xuyên trôi ra kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè gây ô nhiễm cho con kênh này - Ảnh: T.T.D

Những căn nhà lấn rạch đã "bóp nghẹt" dòng chảy, dòng nước bị tù gây ra ô nhiễm, là nơi hình thành các ổ muỗi mòng - Ảnh: T.T.D

Đã có những chuyến phóng viên Tuổi Trẻ theo chân các công nhân môi trường đô thị đi vớt rác tại con rạch này. Lượng rác như "nồi cơm Thạch Sanh" vớt hết đợt này thì đợt khác xuất hiện - Ảnh: QUANG ĐỊNH

TP.HCM lập tổ công tác triển khai dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm, di dời hàng ngàn nhà dân

TTO - Nội dung này được đề cập trong kết luận của Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi tại cuộc triển khai dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật (quận Bình Thạnh, quận Gò Vấp).