Một số loại nguyên liệu như bột béo, thạch trái cây, trà Thái Lan bán tại các chợ và cửa hàng không có nhãn mác

Nhiều năm trở lại đây, trà sữa là món giải khát được giới trẻ Việt Nam ưa chuộng, song bài toán nguyên liệu sạch vẫn nan giải khi số lượng nguyên liệu “bẩn” được lực lượng chức năng phát hiện, thu giữ là không nhỏ. 

Tràn ngập nguyên liệu trôi nổi
Các trang thương mại điện tử đang quảng cáo rầm rộ nhiều phần (set) nguyên liệu trà sữa tự làm “chuẩn Đài Loan” với giá chỉ 15.000 đồng/set, pha được 10 ly. Nếu set hồng trà sữa sẽ gồm một gói hồng trà, một túi bột béo, một túi trân châu; trà sữa sô-cô-la sẽ gồm một gói bột sô-cô-la, bột sữa trộn sẵn, một túi trân châu; trân châu đường đen thì sẽ gồm bột sữa béo, đường đen Hàn Quốc, trân châu… Điều lo ngại là các set này hoàn toàn không có thông tin đơn vị sản xuất dù một chủ cửa hàng khẳng định rằng tất cả nguyên liệu này được nhập trực tiếp từ Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan, Malaysia dạng bao 25kg, sau đó chiết ra bán lẻ.  

Các set nguyên liệu này cũng được bán rất nhiều tại một số chợ, đựng trong túi ni-lông không nhãn mác. Tại chợ sỉ Bình Tây (Q.6), nguyên liệu trà sữa có hai loại, một là đóng gói trong bao bì có nguồn gốc từ Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Hàn Quốc, Việt Nam, Đài Loan (Trung Quốc); hai là hàng xá nhập từ Trung Quốc. Trong đó, loại của Đài Loan (Trung Quốc) được cho là cao cấp nhất. Nhưng không phải hàng được cho là cao cấp nào cũng có nhãn phụ, hầu hết nguồn gốc rất “lửng lơ con cá vàng”. Một tiểu thương tại chợ này nói, nguyên liệu hàng xá của Trung Quốc rẻ, lợi nhuận “khủng” nên được nhiều người kinh doanh nhỏ lẻ lựa chọn. Loại cao cấp hơn được cho là nhập từ các nước khác thì các nước này cũng nhập từ Trung Quốc trước khi xuất về Việt Nam... Theo ghi nhận của chúng tôi, không ít quán trà sữa mang thương hiệu nổi tiếng vẫn sử dụng các nguyên liệu bột béo, trân châu, thạch trái cây, trà, sữa, đường không rõ nguồn gốc. 

Ủy ban Tăng cường sức khỏe Singapore khuyến nghị mỗi người ăn không quá 45g đường một ngày. Vượt quá mức này, cơ thể sẽ đối mặt với hàng loạt vấn đề như sâu răng, thừa cân, lão hóa da, đau khớp, tiểu đường type 2, đau tim, đột quỵ và trầm cảm. Tuy nhiên, một ly trà sữa trân châu đen chứa 102,5g đường. Ước tính phải chạy bộ khoảng 33 phút hoặc đạp xe 42 phút, khiêu vũ 98 phút mới có thể tiêu hao hết mức calo này.

Chủ một công ty (xin giấu tên) sản xuất - kinh doanh trà và có vườn trà tại tỉnh Lâm Đồng - cho biết, tại một số xã thuộc tỉnh Lâm Đồng, nhiều người Trung Quốc đã “thâu tóm”, điều hành các vườn trà. Sau khi thu hoạch đọt trà, lá trà thì thân thay vì được cắt ngang và sử dụng làm phân cho đất thì một số ông chủ Trung Quốc này thu gom xay ra làm... bột trà xanh matcha. “Trên thân cây trà, gốc trà tồn dư thuốc trừ sâu và các loại thuốc bảo vệ thực vật khác. Nếu sử dụng trà phế thải này để chế biến thành trà xanh matcha, sẽ rất nguy hại cho sức khỏe người tiêu dùng”, ông chủ này nói. 

Ngay cả loại đường đen, si-rô (syrup) đường đen - nguyên liệu chế biến sữa tươi trân châu đường đen, khi dò thông tin trên nhãn phụ, một số loại quảng cáo chiết xuất “100% tự nhiên” thì thấy thành phần gồm có đường, chất bảo quản, hương liệu, màu thực phẩm… Một doanh nghiệp nói, riêng đường đen dạng hạt thực tế là đường nâu thương mại, được sản xuất bằng cách dùng đường cát trắng nhuộm màu nên hàm lượng dinh dưỡng trong đường không nhiều như quảng cáo. 

Nguy cơ gấp đôi nếu nguyên liệu “bẩn”
Tiến sĩ Phan Thế Đồng - nguyên giảng viên bộ môn công nghệ thực phẩm và dinh dưỡng, Trường đại học Hoa Sen - phân tích: Các loại hạt trân châu được làm từ khoai mì dẻo nên ruột dễ hấp thụ, chuyển hóa. Song để bảo quản lâu, tăng độ dẻo thì nhà sản xuất phải cho chất phụ gia tạo đặc, chất làm dày (guar gum). Khi gặp nước, guar gum nở ra, kết dính những viên trân châu lại với nhau, nếu ăn quá nhiều, ruột không kịp tiêu hóa dễ làm tắc nghẽn thực quản và ruột. Nếu hạt trân châu có hàm lượng đường cao thì càng khó tiêu hóa, dùng càng nhiều nguy cơ tắc nghẽn càng cao. 

Do đó, không ít trường hợp phải nhập viện vì uống hạt trân châu quá nhiều. Vừa qua, một nữ sinh 14 tuổi ở Trung Quốc đã phải nhập viện trong tình trạng bụng sưng to, quặn đau, suốt năm ngày liền không thể đi đại tiện. Kết quả chụp CT cho thấy, ruột già dày đặc những dị vật hình cầu tối màu. Số lượng dị vật được xác định là hơn 100 viên trân châu trong trà sữa. 

Chưa kể, nếu nguyên liệu pha trà sữa chứa các chất phụ gia độc hại thì sự tác động đến sức khỏe còn nhiều hơn. Cách đây không lâu, Cơ quan Quản lý Vệ sinh an toàn thực phẩm và thú y Singapore (AVA) đã ra thông báo thu hồi nguyên liệu trà sữa của Chun Cui He (Đài Loan - Trung Quốc) ra khỏi chuỗi cửa hàng bán lẻ 7-Eleven. Nguyên nhân, loại trà sữa này chứa chất phụ gia L-theanine - là chất không được phép sử dụng theo quy định an toàn thực phẩm của Singapore. Theo các chuyên gia dinh dưỡng của nước này, vì lợi nhuận, các nhà sản xuất đã sử dụng nguyên liệu rẻ tiền, những chất cấm để làm phụ gia như: plastic, hóa chất lạ có arsenic, sulfate sodium, đường hóa học, dầu thực vật hydro hóa, một loại a-xít béo có dạng trans… Loại a-xít này sẽ làm giảm hoóc-môn ở nam giới, ảnh hưởng tới chất lượng tinh trùng, ảnh hưởng sức khỏe sinh sản của phụ nữ, tăng nguy cơ bệnh tim mạch, ung thư và vô sinh.

Tại Việt Nam, cơ quan quản lý thị trường liên tục phát hiện nhiều kho chứa nguyên liệu trà sữa trôi nổi với số lượng lớn. Vào giữa tháng 6/2021, Cục Quản lý thị trường Hà Nội đã kiểm tra cơ sở kinh doanh và ba kho chứa hàng hóa thuộc Công ty TNHH Mr.Drink Việt Nam phát hiện hàng tấn nguyên liệu chế biến trà sữa (si-rô hương vị đường đen, đường nâu, bột pha trà sữa) nhập lậu giả các thương hiệu trà sữa lớn ở Việt Nam… Phó giáo sư - tiến sĩ Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và Thực phẩm, Trường đại học Bách khoa Hà Nội - cho rằng uống trà sữa từ nguyên liệu đảm bảo vốn đã không tốt cho sức khỏe do chứa nhiều đường sữa. Nếu nguyên liệu đó chứa phụ gia cấm, vượt ngưỡng cho phép có thể gây ngộ độc cho cơ thể, tổn thương gan thận, thậm chí dẫn đến những chứng bệnh nguy hiểm, trong đó có cả ung thư. 

Nhiều thành phần trong ly trà sữa gây hại sức khỏe Tiến sĩ Phan Thế Đồng - nguyên giảng viên bộ môn công nghệ thực phẩm và dinh dưỡng, Trường đại học Hoa Sen - cho biết rất nhiều thành phần có trong ly trà sữa có thể gây hại đến sức khỏe. Ví dụ như bột sữa béo. Nếu là bột béo chất lượng tốt, chất béo trong đó được làm từ kem béo sữa và không chứa chất béo biến đổi (transfat). Nếu là bột béo kém chất lượng thì chất béo được lấy từ dầu thực vật, thường là từ dầu cọ. Trong quá trình hydro hóa dầu thực vật để chuyển thành chất béo, một ít chất béo sẽ bị biến đổi và chứa transfat, còn gọi là dầu thực vật hydro hóa. Loại chất béo này khó chuyển hóa khi vào cơ thể, không chứa thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe mà sinh ra nhiều năng lượng rỗng, gây thừa cân, béo phì, hình thành cholesterol xấu.

Thèm trà sữa thì nên chọn ly nhỏ, siêng tập thể dục Tiến sĩ - bác sĩ Lưu Ngân Tâm -  Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Chợ Rẫy - cho hay: trà sữa có chứa carbohydrate cao nên đáp ứng nhu cầu năng lượng tức thì, khi uống cảm giác bớt mệt mỏi nên giới trẻ khá ưa chuộng. Không ít bạn trẻ mỗi ngày uống 2-3 ly trà sữa là quá nhiều, nguy cơ gây béo phì, đái tháo đường.  Nếu thích uống thì nên giảm lượng đường, chọn ly nhỏ, chọn thương hiệu uy tín, kết hợp với luyện tập thể dục, điều chỉnh chế độ ăn uống trong ngày. Ví dụ đã uống trà sữa thì sau đó không uống các loại nước ngọt giàu năng lượng khác, ăn thực phẩm năng lượng thấp làm sao tổng lượng calo trong ngày vẫn đảm bảo khoảng 1.800-2.000 calo, uống đủ nước lọc…

Thanh Hoa