Sự phục hồi sau Covid của Trung Quốc từng được cho là sẽ làm "rung chuyển" thế giới, nhưng thay vào đó, dữ liệu kinh tế cập nhật đến tháng 4 của nước này không như kỳ vọng, thậm chí là "lung lay", Economist đánh giá mới đây.

Thời điểm dữ liệu tháng 4 được công bố, thị trường chứng khoán nước này chững lại, lợi suất trái phiếu chính phủ và đồng nhân dân tệ giảm. Tỷ giá trung bình theo trọng số thương mại (trade-weighted exchange rate) - một chỉ số đo lường giá trị tiền tệ của một đất nước so với một nhóm đối tác thương mại quan trọng - hiện yếu như hồi tháng 11, khi các thành phố ở nước này còn trong phong tỏa.

Liệu dữ liệu cho tháng 5 sẽ tốt hơn? Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) do Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc công bố cuối tháng qua cho hay hoạt động sản xuất giảm tháng thứ hai liên tiếp và dịch vụ tăng trưởng chậm hơn so với tháng 4. Một kết quả PMI khác do Caixin đo lường có phần tích cực hơn.

Nhưng cả hai bộ PMI đều cho biết giá cả đầu vào lẫn đầu ra trong sản xuất đã giảm. Một số nhà kinh tế cho rằng giá đầu ra có thể đã giảm hơn 4% trong tháng 5 so với cùng kỳ 2022. Điều này làm tổn hại đến lợi nhuận, từ đó cản trở đầu tư sản xuất. Tình hình cũng làm dấy lên lo ngại về vòng xoáy giảm phát.

Cùng với đó, sau khi tăng đột biến trong quý I, tín dụng và các khoản vay mới đã suy yếu trong tháng 4 do người tiêu dùng và doanh nghiệp hạn chế vay mượn. Các hộ gia đình đang tiết kiệm nhiều hơn, trong khi các doanh nghiệp phải đối mặt với nhu cầu giảm và lợi nhuận đi lùi.

Tinh Lu, Kinh tế trưởng về Trung Quốc của ngân hàng đầu tư Nomura đánh giá Trung Quốc đang ngày càng đối diện nguy cơ "suy thoái kép", tức tình huống mà một nền kinh tế đã trải qua giai đoạn suy thoái, sau đó phục hồi tạm thời và rơi vào suy thoái lần nữa. Vị chuyên gia dự báo xu hướng tăng trưởng của nước này là quý sau so với quý trước có thể giảm về gần 0, ngay cả khi nếu so với cùng kỳ năm trước vẫn ở mức đáng kể.

Ở những nơi khác trên thế giới, tăng trưởng yếu đi kèm với lạm phát khiến các nhà hoạch định chính sách gặp khó trong việc giải quyết. Nhưng ở Trung Quốc, tăng trưởng chững lại đi kèm giảm phát, về lý thuyết có lời giải cho cả hai. Đó là nới lỏng chính sách tiền tệ lẫn tài khóa.

Nhưng một số nhà đầu tư nghĩ rằng chính phủ Trung Quốc không mấy lo lắng. Ngân hàng trung ương nước này (PBOC) dường như không quan tâm đến giảm phát. Ngay cả khi không có nhiều gói kích thích, chính phủ có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 5% trong năm nay, đơn giản vì mức nền so sánh năm ngoái thấp.

Robin Xing, Kinh tế trưởng về Trung Quốc của ngân hàng Morgan Stanley dự đoán lập trường đó sẽ sớm thay đổi. Ông chỉ ra rằng trong năm 2015 và 2019, các nhà hoạch định chính sách đã nhanh chóng phản ứng khi chỉ số PMI sản xuất giảm xuống dưới 50 trong vài tháng. Chỉ số dưới 50 phản ánh môi trường sản xuất kinh doanh tiêu cực, đang suy giảm.

Ông tin rằng PBOC sẽ cắt giảm dự trữ bắt buộc đối với các ngân hàng vào tháng 7, hoặc sớm hơn. Các ngân hàng chính sách của Trung Quốc, vốn cho vay để hỗ trợ các mục tiêu phát triển, cũng có thể tăng tín dụng cho đầu tư cơ sở hạ tầng.

Một số chuyên gia khác đồng quan điểm. Zhang Ming, nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cơ quan cố vấn hàng đầu của chính phủ, nói rằng áp lực lạm phát thấp sẽ tạo cơ hội cho việc nới lỏng tiền tệ. Ngoài ra, việc xem xét cắt giảm lãi suất hơn nữa và nhắm mục tiêu cắt giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc (RRR) để giảm chi phí cho vay cũng sẽ được nhắm đến.

Li Chao, Kinh tế trưởng tại Zheshang Securities, cũng dự đoán khả năng cắt giảm lãi suất và cắt giảm RRR trong nửa cuối năm nay. Ông kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể bước vào chu kỳ cắt giảm lãi suất trong quý IV, tạo thêm dư địa cho Bắc Kinh nới lỏng chính sách tiền tệ.

Trong một động thái mới nhất, nguồn tin của Bloomberg cho hay giới chức Trung Quốc vừa yêu cầu các ngân hàng lớn nhất nước hạ lãi suất tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn 3 năm, 5 năm.

Một khi việc cắt giảm lãi suất tiền gửi có hiệu lực, nó sẽ làm giảm chi phí của các ngân hàng, cho phép họ giảm lãi suất cho vay. Người tiêu dùng và doanh nghiệp sẽ được vay vốn rẻ hơn. Lãi suất tiền gửi thấp hơn cũng sẽ khiến người dân cảm thất gửi tiền mặt tại ngân hàng kém hấp dẫn hơn.

Dù vậy, một số chuyên gia như ông Tinh Lu của Nomura không nhiều lạc quan. Vị chuyên gia cho rằng Bắc Kinh sẽ có những điều chỉnh nhỏ nên không cải thiện lớn. Còn nếu chọn can thiệp mạnh hơn, có thể gặp những trở ngại khác.

Ông lập luận rằng giới chức có thể yêu cầu cắt giảm lãi suất cho vay, nhưng điều đó sẽ làm giảm lợi nhuận của các ngân hàng vốn đang lo lắng về các khoản lỗ của cho vay bất động sản. Bắc Kinh cũng có thể phân bổ nhiều ngân sách hơn cho chính quyền địa phương, nhưng đã có các trường hợp chi tiêu sai mục đích.

Cách khác là phát tiền mặt trực tiếp cho các hộ gia đình, tuy nhiên việc tạo ra bộ máy triển khai sẽ mất thời gian. Trong quá khứ, chính phủ có thể nhanh chóng kích thích nền kinh tế thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng và bất động sản. Nhưng giờ công cụ này càng trở nên ít hiệu quả hơn, theo ông Lu.

Tháng trước, Nomura đã hạ dự báo tăng trưởng của Trung Quốc năm nay từ 5,9% xuống 5,5%. Tương tự, Barclays cũng điều chỉnh giảm dự báo GDP nước này từ 5,6% xuống còn 5,3%.

Phiên An (Economist, Bloomberg, Reuters)