Giá niken đã tăng lên một tầm cao mới vào năm ngoái sau khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra, và do nhu cầu ngày càng tăng đối với niken Loại 1 được sử dụng trong pin EV. Niken Loại 1 có độ tinh khiết cao hơn so với Loại 2, thường được sử dụng trong sản xuất thép không gỉ.
Tuy nhiên, sản xuất niken cũng bắt đầu vượt xa nhu cầu trở lại vào năm 2022, khi các nhà máy luyện kim ở Indonesia nhanh chóng tăng sản lượng gang niken (nickel pig iron) và sắt niken (ferronickel) - được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất thép không gỉ - trong khi nền kinh tế toàn cầu đang chậm lại làm giảm nhu cầu thép không gỉ.
Ellie Wang, nhà phân tích tại công ty tư vấn CRU Group cho biết, thị trường đang “hướng tới thặng dư lớn hơn vào năm 2023” và “sẽ không bị thâm hụt trước năm 2028”.
Nhà phân tích Ellie Wang lưu ý rằng, sản lượng thép không gỉ toàn cầu đã giảm quý thứ 6 liên tiếp trong quý I này trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc phục hồi chậm. Doanh số bán xe điện cũng đang chậm lại trong năm nay sau khi chính phủ Trung Quốc chấm dứt chính sách trợ cấp xe điện vào ngày 31/12. Trung Quốc là nhà sản xuất và tiêu thụ thép không gỉ, xe điện và pin lớn nhất thế giới.
Nhưng với doanh số bán xe điện của Trung Quốc dự kiến sẽ phục hồi vào nửa cuối năm 2023, nhu cầu niken sẽ tăng lên và đạt 4,3 triệu tấn vào năm 2027, tăng từ mức dưới 3 triệu tấn vào năm ngoái, và ngành công nghiệp pin thay thế thép không gỉ là động lực lớn nhất.
CRU Group đã dự báo hợp đồng tương lai niken kỳ hạn 3 tháng trên Sàn giao dịch kim loại London trung bình sẽ đạt khoảng 23.700 USD/tấn trong năm nay từ khoảng 25.600 USD/tấn vào năm 2022 và giảm dần xuống dưới 20.000 USD/tấn vào năm 2026.
Các nhà máy luyện niken đã nở rộ ở Indonesia kể từ khi chính phủ áp đặt lệnh cấm vĩnh viễn xuất khẩu quặng niken vào tháng 1/2020 nhằm thúc đẩy xây dựng ngành chế biến trong nước và nâng cao chuỗi giá trị. Indonesia cùng với Úc là nơi có trữ lượng niken lớn nhất thế giới, mỗi nước nắm giữ 1/5 trữ lượng niken toàn cầu.
Kể từ đó, hàng chục tỷ đô la đầu tư đã được thực hiện trong lĩnh vực luyện niken của Indonesia, dẫn đầu là Trung Quốc và ngày càng có nhiều quốc gia khác. Gần đây nhất, chính phủ Indonesia đã công bố kế hoạch đầu tư trị giá 9 tỷ USD bao gồm khai thác niken để phát triển pin bởi một tập đoàn các công ty - bao gồm nhà kinh doanh hàng hóa Thụy Sĩ Glencore, nhà sản xuất vật liệu pin Umicore của Bỉ và công ty khai thác Aneka Tambang của Indonesia.
 |
Indonesia chiếm phần lớn sản lượng sản xuất niken trên toàn cầu |
Meidy Katrin Lengkey, Tổng thư ký của Hiệp hội Khai thác niken Indonesia (APNI) cho biết, số lượng nhà máy luyện niken ở Indonesia đã tăng từ 15 trong năm 2018 lên 62 vào tháng 4/2023. Và nhiều nhà máy mới đang được tiến hành, vì khoảng 30 nhà máy đang được xây dựng và 50 nhà máy đang trong giai đoạn lập kế hoạch.
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất của Mỹ, sản lượng mỏ niken của Indonesia ước tính đạt 1,6 triệu tấn vào năm ngoái, tăng 54% so với năm 2021. Con số này chiếm gần một nửa sản lượng niken toàn cầu, ước tính tổng cộng khoảng 3,3 triệu tấn.
Jim Lennon, chuyên gia tư vấn hàng hóa cấp cao tại Tập đoàn Macquarie cho biết, tổng công suất sản xuất niken hàng năm theo kế hoạch của Indonesia hiện vượt quá 5 triệu tấn. Ông cho biết từ năm 2022 đến năm 2029, sản xuất niken của Indonesia sẽ chiếm hơn 75% nguồn cung toàn cầu.
Nguồn cung thặng dư
Mặt khác, hầu hết các nhà máy luyện kim của Indonesia đang hoạt động, đang được xây dựng và trong giai đoạn lập kế hoạch vẫn phục vụ ngành công nghiệp không gỉ và thường sử dụng một loại quặng gọi là saprolite.
Theo ông Meidy Katrin Lengkey, việc khai thác quá mức đã khiến trữ lượng saprolite của Indonesia nhanh chóng cạn kiệt, đồng thời cảnh báo rằng có thể mất 6 năm nữa trước khi các trữ lượng này cạn kiệt khi xét đến tốc độ tăng trưởng năng lực sản xuất hiện tại. APNI đang kêu gọi chính phủ áp đặt lệnh cấm xây dựng các nhà máy luyện mới xử lý saprolite.
Nhưng Indonesia có một loại quặng khác gọi là limonite vẫn còn rất nhiều. Có hàm lượng niken thấp hơn, trước đây quặng limonite chủ yếu được các công ty khai thác bỏ đi. Nhưng việc sử dụng loại quặng này đang ngày càng tăng với sự ra đời của công nghệ lọc axit áp suất cao (HPAL) do Trung Quốc dẫn đầu, cho phép xử lý limonite cấp thấp thành hydroxit hỗn hợp kết tủa (MHP), hỗn hợp niken và coban để sản xuất pin. Việc sản xuất MHP ngày càng tăng của Indonesia đang biến nước này thành nhà sản xuất coban lớn thứ hai, mặc dù 5% thị phần sản xuất coban toàn cầu năm ngoái vẫn thấp hơn nhiều so với 73% của Congo.
Sự thiếu hụt các sản phẩm niken Loại 1 - có nguồn gốc chủ yếu từ Nga, New Caledonia và Canada - đã khiến nhiều nhà sản xuất pin tập trung vào việc xử lý quặng cấp thấp của Indonesia thành vật liệu phù hợp cho pin thông qua HPAL.
Tuy nhiên, việc áp dụng HPAL đã gây ra những lo ngại về môi trường ngày càng tăng do lượng khí thải carbon lớn hơn, đặc biệt là ở Indonesia, nơi vẫn phụ thuộc nhiều vào than đá để sản xuất điện và không có giải pháp trước mắt cho vấn đề lượng chất thải rắn khổng lồ được tạo ra trong quá trình này.
Trong khi đó, một số công ty trong ngành vui mừng vì giá niken đã giảm. "Chúng tôi không thích nếu giá niken quá cao. Mọi người sẽ tìm sản phẩm thay thế. Vì vậy, chúng tôi muốn giá ổn định", Dani Widjaja, phó chủ tịch nhà sản xuất pin CNGR Advanced Material của Trung Quốc phát biểu tại hội nghị khai thác ở Jakarta tuần trước.