Ngày 12/6, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm xét xử và tuyên phạt bị cáo Trần Ngọc Hà (cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Tổng Giám đốc Tổng Công ty Máy và động lực Việt Nam - VEAM) 3 năm tù về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" theo quy định tại Điều 219, khoản 3 – Bộ luật Hình sự.
Cùng hầu tòa về tội danh trên với bị cáo Hà còn có 2 bị cáo: Phạm Vũ Hải (cựu Phó Tổng Giám đốc VEAM, cựu Giám đốc Nhà máy ô tô VEAM – VM), Nguyễn Đức Toàn (cựu Phó Giám đốc Nhà máy ô tô VEAM) đều bi phạt 7 năm tù.
Trước đó, bị cáo Trần Ngọc Hà đã bị Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội tuyên phạt 8 năm tù và bị cáo Nguyễn Đức Toàn cũng bị tuyên phạt 4 năm tù cùng về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí", trong một vụ án khác gây thiệt hại hàng trăm tỷ đồng.
Tổng hợp 2 bản án, hình phạt chung áp dụng với bị cáo Hà và bị cáo Toàn đều là 11 năm tù.
Theo cáo trạng, các bị cáo Trần Ngọc Hà, Phạm Vũ Hải và Nguyễn Đức Toàn không thực hiện đúng quy định của pháp luật, quy định của VEAM trong việc bán xe ô tô do VEAM sản xuất và mua vật tư săm, lốp, yếm của Công ty cổ phần Cao su Sao Vàng (SRC) và Công ty cổ phần công nghiệp cao su Miền Nam (Casumina) gây thiệt hại cho VEAM hơn 80 tỷ đồng.
Trước năm 2017, VEAM có vốn điều lệ 2.372 tỷ đồng và là doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước. Sai phạm của ba bị cáo xảy ra trong giai đoạn VEAM còn là doanh nghiệp Nhà nước.
Nhà máy ô tô VEAM là chi nhánh hạch toán phụ thuộc, hoạt động theo ủy quyền của VEAM, chuyên sản xuất, lắp ráp, kinh doanh các loại xe tải, xe chuyên dùng và xe buýt… Bị cáo Trần Ngọc Hà làm Giám đốc VEAM từ tháng 6/2008 đến tháng 4/2011. VEAM bắt đầu sản xuất và lắp ráp xe ô tô tải các loại từ tháng 9/2009. Để bán sản phẩm, VEAM xây dựng hệ thống kênh phân phối xe bao gồm đại lý cấp 1, cấp 2 trên cả nước.
Theo quy chế đại lý do VEAM ban hành, giá bán cho đại lý phải được quy định và thống nhất cho toàn hệ thống đại lý. Mọi phát sinh ngoài quy chế Giám đốc nhà máy phải báo cáo và được Tổng Giám đốc phê duyệt mới được thực hiện.
Tuy nhiên, trong các năm 2016, 2017, 2018, cùng đời xe, dòng xe, VEAM đã tự quyết định và ký 29 hợp đồng, bán 2.387 xe ô tô tải cho 16 đại lý theo hình thức bán hàng giảm giá với giá bán và tỉ lệ giảm giá không đúng quy định. Giá bán lô xe này theo quy định 1.036 tỷ đồng, nhưng VEAM đã bán thấp hơn giá quy định là 69,6 tỷ đồng, làm tăng thêm chi phí vận chuyển là 2,8 tỷ đồng.
Bị cáo Phạm Vũ Hải và bị cáo Nguyễn Đức Toàn với vai trò là Giám đốc, Phó Giám đốc VEAM đã tự ý quyết định bán số lượng lớn xe ô tô thấp hơn giá quy định, gây thất thoát hơn 72 tỷ đồng cho VEAM.
Ngoài ra, năm 2013, SRC nhiều lần đến tiếp thị bán hàng cho VEAM nhưng đều bị từ chối. Còn Casumina đã bán hàng trực tiếp cho VEAM nhưng bị giảm dần số lượng qua từng năm. Casumina nhiều lần đến gặp xúc tiến việc bán hàng. Tuy nhiên, bị cáo Trần Ngọc Hà và bị cáo Phạm Vũ Hải đều yêu cầu hai nhà cung cấp phải bán hàng qua trung gian để "nâng cao chất lượng dịch vụ". Sau đó, SRC bán hàng cho VEAM qua Công ty trách nhiệm hữu hạn ô tô xe máy Liên Anh, Casumina bán hàng qua Công ty trách nhiệm hữu hạn Máy Nông Ngư Nghiệp.
Trong đó, Công ty trách nhiệm hữu hạn ô tô xe máy Liên Anh có 6 thành viên góp vốn gồm bị cáo Trần Ngọc Hà và các chị, em ruột của bị cáo này. Em gái bị cáo Trần Ngọc Hà là người đại diện theo pháp luật của Công ty Máy Nông Ngư Nghiệp. Công ty này cũng là đại lý của VEAM.
Công ty trách nhiệm hữu hạn ô tô xe máy Liên Anh bán vật tư cho VEAM đúng với giá mua của SRC và sẽ được SRC chiết khấu riêng từ 8-20% doanh số hàng năm. SRC cho biết, nếu Veam đàm phán, ký kết trực tiếp thì công ty sẽ chiết khấu cho Veam thay vì chiết khấu cho trung gian.
Còn Casumina chi hoa hồng bán hàng cho Công ty Máy Nông Ngư nghiệp là 9% doanh số. Còn VEAM phải trả cho Công ty Máy Nông Ngư Nghiệp chi phí bán hàng từ 1-2% doanh số.
Cáo trạng xác định, VEAM có đủ điều kiện đàm phán, ký hợp đồng trực tiếp mua vật tư với các nhà cung cấp để hưởng chính sách giá và chế độ tốt nhất. Việc VEAM mua qua trung gian đã dẫn đến VEAM bị thiệt hại hơn 4,1 tỷ đồng.
Cơ quan tố tụng xác định, tổng cộng thiệt hại của VEAM là hơn 76 tỷ đồng.
Liên quan đến vụ án này, bị can Trần Đại Lợi (cựu Giám đốc Nhà máy ô tô VEAM) cũng bị đề cập xử lý. Tuy nhiên, do bị can này bỏ trốn nên cơ quan điều tra đã quyết định tách rút hồ sơ và ra lệnh truy nã, khi nào bắt được sẽ xử lý sau.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!