Nếu như những tháng đầu năm 2022 tiền trong dân được bung ra làm ăn, room tín dụng cũng sớm cạn thì năm tháng đầu năm nay tín dụng tăng rất thấp, dòng tiền nhàn rỗi trú ẩn trong ngân hàng chờ cơ hội làm ăn.

Bí kênh đầu tư, tiền đổ vào tiết kiệm

Theo Ngân hàng Nhà nước, chỉ tính trong ba tháng đầu năm nay, có tới 415.058 tỉ đồng được dân cư gửi vào hệ thống ngân hàng, tăng hơn 7% so với cuối năm 2022.

Tính theo số tuyệt đối thì tiền gửi từ dân cư vào hệ thống ngân hàng đến thời điểm cuối tháng 3 đạt hơn 6,28 triệu tỉ đồng, cao nhất từ trước đến nay, và tăng 806.324 tỉ đồng nếu so với cùng kỳ năm ngoái.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng, cho rằng điều này phản ánh đúng tình hình kinh tế. Tiền trong dân rất lớn và dòng tiền này rất "thông minh".

Năm 2020, 2021 khi kênh đầu tư chứng khoán sôi động thì dòng tiền lớn ồ ạt đổ vào thị trường. Sau đó là đến thời tiền đổ vào bất động sản, hay đầu năm 2022 khi giá vàng tăng như vũ bão do chiến tranh nổ ra thì người dân lại cất giữ vàng.

Tuy nhiên, từ nửa cuối năm 2022 khi thị trường bất động sản ảm đạm, đóng băng; chứng khoán giảm nhanh, kênh trái phiếu quá nhiều rủi ro mà lãi suất tăng mạnh từ cuối năm 2022 thì nhà nhà, người người gửi ngân hàng để hưởng lãi suất cao. Mấy tuần gần đây khi chứng khoán bắt đầu hồi phục thì người dân bắt đầu bỏ tiền chút chút vào kênh này. Nhưng dòng tiền lớn vẫn trú ẩn ở ngân hàng.

"Tích trữ USD không có lợi vì giá USD giảm, lãi suất 0%/năm. Còn thị trường vàng cũng không còn hấp dẫn nhà đầu tư khi giá vàng không có nhiều biến động. Trong khi đó, hoạt động sản xuất - kinh doanh đang có nhiều thách thức. Chính vì vậy, việc gửi tiền vào ngân hàng là chuyện hết sức bình thường và đương nhiên do có lợi cao hơn cho người gửi tiền", ông Hùng phân tích.

Trong khi đó, sau một thời gian giảm mạnh, tiền gửi của các doanh nghiệp tại ngân hàng có xu hướng tăng trở lại cho thấy doanh nghiệp đang nghe ngóng, dòng tiền thu về chưa vội đầu tư. Nếu tình hình thị trường, đơn hàng chưa được cải thiện, xu hướng này còn tăng.

Ngân hàng cũng muốn bơm vốn ra

Ông Trần Tấn Lộc, tổng giám đốc Eximbank, cho biết năm tháng đầu năm huy động vốn tại ngân hàng tăng 3% nhưng tín dụng chỉ tăng chưa đến 2%. Tín dụng tăng chậm do kinh tế khó khăn, nhu cầu vốn của doanh nghiệp giảm sút. Bản thân ngân hàng cũng muốn hướng nguồn vốn vào sản xuất kinh doanh.

Chia sẻ với báo chí, lãnh đạo một ngân hàng lớn có trụ sở ở Hà Nội cho biết dư nợ tín dụng từ đầu năm đến cuối tháng 3 tăng trưởng âm. Ngân hàng cũng xoay xở tìm mọi cách bơm vốn ra thị trường vì huy động nhiều mà không cho vay được sẽ lỗ. Nhưng những khách hàng lớn đều cho biết hàng tồn kho rất nhiều do nhu cầu từ thị trường trong nước lẫn nước ngoài đều giảm. Do vậy doanh nghiệp không dám vay vốn để sản xuất tiếp mà phải lo giải phóng lượng hàng tồn trước.

Theo ông Phạm Thanh Hà - phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước, tính đến cuối tháng 5 mặt bằng lãi suất cơ bản đã ổn định. Lãi suất phát sinh mới có xu hướng giảm dần trong tháng đầu năm 2023.

Cụ thể, lãi suất tiền gửi bình quân phát sinh mới của các ngân hàng thương mại ở mức khoảng 6,1%/năm, giảm 0,37%/năm so với cuối năm 2022. Lãi suất cho vay bình quân phát sinh mới ở mức khoảng 9%/năm, giảm 0,9%/năm so với cuối năm 2022.

Những ngày qua, lãi suất huy động đang giảm rất mạnh do ngân hàng thừa vốn và khó cho vay ra. Ghi nhận lãi suất trên thị trường ngày 14-6 cho thấy tại bốn ngân hàng lớn có vốn nhà nước gồm Vietcombank, Agribank, VietinBank và BIDV, lãi suất cao nhất là 6,8%/năm kỳ hạn 12 tháng, các lãi suất trên 13 đến 15 tháng chỉ còn 6,6%/năm.

Tại các ngân hàng nhỏ như ABBank, Bảo Việt Bank, lãi suất tiền gửi cao nhất quanh mức 8%/năm. Mức lãi suất tiền gửi cao nhất được một số ngân hàng cổ phần áp dụng cho kỳ hạn 9 tháng thay vì kỳ hạn dài từ 12 tháng trở lên như nửa năm qua. Đơn cử VPBank niêm yết lãi suất cao nhất là kỳ hạn 8 và 9 tháng là 7,7%/năm, còn kỳ hạn 12 tháng chỉ còn 7,4%/năm; 15 tháng giảm về mức 6,6%/năm.

Khơi thông vốn, cách nào?

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, vẫn xảy ra tình trạng ngân hàng niêm yết lãi suất một đàng nhưng lại giao "thẩm quyền đặc biệt" cộng thêm lãi suất tùy theo cấp bậc dẫn đến một cuộc đua lãi suất ngầm trong nhóm các ngân hàng cổ phần cỡ vừa và nhỏ.

Trong điều kiện bình thường, lãi suất huy động và cho vay của các ngân hàng quy mô nhỏ thường cao hơn các ngân hàng quy mô lớn. Thời gian gần đây, khi hệ thống ngân hàng cùng ép lãi suất huy động giảm để giảm lãi suất cho vay, các ngân hàng quy mô nhỏ khó giữ khách gửi tiền hơn ngân hàng quy mô lớn, vì vậy vẫn có một số ngân hàng phải tìm cách để giữ chân khách gửi tiền.

Có ngân hàng trụ sở tại TP.HCM còn minh họa rõ điều này trong bản tin nội bộ, chẳng hạn khoản tiền gửi từ 1 tỉ, kỳ hạn 6 tháng, giám đốc đơn vị kinh doanh được quyết lãi suất cao nhất 8,4%/năm, nhưng lên đến ban giám đốc khu vực thì lãi suất có thể lên đến 8,6%/năm, còn lên giám đốc khối thì lãi suất lên 8,8%/năm.

Cuộc đua ngầm này khiến mặt bằng lãi suất cho vay khó giảm nhanh. Mà lãi suất còn cao thì kênh tiền gửi ngân hàng vẫn là "bến đậu" của nguồn vốn nhàn rỗi vì đảm bảo hai yếu tố là an toàn và sinh lợi cao.

Ông Nguyễn Quốc Hùng nhận định nếu các ngân hàng tiếp tục để lãi suất cho vay cao thì ngân hàng "cũng khó". Vì lãi suất huy động cao đương nhiên tiền dân cư tiếp tục chảy vào ngân hàng, trong khi các tổ chức kinh tế không vay thì ngân hàng sẽ vô cùng khó khăn. Do đó, ngân hàng cần phải hạ lãi suất cả hai chiều để đảm bảo hoạt động của mình.

Ông Lê Ngọc Lâm, tổng giám đốc BIDV, cho hay doanh nghiệp khó tiếp cận được vốn, không vay được vốn do khả năng tài chính của doanh nghiệp, phương án vay không đáp ứng điều kiện vay vốn nên các ngân hàng không thể hạ chuẩn tín dụng để cho vay ra.

"Ngân hàng cũng mong cung ứng vốn cho khách hàng nhưng do cầu của nền kinh tế, hấp thụ vốn hiện nay khá thấp nên nhu cầu vay giảm rất sâu, kể cả doanh nghiệp và người dân. Doanh nghiệp bị giảm đơn hàng nên không có nhu cầu vay vốn. Dân thì chủ yếu vay để mua các sản phẩm tiêu dùng, phục vụ đời sống như nhà cửa nhưng từ cuối năm ngoái đến nay giao dịch trên thị trường bất động sản rất trầm lắng nên tín dụng tiêu dùng giảm" - ông Lâm chia sẻ.

Cũng theo ông Lâm, để chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp và cũng thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, BIDV đã giảm mặt bằng lãi suất cả lãi suất tiền gửi và cho vay. Trong thời gian tới, BIDV sẽ tiếp tục kéo giảm lãi suất. Lãi suất giảm sẽ kích thích nhu cầu đầu tư, nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, tổng giám đốc Vietcombank, cho hay trong bảy tháng đầu năm, ngân hàng này giảm 0,5% cho tất cả các khách hàng có dư nợ hiện hữu tại Vietcombank. Như vậy, hơn 600.000 tỉ dư nợ với hơn 110.000 khách hàng được giảm lãi suất. Vietcombank giảm lợi nhuận hơn 1.000 tỉ đồng.

Thời gian tới, một loạt dự án trọng điểm quốc gia là động lực phát triển kinh tế - xã hội của đất nước sẽ được Vietcombank là đầu mối để thu xếp vốn và triển khai. Đó là các lĩnh vực như điện lực, vận tải, cảng biển, hạ tầng giao thông…