Theo dự thảo, người đi thuê, mượn, ở nhờ muốn đăng ký thường trú tại 12 quận phải có diện tích ở tối thiểu 15m²/người, tại 17 huyện và thị xã Sơn Tây 8m²/người.

Nhiều ý kiến cho rằng quy định này từng được Hà Nội thực hiện song không giúp hạn chế tăng dân số. Đồng thời, quy định như dự thảo hiện nay chưa sát với định hướng, đặc thù, có thể gây khó cho người dân. Tuổi Trẻ đã ghi lại một số ý kiến xung quanh nội dung này.

KTS ĐÀO NGỌC NGHIÊM (nguyên giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội, nguyên Kiến trúc sư trưởng TP):

Chỉ phân chia nội và ngoại thành là chưa hợp lý

Để quản lý dân số thì việc đăng ký thường trú cho những người di dân tự do rất cần thiết. Đây là vấn đề đã được đặt ra tại Luật Cư trú, Luật Thủ đô và các văn bản hướng dẫn. 

Với quy định 8m²/người trở lên đã được quy định trong Luật Cư trú nên các địa phương phải tuân thủ. Còn với quy định 15m²/người được căn cứ trên thống kê ở khu vực nội thành và đã có tổng kết các dự án nhà ở, khu đô thị đang triển khai trên địa bàn.

Tuy nhiên, Hà Nội là đô thị có quá trình phát triển và nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau trong quản lý với những đặc thù cần quan tâm. Do đó, việc chỉ phân chia nội và ngoại thành thôi còn chung chung, chưa sát với các định hướng. 

Vấn đề nan giải nhất của Hà Nội hiện nay là giảm dân số khu phố cổ. Thực tế, trong khu vực nội đô lịch sử, quy hoạch năm 1992, cho đến quy định cụ thể khu phố cổ đều xác định phải giảm dân số nhưng các lộ trình đưa ra đều thất bại khi chưa thực hiện được giảm mà lại tăng dân số.

Hiện nay trong quy hoạch chung của TP, định hướng quy hoạch mới ban hành năm 2022 về phân khu đều xác định phải giảm dân số. Như khu phố cổ hiện nay hơn 60.000 người dân thì trong quy hoạch phân khu đã thông qua phấn đấu giảm dân số xuống 45.000 người. 

Trong định hướng còn xác định số người cụ thể chia trong các khu phố cổ như khu Hàng Mã phân cụ thể đến từng người. 

Song chỉ phân chia nội - ngoại thành không tuân thủ định hướng giảm dân số lại nêu ra điều kiện về diện tích nhà thuê, mượn, ở nhờ dẫn đến khả năng tăng dân số vẫn có thể xảy ra. 

Như khu phố xung quanh hồ Gươm, với những gia đình có diện tích rộng, rất có thể sẽ thêm người vào. 

Do đó, có thể quy định chung nội thành là 15m² nhưng cần nêu rõ thêm với các khu vực đặc thù như khu phố cổ, khu vực xung quanh hồ Gươm, khu vực Ba Đình sẽ có quy định riêng.

Bên cạnh đó, Hà Nội đang đẩy mạnh đưa các huyện lên quận và xây dựng mô hình TP trong thủ đô. Đây là các khu vực động lực, rất cần tăng dân số và có đủ các điều kiện, tiêu chí về hạ tầng. 

Vì vậy, nếu chỉ quy định chung chung ngoại thành là 8m²/người sẽ chưa hợp lý. Phải chăng các khu vực đặc thù như vậy cần có chính sách ưu tiên để cho người dân đăng ký thường trú, tạo thuận lợi cho đảm bảo đủ tiêu chí dân số.

TS NGUYỄN TIẾN DĨNH (nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ):

Vì sao quy định này từng không hiệu quả?

Từ năm 2013 Hà Nội đã ban hành nghị quyết 11 quy định diện tích nhà ở tối thiểu 15m²/người để đăng ký thường trú với trường hợp nhà thuê. 

Sau đó, HĐND TP tiếp tục ban hành nghị quyết 21 năm 2016 kéo dài thời gian áp dụng nghị quyết đến hết 2020 và đến nay quá hạn hơn hai năm. Dự thảo đang lấy ý kiến đã thêm cả nhà mượn, ở nhờ, đồng thời thêm quy định ở ngoại thành là 8m²/người bằng diện tích tối thiểu của Luật Cư trú.

Theo dự thảo tờ trình mà chúng tôi được cung cấp để góp ý, việc quy định diện tích như vậy nhằm mục tiêu giảm tăng dân số cơ học ở các quận nội thành, bởi có quận nội thành bình quân dân số lên tới 24.000 - 25.000 người/km². 

Đồng thời, dự thảo quy định cũng phù hợp với quy định của Luật Cư trú, các luật và thực tiễn của TP, các vấn đề về an sinh, trật tự an toàn xã hội…

Song trong báo cáo của phía Công an TP Hà Nội cũng nêu việc thực hiện hai nghị quyết chưa phát huy được hiệu quả như mục tiêu. Do đó cần làm rõ vì sao quy định này trước đây được đánh giá không phát huy hiệu quả. 

Thêm vào đó, với quy định 15m²/người đối với khu vực các quận nội thành cho thấy cao hơn so với thực tiễn của người dân đang sinh sống thực tế. 

Thậm chí có thể gây khó cho người dân về quyền cư trú của người dân, bởi ví dụ một hộ gia đình bốn người sẽ phải cần diện tích 60m². 

Hiện nay quy định về chung cư cao tầng, nhà ở xã hội cũng cho xây dựng những căn hộ khoảng 30m² và trong đó có thể có đến bốn người ở. Do đó, cần tính toán, cân đối lại cho phù hợp, tránh trường hợp ban hành rồi không thực hiện được và người dân vẫn di cư vào nội thành, vẫn tăng dân số.

Còn ở đây, để hạn chế di cư của người dân vào nội thành có nhiều giải pháp thiết thực hơn như vấn đề quy hoạch phải giãn dân ra phía ngoại biên và đưa các nhà máy, bệnh viện, trường học ra khỏi khu vực nội thành.

Đại biểu Quốc hội TRƯƠNG XUÂN CỪ (đoàn Hà Nội):

Cần đánh giá kỹ tác động

Hà Nội đưa ra dự thảo quy định này nhằm bảo đảm không gian tối thiểu để người dân có đủ không gian sống, đồng thời thực hiện mục tiêu hạn chế áp lực gia tăng dân số cơ học…

Tuy nhiên, điều kiện thực tế và khả năng chi trả cho việc thuê nhà có diện tích từ 15m² trở lên ở nội thành là chưa hợp lý và không phải người dân nào cũng có thể đảm bảo. Nhất là với các hộ gia đình chỉ đi làm thuê, có thu nhập thấp, khó khăn.

Chính sách này có thể tác động đến rất nhiều người dân, do vậy Hà Nội cần đánh giá kỹ tác động của quy định.

Cụ thể, cần khảo sát, đánh giá tính thực tiễn, đánh giá tác động về mặt xã hội. Hiện nay, bình quân là bao nhiêu m²/người? Số lượng người đang thường trú có diện tích nhà ở tối thiểu dưới 15m² là bao nhiêu?... Đồng thời, nên có những cơ chế, chính sách phù hợp hơn với đặc thù của TP. 

Thêm vào đó, hiện nay đa số lao động tập trung ở nội thành Hà Nội do các cơ quan, đơn vị, trường học, bệnh viện… vẫn tập trung tại đây. Chưa kể vấn đề nan giải tại nội thành Hà Nội hiện nay là quản lý dân cư khu phố cổ.

Vì vậy, để giảm dân cư trong nội đô cần đẩy mạnh việc quy hoạch, di dời các cơ quan, đơn vị này ra ngoại thành và tổng thể các biện pháp.